Szczepionka przeciwko WZW A – charakterystyka, cena, skutki uboczne

Szczepionka przeciwko WZW A znajduje się w Programie Szczepień Ochronnych (PSO) i jest szczepieniem zalecanym, a nie obowiązkowym. Występują w dwóch formach zarówno uodparniającej na wirusowe zapalenie wątroby typu A oraz w formie poliwalentnej, dodatkowo uodparniającej na zakażenie WZW B. Kiedy należy wykonać szczepienie, kto jest wyjątkowo narażony na WZW A i ile kosztuje szczepionka? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

W Polsce od 2017 roku obserwuje się wyraźny wzrost zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A), określane potocznie jako „żółtaczka pokarmowa”. Choroba rozwija się w wyniku zakażenia wirusem HAV, do którego najczęściej dochodzi drogą pokarmową np. poprzez spożywanie zanieczyszczonego jedzenia i dlatego jest nazywana „chorobą brudnych rąk”.  WZW A jest niezwykle niebezpieczne, zwłaszcza w przypadku osób dorosłych, u których gwałtownie się rozwija i zazwyczaj ma ciężki przebieg. Najskuteczniejszą formą profilaktyki przed zachorowaniem jest szczepionka przeciw WZW A, która daje odporność na wiele lat.

Szczepionka WZW A  –  charakterystyka

Wirusowe zapalenie wątroby typu A nie należy do chorób rzadkich i jest obecne na całym świecie. Eksperci wskazują, że ta choroba stanowi ponad 50% wszystkich wirusowych zakażeń wątroby. Najwięcej przypadków zachorowań odnotowuje się w krajach ubogich i słabo rozwiniętych, gdzie normy epidemiczno – sanitarne nie są w pełni przestrzegane, zwłaszcza w miejscach skupiających większe grupy dzieci, jak przedszkola, szkoły i domy dziecka. W Polsce w 2017 roku wyraźnie zwiększyła się zachorowalność na WZW A.

Czym jest WZW A?

WZW A, czyli wirusowe zapalenie wątroby typu A, określane jako „żółtaczka pokarmowa” wywoływane jest poprzez zakażenie wirusem HAV (ang. Hepatitis A Virus, oficjalna nazwa Hepatowirus A).  Choroba u dzieci przebiega przeważnie bardzo łagodnie (niekiedy pojawiają się objawy grypodobne, ze strony układu pokarmowego) lub bezobjawowo, natomiast jest niezwykle niebezpieczna dla osób dorosłych, u których objawy pojawiają się gwałtownie i są bardzo intensywne. Do zakażenia dochodzi zazwyczaj drogą pokarmową („choroba brudnych rąk”), w wyniku kontaktu z osobą zarażoną lub poprzez spożywanie jedzenia i płynów zanieczyszczonych wirusem HAV. Rzadziej występują inne przyczyny tej choroby, takie jak: kąpiel w skażonej wodzie, współżycie seksualne lub kontakt z krwią osoby zarażonej. Pierwsze objawy choroby mogą się pojawić dopiero po 15 – 50 dniach od zakażenia, przy czym osoba zarażona może wydalać duże ilości materiału wirusowego wraz z kałem (nawet 2 – 3 tygodnie przed pojawieniem się żółtaczki). W celu zminimalizowania ryzyka zakażenia wirusem HAV należy dbać o prawidłową higienę rąk, zwłaszcza przed spożywaniem posiłków oraz każdorazowo po korzystaniu z toalety. Dodatkowo podczas wyjazdów zagranicznych, zaleca się korzystanie z bezpiecznych źródeł spożywanych płynów i pokarmów (woda przegotowana lub butelkowana, odpowiednio przetworzone jedzenie). Przyjmuje się natomiast, że najskuteczniejszą formą zabezpieczenia przed zachorowaniem na WZW typu A jest zaszczepienie się.

Szczepionka WZW A  –  kiedy i jak szczepić?

W Polsce zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO), szczepienie przeciw WZW typu A jest zalecane:

• dzieciom – powyżej 1 roku życia, zwłaszcza w wieku przedszkolnym, szkolnym oraz starszym, u których nie wystąpiło dotychczas zachorowanie na WZW A,
• osobom planującym wyjazd zagraniczny – zwłaszcza do krajów, w których panują złe warunki sanitarne oraz zwiększone ryzyko zachorowania,
• pracownikom w zakładach produkujących i dystrybuujących żywność,
• pracownikom mającym znaczny kontakt z odpadami i zanieczyszczeniami komunalnymi, zajmujących się obsługą urządzeń kanalizacyjnych,
• mężczyznom pozostającym w kontaktach seksualnych z innymi mężczyznami,
• osobom zakażonym wirusem HIV.

Zazwyczaj przeciwciała przeciwko wirusowi HAV są produkowane przez komórki odpornościowe po około 2 tygodniach od momentu wykonania szczepienia. Skuteczność szczepienia po wykonaniu dwóch, zalecanych dawek, oceniana jest na poziomie 98% i utrzymuje się przez co najmniej 15 lat.

W przypadku osób planujących podróż, zwłaszcza do krajów endemicznego występowania choroby, zaleca się wykonanie szczepienia co najmniej 14 dni przed przewidywanym terminem wyjazdu, aby zdążyły się wytworzyć przeciwciała, które wykrywane są zazwyczaj po 12 dniu od przyjęcia szczepionki. W sytuacjach nagłych warto się zaszczepić nawet bezpośrednio przed wyjazdem, ponieważ zaobserwowano w wynikach analiz, że odporność pojawia się niekiedy już po kilku dniach od podania pierwszej dawki szczepionki przeciw WZW A, pomimo że w testach nie są jeszcze wykrywane przeciwciała.

Szczepionki przeciwko wirusowi HAV, będącego przyczyną WZW A dzielimy na:

• jednoskładnikowe (monowalentne)  –  uodparniające wyłącznie przeciw WZW A. Należy podać 2 dawki, w odpowiednim odstępie czasu, najlepiej 6 – 12 miesięcy. Jednak zgodnie z charakterystyką produktu leczniczego te  odstępy można wydłużyć (w przypadku szczepionki Avaxim do 3 lat, natomiast Havrix Adult druga dawka może być podana do 5 lat od momentu zastosowania pierwszej dawki). Nie ma przeciwwskazań do zamiennego stosowania szczepionek różnych producentów.
• wieloskładnikowe (poliwalentne)  – wywołujące przy pojedynczym podaniu szczepionki, odporność przeciw zachorowaniom na WZW A i WZW B. Należy podać 3 dawki, w odstępach czasu 0 – 1 – 6 miesięcy. Kolejną, drugą lub trzecią dawkę podtrzymującą można podać w postaci szczepionki monowalentnej, jeśli zachodzi taka potrzeba.

Szczepionkę przeciw WZW A podaje się domięśniowo, zazwyczaj w mięsień naramienny kończyny górnej. Wyjątkowo u pacjentów ze zwiększonym ryzykiem krwawienia lub trombocytopenią szczepienie można wykonać podskórnie. Jak w przypadku każdego szczepienia, należy je poprzedzić konsultacją lekarską. Na skuteczność szczepienia nie ma wpływu pora dnia oraz spożywane w dniu szczepienia pokarmy. Po wykonaniu pełnego schematu szczepienia przeciwciała przeciwko wirusowi HAV stwierdza się u 100% szczepionych oraz szacuje się, że powyżej 94% osób z tej grupy nie zachoruje na WZW typu A.

Szczepionka WZW A  –  cena/refundacja NFZ

Zarejestrowane w Polsce szczepienia przeciw WZW A nie są refundowane przez NFZ, zatem osoba chcąca wykonać takie szczepienie musi je w pełni sfinansować z własnych środków. Cena szczepionki dla dzieci oscyluje w granicach: 100 – 150 zł, a dla dorosłych 150 – 200 zł. Produkt jest wydawany w aptece wyłącznie z przepisu lekarza, tzn. nie jest dostępny w sprzedaży bez recepty. Szczepionkę należy przechowywać w lodówce, w temperaturze 2°C  –  8°C, a na czas transportu warto wyposażyć się w torebkę termoizolacyjną, która zapewni prawidłowe warunki.

Szczepionka WZW A  –  powikłania

Szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A są uznawane za bezpieczne i dobrze tolerowane. Niekiedy mogą się jednak pojawić typowe objawy poszczepienne, jak: drażliwość, ból głowy, reakcje miejscowe (ból oraz zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia), senność, osłabienie, zmniejszenie łaknienia, biegunka, nudności, czy wymioty. Warto także podkreślić, że dotychczas, pomimo długiego stosowania szczepionek przeciw wirusowi HAV w wielu krajach, nie odnotowano poważnych niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP).

Szczepionka WZW A  –  przeciwwskazania

Jak w przypadku wszystkich szczepionek, podstawowym przeciwwskazaniem do wykonania szczepienia przeciwko WZW A jest gorączka, trwająca aktualnie choroba o ciężkim przebiegu lub alergia/nadwrażliwość występująca na którykolwiek ze składników szczepionki. Także w przypadku osób z chorobami wątroby należy zachować szczególną ostrożność. Ponadto przed podaniem szczepionki należy udać się na wizytę kwalifikacyjną do lekarza, który w pełni oceni stan zdrowia naszego organizmu oraz gotowość do szczepienia.