Pielęgniarka pociera rękę alkoholem przed pobraniem krwi z żyły do badania.
Agnieszka Gierszon

Badanie ACTH (kortykotropina) – normy, wskazania, cena

Kortykotropina, czyli ACTH to hormon, którego poziom rośnie, kiedy spada stężenie hormonu stresu, czyli kortyzolu. Przez wzgląd na zależność występującą między tymi dwoma hormonami, często wskazania do badania poziomu ACTH są analogiczne do wskazań stosowanych przy zlecaniu badania poziomu kortyzolu. Poziom kortykotropiny charakteryzuje się dobową zmiennością, dlatego nie bez znaczenia jest pora dnia, o której oddaje się krew do analizy. Jakie są normy ACTH, ile kosztuje badanie i czy należy je wykonać, będąc na czczo?

Kortykotropina (ACTH) to hormon wytwarzany przez przysadkę mózgową, który jest odpowiedzialny za regulację produkcji kortyzolu przez korę nadnerczy. Kortyzol, znany jako „hormon stresu”, wywiera duży wpływ na metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów, w tym na stężenie glukozy we krwi pacjenta oraz reguluje pracę układu odpornościowego. Poziom ACTH skorelowany jest z poziomem kortyzolu na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego.

Co to jest ACTH (kortykotropina)?

ACTH (inaczej adrenokortykotropina lub kortykotropina) jest hormonem wytwarzanym przez przysadkę mózgową w odpowiedzi na spadek stężenia kortyzolu. Wzrost poziomu ACTH obserwuje się w momencie spadku poziomu kortyzolu, natomiast spadek poziomu ACTH występuje w chwili, gdy poziom kortyzolu we krwi pacjenta rośnie. Za regulację całości procesu odpowiada natomiast kortykoliberyna, czyli hormon uwalniający kortykotropinę (CRH lub niekiedy CRF), wytwarzany przez podwzgórze również w odpowiedzi na obniżający się poziom kortyzolu.

Wzrost lub spadek poziomu ACTH wiąże się ze stanami klinicznymi przebiegającymi z zaburzeniami pracy przysadki mózgowej lub nadnerczy albo z obecnością niektórych guzów nadnerczy i innych guzów nowotworowych, mających zdolność wytwarzania kortykotropiny.

Badanie ACTH – wskazania

Wskazania do badania poziomu ACTH są analogiczne do wskazań stosowanych przy zlecaniu badania poziomu kortyzolu, ponieważ poziomy obu tych hormonów są ze sobą nierozerwalnie związane.

Wśród wskazań do wykonania oznaczenia poziomu ACTH u pacjenta można wymienić m.in.:

  • podejrzenie choroby lub zespołu Cushinga,
  • nowotworów jajników, jąder, płuc lub nadnerczy,
  • podejrzenie uszkodzenia nadnerczy w przebiegu choroby Addisona,
  • podejrzenie zaburzeń funkcji przysadki mózgowe,
  • objawy, takie jak: zaburzenia miesiączkowania, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia funkcji tarczycy, zaburzenia wytwarzania innych hormonów z grupy hormonów glikokortykosteroidowych, bezsenność, złe samopoczucie, zmęczenie, przewlekłe obniżenie nastroju bądź otyłość o typie centralnym, rozstępy lub ścieńczenie skóry albo wypryski i trądzik, osłabienie mięśni, występowanie nadmiernego owłosienia, stan przedcukrzycowy.

U pacjentów, u których stężenie kortyzolu utrzymuje się na zbyt niskim poziomie i wskazane jest oznaczenie stężenia ACTH, charakterystycznymi objawami będą z kolei utrata masy ciała i apetytu, spadek ciśnienia krwi i poziomu glukozy oraz obniżony poziom sodu przy podwyższonym poziomie wapnia i potasu.

Powiązane produkty

Na czym polega badanie ACTH? Przygotowanie i przebieg

Badanie poziomu ACTH wykonywane jest w osoczu krwi żylnej, pobranej ze zgięcia łokciowego pacjenta. Pobranie krwi na badanie ACTH powinno wykonać się w godzinach porannych (najlepiej pomiędzy godziną 7:00 a 9:00), a pacjent powinien być na czczo, czyli ok. 8 do 12 godzin przed badaniem nie powinien jeść, pić napojów słodzonych i gazowanych, żuć gumy i palić papierosów.

W związku z tym, że ACTH charakteryzuje się dużą niestabilnością i jest bardzo nietrwały, próbkę krwi należy jak najszybciej odwirować, odciągnąć osocze i zamrozić je do czasu wykonania badania. Badanie ACTH nie powinno być wykonywane u pacjentów gorączkujących, z objawami infekcji, po operacjach, zabiegach i urazach, ponieważ może wpływać to na zafałszowanie wyników badania poprzez podniesienie poziomu ACTH w osoczu. Niektóre leki przyjmowane przez pacjentów – zwłaszcza z grupy glikokortykosteridów (np. prednizon, hydrokortyzon czy prednizolon) – również mogą wpływać na zaburzenie wyników badania, dlatego o ich przyjmowaniu należy bezwzględnie poinformować osobę pobierającą materiał. W niektórych sytuacjach może okazać się konieczne odstawienie niektórych z przyjmowanych leków, jednak bezwzględnie dopiero po uzgodnieniu z lekarzem kierującym na badanie poziomu ACTH.

Które parametry warto sprawdzić wraz z ACTH?

Podstawowym parametrem, który należy sprawdzić łącznie z oznaczeniem poziomu ACTH, jest oznaczenie poziomu innych hormonów, w tym – przede wszystkim – poziomu kortyzolu.

Niekiedy, w zależności od podłoża diagnozowanych chorób, lekarz może zlecić pacjentowi oznaczenie kortyzolu w testach stymulacji lub hamowania, przeprowadzanych z wykorzystaniem leków tj. syntetyczny ACTH (synakten) bądź deksametazon czy kortykoliberyna. W takiej sytuacji badanie zostanie najpewniej przeprowadzone w szpitalu, a nie w warunkach ambulatoryjnych.

Badanie ACTH – normy

Poziom ACTH charakteryzuje się dobową zmiennością. W godzinach porannych w osoczu zdrowych dorosłych osób poziom ACTH wynosi mniej niż 18 pmol/L, a w godzinach wieczornych – poniżej 11 pmol/L. Poziom ACTH oznaczony pomiędzy godziną 20:00 a 22:00 wynosi mniej więcej 30–60% wartości oznaczonej w godzinach porannych. Pomiar poziomu ACTH stanowi z pewnością jedno z najważniejszych badań, które pomaga rozróżnić nadczynność od niedoczynności nadnerczy.

Wzrost stężenia ACTH obserwowany jest przede wszystkim u pacjentów z gruczolakami przysadki mózgowej, wtórną nadczynnością kory nadnerczy, u osób z chorobą Addisona i u pacjentów z guzami ektopowo wydzielającymi adrenokortykotropinę. U dzieci wzrost ACTH występuje w przypadku wrodzonego zespołu nadnerczowo-płciowego. Na wzrost poziomu ACTH mają wpływ także stres, urazy, gorączka, infekcje i zakażenia, ostre krwawienia i wysiłek fizyczny oraz przyjmowanie niektórych leków.

Spadek stężenia ACTH obserwowany jest u pacjentów z zespołem Cushinga, w przebiegu nowotworów lub przerostu nadnerczy, u pacjentów z pierwotną nadczynnością nadnerczy, u osób z niedoczynnością podwzgórza i przysadki mózgowej i u pacjentów leczonych niektórymi lekami.

Badanie ACTH – cena/refundacja i skierowanie

W przypadku, gdy skierowanie na oznaczenie poziomu ACTH otrzymamy od lekarza specjalisty, np. lekarza endokrynologa, koszt badania będzie zrefundowany przez NFZ. Jeżeli zdecydujemy się na wykonanie badania poziomu ACTH za odpłatnością, cena badania wyniesie ok. 50 złotych. W obu przypadkach na wynik badania będziemy oczekiwać do czterech dni roboczych, w zależności od miejsca, w którym oddawaliśmy próbkę krwi.

  1. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej pod red. A. Dembińskiej-Kieć, J. Naskalskiego i B. Solnicy, wyd. IV, Wrocław 2018
  2. Solnica B. Diagnostyka laboratoryjna. Warszawa 2014
  3. Choroby kory nadnerczy. red.: Bednarczuk T., Kasperlik-Załuska A., Słowińska-Srzednicka J. w:
  4. Interna Szczeklika 2019. Kraków 2019
     

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Podwyższona prolaktyna (hiperprolaktynemia) – przyczyny i objawy

    Hiperprolaktynemia może być jednym z objawów guza przysadki (łac. prolactinoma), chorób podwzgórza, zaburzeń funkcji gruczołu tarczycowego (np. niewyrównania niedoczynności tarczycy), niewydolności nerek, ale także ciąży. Objawami, które powinny skłonić pacjenta do zbadania poziomu PRL, są zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę, mlekotok, uderzenia gorąca, trądzik lub zauważalnie obniżone libido. Leczenie hiperprolaktynemii polega głównie na farmakoterapii i leczeniu przyczynowym podwyższonego stężenia PRL, czyli choroby, która wywołała ten stan.

  • APTT – czas kaolinowo-kefalinowy, normy i wskazania. Kiedy należy wykonać badanie?

    APTT to jeden z parametrów krwi, którego oznaczenie jest bardzo ważne w ocenie stopnia krzepliwości krwi pacjenta, u którego planowana jest operacja chirurgiczna lub który jest leczony z powodu chorób natury zakrzepowo-zatorowej. Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na czas częściowej tromboplastyny po aktywacji mogą być choroby wątroby lub zaburzenia ilości witaminy K w organizmie. Jak wygląda badanie APTT, czy jest refundowane i jak się do niego przygotować?

  • D-dimery – wskazania, normy, podwyższone. Poziom d-dimerów a zakrzepica

    Badanie d-dimerów we krwi jest jednym z głównych parametrów wykorzystywanych w diagnostyce chorób zakrzepowych takich jak zakrzepica żył głębokich dolnych czy zatorowość płucna. Skrzepy krwi znajdujące się w naczyniach krwionośnych mogą zamknąć światło tych przewodów i doprowadzić w ten sposób do bardzo poważnych komplikacji zdrowotnych. Wyróżnia się cztery podstawowe metody oznaczania stężenia d-dimerów we krwi (metoda lateksowa, immunoenzymatyczna, aglutynacji pełnej krwi i wykorzystująca przeciwciała znakowane technetem). Kiedy wykonać badanie, ile kosztuje oznaczenie stężenia d-dimerów, jak się do niego przygotować? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

  • Cholesterol HDL – badanie, normy. Co oznacza obniżony poziom „dobrego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu HDL jest jednym z głównych oznaczeń zlecanych osobom, u których ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych jest wysokie. Pacjenci chorujący na cukrzycę, po przebytym zawale serca, palacze oraz kobiety przyjmujące hormonalną terapię antykoncepcyjną, beta-blokery lub retinoidy powinni częściej oznaczać poziom dobrego cholesterolu i jego stosunek do LDL. Badaniami dodatkowymi, które zaleca się wykonać przy oznaczeniu HDL, są stężenia cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów. Jak należy się przygotować do oznaczenia poziomu HDL? Ile kosztuje badanie? Czy może być refundowane? Czy aby zbadać poziom cholesterolu HDL, trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Erytropoetyna (EPO) – badanie, normy, interpretacja wyników

    Badanie erytropoetyny (EPO) jest wskazane podczas prowadzenia procesu diagnostycznego chorób krwi i nerek. Dzięki analizie poziomu erytropoetyny możliwe jest kontrolowanie odpowiedzi na wdrożone leczenie anemii, nadkrwistości i niedokrwistości. Wysoki poziom EPO jest charakterystyczny dla sportowców, którzy swoje treningi odbywają w terenach górskich, ale także, co ciekawe, dla osób palących papierosy. Badanie poziomu erytropoetyny często towarzyszy analizie morfologii krwi i hematokrytowi. Jaka jest norma EPO we krwi, czy do badania erytropoetyny należy zgłosić się na czczo i czy stosowanie EPO przez sportowców jest równoznaczne ze stosowaniem dopingu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol LDL – badanie, normy, podwyższony. Jak obniżyć zbyt wysoki poziom „złego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu LDL jest jednym z elementów tzw. lipidogramu, który zaleca się wykonywać minimum raz do roku, w ramach badań profilaktycznych. Przeprowadzenie tego oznaczenia ma na celu potwierdzenie wydolności lub dysfunkcji pracy wątroby. Na zaburzenia ilości „złego cholesterolu” wpływa szereg czynników, które są związane głównie z dietą i stylem życia. Jak wygląda badanie, jakie są normy cholesterolu LDL, ile kosztuje oznaczenie i czy na pobranie krwi trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol całkowity – badanie, norma i interpretacja wyników

    Badanie poziomu cholesterolu całkowitego to jedno z podstawowych badań, które ocenia ogólny poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol całkowity to suma cholesterolu LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości), cholesterolu HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości) oraz cholesterolu VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości).

  • Lipidogram (profil lipidowy). Badanie, normy, przygotowanie

    Lipidy, czyli tłuszcze, to najważniejsze źródło energii w diecie człowieka. Jako składniki błon komórkowych i rozpuszczalniki niektórych substancji, np. witamin i hormonów, pełnią kluczową rolę w utrzymaniu równowagi ludzkiego organizmu. Zaburzenia lipidowe występujące u pacjentów z nadwagą, otyłością lub obciążonym wywiadem rodzinnym mogą skutkować schorzeniami układu krwionośnego i sercowo-naczyniowego oraz podwyższać ryzyko udaru mózgu.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij