Krztusiec – przyczyny, objawy, leczenie kokluszu

Krztusiec (koklusz) jest ostrą chorobą zakaźną dróg oddechowych wywołaną przez pałeczki krztuśca. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Na ciężki przebieg krztuśca narażone są zwłaszcza niemowlęta poniżej 6. miesiąca życia. Jak przebiega krztusiec i jak go rozpoznać? Jak wygląda leczenie kokluszu? W jaki sposób można się przed nim uchronić?

1. Krztusiec (koklusz) – co to jest?
2. Krztusiec – przyczyny. Jak można się zarazić?
3. Jakie są objawy krztuśca?
4. Jak wygląda leczenie krztuśca?
5. Krztusiec – powikłania. Czy jest niebezpieczny?
6. Krztusiec – profilaktyka. Szczepienie przeciw krztuścowi

Krztusiec jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie zwane pałeczkami krztuśca. Choroba rozpoczyna się objawami typowymi dla przeziębienia, następnie pojawiają się napady uporczywego kaszlu, zwłaszcza w nocy. Wdrożone odpowiednio wcześnie leczenie antybiotykami łagodzi objawy krztuśca, natomiast podawanie leków po pojawieniu się napadów kaszlu skraca zakaźność dla otoczenia.

Krztusiec (koklusz) – co to jest?

Krztusiec, nazywany także kokluszem, jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie – pałeczki krztuśca (łac. Bordetella pertussis). Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Po wniknięciu bakterii do organizmu dochodzi do ich namnażania i pojawienia się objawów z układu oddechowego. W pierwszym stadium choroby występują objawy podobne do tych charakterystycznych dla przeziębienia – katar, kaszel, zapalenie gardła, stany podgorączkowe.

Następnie pojawiają się objawy typowe dla krztuśca – napady długotrwałego i uciążliwego suchego kaszlu, które często kończą się głośnym wdechem, bezdechem lub wymiotami. Kaszel może utrzymywać się wiele tygodni.

Krztusiec – przyczyny. Jak można się zarazić?

Krztusiec jest wywoływany przez zakażenie Gram-ujemną pałeczką tlenową Bordetella pertussis, która wytwarza toksynę krztuścową. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Źródłem zakażenia jest chory człowiek, który wraz z kaszlem rozpyla wydzielinę z dróg oddechowych zawierającą pałeczki krztuśca. Po przedostaniu się bakterii do dróg oddechowych osoby z otoczenia chorego dochodzi do martwicy nabłonka tchawicy i oskrzeli oraz do zaburzenia wydzielania śluzu, który staje się bardzo gęsty.

Jakie są objawy krztuśca?

Nasilenie objawów krztuśca jest zależne od stanu uodpornienia danej osoby i jej wieku. Typowe objawy kokluszu występują zazwyczaj u nieszczepionych niemowląt i małych dzieci. Osoby zaszczepione przeciw krztuścowi pełnym schematem w dzieciństwie chorują rzadziej i mają łagodne objawy.

W obrazie klinicznym krztuśca wyróżnia się trzy fazy:

• fazę nieżytową,
• fazę kaszlu,
• fazę zdrowienia.

Nieżytowa faza krztuśca

Po około 7–14 dniach od kontaktu z chorym na krztusiec u osoby zakażonej pojawiają się objawy podobne do przeziębienia: katar, gorączka lub stany podgorączkowe, zapalenie gardła oraz łagodny kaszel, który nasila się w nocy. W fazie nieżytowej krztuśca, która jest trudna do szybkiego zdiagnozowania ze względu na podobieństwo do przeziębienia, choroba jest najbardziej zakaźna, a wdrożone leczenie najskuteczniejsze.

Faza napadów kaszlu

Faza napadów kaszlu trwa około 4–8 tygodni i charakteryzuje się ciężkimi napadami kaszlu, szczególnie w nocy. Kaszel przypomina pianie i świsty. Objawy te powstają na skutek wymuszonego głębokiego wdechu, po którym uciążliwy kaszel uniemożliwia nabranie powietrza. Napady kaszlu są spowodowane zaleganiem gęstej wydzieliny w drogach oddechowych, która jest złożona z komórek zapalnych i uszkodzonego nabłonka. Napad kaszlu może trwać wiele minut i prowadzić do wyczerpania organizmu, bezdechów lub wymiotów. W tej fazie występuje także najwięcej powikłań krztuśca.

Faza rekonwalescencji

Faza rekonwalescencji, czyli zdrowienia, trwa około 2–8 tygodni. W tym okresie stopniowo ustępują ciężkie napady kaszlu, choć kaszel o różnym nasileniu może utrzymywać się jeszcze przez kilka miesięcy.

Jak wygląda leczenie krztuśca?

W leczeniu krztuśca należy jak najszybciej zastosować antybiotykoterapię, zazwyczaj stosuje się azytromycynę, klarytromycynę lub kotrimoksazol. Antybiotykoterapia zastosowana we wczesnej fazie okresu nieżytowego krztuśca łagodzi objawy choroby, natomiast leczenie wdrożone po pojawieniu się napadowego kaszlu nie wpływa na przebieg choroby, ale skraca okres zakaźności dla otoczenia.

Osoby z ciężkimi napadami kaszlu mogą wymagać leczenia w warunkach szpitalnych, niekiedy konieczne bywa leczenie tlenem, a nawet zastosowanie wentylacji mechanicznej.

Krztusiec – powikłania. Czy jest niebezpieczny?

Najcięższe zakażenia pałeczkami krztuśca występują u nieuodpornionych niemowląt do 6. miesiąca życia. Do najczęstszych powikłań krztuśca zalicza się:

• bezdechy,
• omdlenia,
• wymioty,
• krwawienia z nosa, uszu,
• obrzęk twarzy,
• przepukliny,
• zapalenie płuc,
• niedotlenienie (mogące prowadzić do uszkodzenia mózgu),
• niedożywienie związane z wymiotami i napadami kaszlu,
• wybroczyny na twarzy,
• złamania żeber na skutek uporczywego kaszlu,
• pęknięcie tętniaka,
• nietrzymanie moczu.

W 2024 roku krztusiec jest znowu groźny – dowiedz się więcej na DOZ.pl Jak się ustrzec przed zachorowaniem?

Krztusiec – profilaktyka. Szczepienie przeciw krztuścowi

Szczepienie przeciw krztuścowi podaje się jako szczepionkę skojarzoną DTP (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi). Obecnie dostępne są dwa warianty szczepionek na krztusiec: całokomórkowe i bezkomórkowe.

W Polsce szczepionka przeciw tężcowi, krztuścowi i błonicy należy do obowiązkowych szczepień wykonywanych u dzieci. Pełen schemat szczepienia przeciw krztuścowi obejmuje szczepienie podstawowe (4 dawki: pierwsza dawka w 2. miesiącu życia, druga dawka w 3–4 miesiącu życia, trzecia dawka w 5–6 miesiącu życia, czwarta dawka w 16–18 miesiącu życia) oraz szczepienie przypominające (w 6. i 14. roku życia).

Odporność poszczepienna utrzymuje się przez około 10 lat po szczepionce pełnokomórkowej i 5 lat po szczepionce bezkomórkowej. Celem zapewnienia ochrony przed krztuścem należy podawać dawki przypominające co 10 lat.

Przechorowanie krztuśca nie daje pełnej odporności, zdarzają się ponowne zachorowania, dlatego przebycie choroby nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia.

Aktualnie zaleca się szczepienie przeciw krztuścowi u kobiet w ciąży, dzięki czemu przechodzące przez łożysko przeciwciała matki chronią dziecko przed zachorowaniem na krztusiec w pierwszych miesiącach jego życia, zanim zostanie zaszczepione. Szczepienie na krztusiec należy wykonać między 27. a 36. tygodniem ciąży.