Co zrobić, kiedy dziecko kaszle, a osłuchowo jest czyste?

Kaszel u dziecka niemal zawsze niepokoi jego rodziców. Ze względu na nieswoistość tego objawu warto wiedzieć, jakie mogą być jego przyczyny. Jak zdiagnozować przyczynę uporczywego kaszlu u dziecka oraz jak wygląda jego leczenie?

1. Kaszel u dziecka – najczęstsze przyczyny
2. Przyczyny przewlekłego kaszlu u dziecka
3. Kaszel jedynym objawem – co może być przyczyną? Choroby
4. Jak zdiagnozować przyczynę uporczywego kaszlu u dziecka?
5. Leczenie przewlekłego kaszlu u dziecka

Kaszel u dziecka – najczęstsze przyczyny

Kaszel jest odruchem obronnym organizmu pozwalającym na oczyszczenie dróg oddechowych nie tylko z potencjalnych patogenów, ale również z zalegającej wydzieliny czy zanieczyszczeń. Większość opracowań pediatrycznych dzieli go na kaszel ostry, trwający do 4 tygodni, którego przyczyną najczęściej jest infekcja, oraz kaszel przewlekły, trwający ponad 4 tygodnie. Kaszel u dziecka większości rodziców kojarzy się z infekcją. Jest to oczywiście prawda, gdyż znaczna część konsultacji w gabinecie lekarza rodzinnego lub pediatry związana jest z przeziębieniem dziecka, w którego przebiegu pojawia się tytułowy objaw.

Objawem sugerującym infekcyjne podłoże jest również obecność innych symptomów, takich jak gorączka lub stany podgorączkowe czy pogorszenie samopoczucia. Warto również podkreślić, że w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych lekarz podczas osłuchiwania klatki piersiowej nie stwierdzi zmian charakterystycznych dla zapalenia płuc czy też oskrzeli. Uporczywy kaszel u dziecka o ostrym charakterze nie musi być jednak związany tylko i wyłącznie z przyczynami infekcyjnymi wywołanymi przez wirusy lub bakterie, a za jego wystąpienie odpowiedzialne mogą być również czynniki takie jak alergia wziewna czy ciało obce.

Przyczyny przewlekłego kaszlu u dziecka

Przewlekły kaszel u dziecka, znacznie rzadziej niż jego ostry przebieg, jest związany z różnego rodzaju infekcjami dróg oddechowych. W momencie, kiedy dziecko kaszle dłużej niż 4 tygodnie, konieczne jest pogłębienie diagnostyki. Przede wszystkim należy wykluczyć obecność tzw. czerwonych flag, a więc objawów sugerujących poważne choroby wymagające jak najszybszego wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Wśród symptomów tych wymienia się m.in.:

• spadek masy ciała oraz nocne poty, które sugerować mogą ciężkie przewlekłe choroby płuc, takie jak mukowiscydoza lub gruźlica,
• kaszel występujący od okresu noworodkowego,
• kaszel pojawiający się w trakcie karmienia, często towarzyszący przetoce tchawiczo-przełykowej czy też chorobie refluksowej,
• nagły początek kaszlu, sugerujący aspirację ciała obcego, szczególnie w momencie, kiedy kaszel nie przechodzi po antybiotyku,
• przewlekły mokry kaszel u dziecka, który może być objawem np. przewlekającego się zapalenia oskrzeli czy też ich rozstrzenia,
• obecność krwi w odkrztuszanej wydzielinie,
• przewlekłą duszność ze spadkami saturacji,
• nawracające zapalenia płuc,
• odkrztuszanie odlewów oskrzeli, charakterystyczne dla Bronchitis plastica.

Ponadto ważne jest także zebranie odpowiedniego wywiadu przez lekarza, gdyż przewlekłe pokasływanie dziecka może być związane z alergią wziewną czy też z kaszlem psychogennym.

Kaszel jedynym objawem – co może być przyczyną? Choroby

Kaszel bez innych objawów jest stosunkowo rzadkim zjawiskiem, gdyż w większości przypadków da się zauważyć współwystępujące symptomy, takie jak wodnisty katar, pogorszenie samopoczucia czy też gorączka lub stany podgorączkowe.

Z tego powodu ważne jest bardzo dokładne zebranie wywiadu i ustalenie chociażby tego:

• od kiedy występują objawy,
• co nasila objawy, a co je łagodzi,
• czy w trakcie występowania objawów były stosowane leki,
• czy w rodzinie występowały poważne i przewlekłe choroby płuc, jak np. mukowiscydoza.

Warto pamiętać również, że kaszel dziecka bez innych objawów może być związany z przebytym niedawno zakażeniem układu oddechowego. Ten rodzaj kaszlu określany jest jako kaszel poinfekcyjny. Mimo iż dziecko jest zdrowe, drogi oddechowe potrzebują czasu na regenerację, a kaszel po infekcji utrzymywać się może nawet kilka tygodni. Konieczna jest zatem obserwacja dziecka, aby stwierdzić, kiedy kaszel związany jest z przebytą infekcją, a kiedy doszło do kolejnego zakażenia.

Jak zdiagnozować przyczynę uporczywego kaszlu u dziecka?

W większości przypadków pogłębienie diagnostyki kaszlu nie jest konieczne, gdyż jest to kaszel ostry o etiologii wirusowej. W przypadku przewlekającego się kaszlu, warto pogłębić diagnostykę o badania, takie jak:

• RTG klatki piersiowej,
• spirometrię,
• oznaczenia krwi, takie jak morfologia oraz CRP,
• testy w kierunku alergii, a więc panele alergiczne czy też testy skórne,
• badania genetyczne w kierunku mukowiscydozy lub też pierwotnej dyskinezy rzęsek.

W momencie podejrzenia przez pediatrę choroby refluksowej, która również może stanowić przyczynę przewlekającego się kaszlu, konieczne może być skierowanie dziecka do poradni gastroenterologicznej.

Leczenie przewlekłego kaszlu u dziecka

Leczenie dziecka borykającego się z przewlekłym kaszlem uzależnione jest przede wszystkim od przyczyny jego występowania. Postawienie odpowiedniej diagnozy jest konieczne do podjęcia skutecznych działań terapeutycznych, które pomogą, a nie zaszkodzą dziecku. Nie istnieje zatem uniwersalny syrop na przewlekły kaszel u dzieci, który zwalczy wszelkie przyczyny powodujące jego występowanie. W przypadku przewlekłego suchego kaszlu u dziecka możliwe jest włączenie na maksymalnie 8 tygodni wziewnych glikokortykosteroidów, ponieważ zwykle powiązany jest on z lokalnym stanem zapalnym. Decyzję o ich zastosowaniu podejmuje jednak lekarz pediatra po zbadaniu dziecka. Jeżeli problemem jest natomiast przewlekły mokry kaszel u dziecka, należy znaleźć jego przyczynę, gdyż najczęściej związany jest on z przewlekłą infekcją bakteryjną. Konieczne zatem może być zastosowanie antybiotyku, a także wdrożenie diagnostyki w kierunku mukowiscydozy, pierwotnej dyskinezy rzęsek czy też niedoborów odporności.