Tężec – objawy i leczenie. Jak wygląda profilaktyka tężca?
Katarzyna Gmachowska

Tężec – objawy i leczenie. Jak wygląda profilaktyka tężca?

Tężec jest groźną chorobą zakaźną wywoływaną przez przetrwalniki tężca bytujące w glebie, wodzie, kurzu czy odchodach zwierząt. Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez zabrudzenie nawet niewielkiej rany. Jakie są objawy tężca? Co robić, gdy doszło do zakażenia? W jaki sposób chronić się przed tężcem? Podpowiadamy. 

Objawy zakażenia tężcem pojawiają się po około 1–3 tygodniach od ekspozycji i obejmują napadowe skurcze mięśni twarzy, tułowia i kończyn, które są wywoływane bodźcami zewnętrznymi takimi jak hałas, światło czy dotyk. Ze względu na wysoką śmiertelność choroby leczenie prowadzi się w warunkach oddziału intensywnej opieki medycznej. Najskuteczniejszą metodą profilaktyki przeciwtężcowej jest szczepienie ochronne. Należy pamiętać o podawaniu dawek przypominających u dorosłych co 10 lat.  

Tężec – charakterystyka i rodzaje. Jak dochodzi do zakażenia? 

Tężec jest ciężką chorobą zakaźną układu nerwowego, wywołaną przez działanie neurotoksyny tężcowej. Toksyna tężcowa jest produkowana przez laseczki tężca (łac. Clostridium tetani). Bakterie tężca, które bytują w glebie, po zabrudzeniu rany produkują toksynę, która blokuje zakończenia nerwowe. Konsekwencją tego jest porażenie mięśni, w tym także mięśni oddechowych, nadwrażliwość na bodźce, a nawet zgon. Okres rozwoju tężca wynosi od 3 dni do 3 tygodni od zanieczyszczenia rany. Ze względu na przebieg kliniczny zakażenia bakteriami tężca wyróżnia się dwie postacie choroby – miejscową oraz uogólnioną. 

Warto podkreślić, iż laseczki tężca powszechnie występują w glebie, kurzu, wodzie oraz w przewodzie pokarmowym zwierząt. Zarodniki, które są wytwarzane przez bakterie tężca, są wyjątkowo oporne na niekorzystne warunki środowiskowe oraz środki dezynfekcyjne.  
Tężec cechuje się wysoką śmiertelnością i wymaga leczenia w oddziale intensywnej terapii. Przy podejrzeniu tężca należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.  

Tężec noworodkowy 

Tężec noworodkowy jest bardzo ciężką chorobą, charakteryzującą się gwałtownym przebiegiem oraz dużą śmiertelnością. Pierwsze objawy w postaci skurczów mięśni żuchwy i twarzy pojawiają się już w drugim dniu od zakażenia. Jednocześnie występują także objawy ogólne takie jak wysoka gorączka, osłabienie oraz trudności w ssaniu. Skurcze mięśni stopniowo obejmują mięśnie tułowia i kończyn, charakterystyczne jest wygięcie łukowate ciała. Napady tężcowe są wyzwalane przez światło, dźwięk lub dotyk. Zgon dziecka następuje po 3–28 dniach od porodu. Przechorowanie tężca w okresie noworodkowym często prowadzi do upośledzenia umysłowego i zaburzeń neurologicznych.  

Tężec – przyczyny i czynniki ryzyka  

Ze względu na powszechne występowanie przetrwalników bakterii tężca w glebie, kurzu, wodzie oraz przewodzie pokarmowym zwierząt, tężec jest poważnym zagrożeniem dla osób nieszczepionych.  

Do zakażenia tężcem może dojść nawet przez drobną ranę lub otarcie naskórka. Zanieczyszczenie rany glebą, kurzem lub brudem prowadzi do przedostania się bakterii tężca w dogodne do jej rozwoju warunki beztlenowe panujące w ranie. Wytwarzane przez laseczki tężca toksyny (tetanospazmina, tetanolizyna) powodują uszkodzenia układu nerwowego i rozwój objawów.  

Do grup ryzyka szczególnie narażonych na zakażenie tężcem zalicza się rolników, osoby w podeszłym wieku, rozległe oparzenia, narkomanię oraz pogryzienia przez zwierzęta. Warto podkreślić, że tężcem nie można się zarazić od osoby chorej.  

Powiązane produkty

Tężec u dzieci i dorosłych – objawy  

Ze względu na obraz kliniczny tężca wyróżnia się dwie postacie choroby – uogólnioną oraz miejscową.  

Postać uogólniona stanowi około 80% wszystkich przypadków tężca. Do początkowych objawów zakażenia tężcem zalicza się osłabienie, bóle głowy, niepokój, bezsenność, zaczerwienienie twarzy oraz wzmożoną potliwość. Następnie u osób chorych pojawia się szczękościsk, skurcze mięśni karku, klatki piersiowej, grzbietu oraz kończyn. Napady tężcowe, charakteryzujące się atakami prężeń trwających około 10 sekund, wywoływane są przez bodźce zewnętrzne takie jak dotyk, hałas, światło. W trakcie napadu tężcowego chory odgina się łukowato ku tyłowi oraz występuje tzw. uśmiech sardoniczny (powstaje na skutek porażenia mięśni mimicznych twarzy, objawia się wysuniętymi ustami, zmarszczonym czołem oraz przymkniętymi oczami). Napadom tężcowym towarzyszą także zaburzenia ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia krążenia oraz wzmożona potliwość.  

Postać miejscowa zakażenia tężcem występuje rzadko i charakteryzuje się wzmożonym napięciem mięśni oraz prężeniami mięśni sąsiadujących z miejscem zranienia. Postać miejscowa tężca ma zazwyczaj łagodny przebieg i rzadko prowadzi do śmierci.  

Tężec – diagnostyka. Co robić, gdy doszło do zakażenia tężcem? 

W przypadku pojawienia się objawów sugerujących zakażenie tężcem, zwłaszcza u osoby nieszczepionej, należy jak najszybciej udać się do lekarza. Rozpoznanie tężca stawia się na podstawie charakterystycznych objawów choroby. Należy dokładnie obejrzeć skórę pod kątem ewentualnych zranień.  

Każdy przypadek zakażenia tężcem lekarz zgłasza do Państwowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.  

Tężec – leczenie, rokowania, powikłania  

W przypadku podejrzenia tężca należy jak najszybciej podać pacjentowi antytoksynę, która neutralizuje toksyny tężcowe. Każdy chory z tężcem jest hospitalizowany na oddziale intensywnej opieki medycznej. Zaleca się chirurgiczne oczyszczenie rany, aby usunąć martwicze tkanki wraz z bakteriami tężca. Stosuje się także antybiotykoterapię, wyrównywanie zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej a w przypadku zaburzeń oddychania – sztuczną wentylację. 

Choroba cechuje się wysoką śmiertelnością, według danych medycznych zgon następuje u 30–50% osób chorych na tężec.  

Powikłaniami tężca są zapalenie płuc, złamania kręgów, żeber, zapalenie mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca oraz krwiaki śródmięśniowe.  

Tężec – profilaktyka. Szczepionka na tężec  

Do podstawowych zasad profilaktyki przeciw zakażeniu tężcem należy przestrzeganie higieny osobistej, zwłaszcza podczas pracy w rolnictwie, ogrodnictwie, a także hodowli zwierząt.  

W przypadku zranienia skóry należy oczyścić ranę, stosując środki antyseptyczne na rany, a w razie jej zabrudzenia lub złego gojenia się zaleca się opracowanie chirurgiczne mające na celu usunięcie martwiczych tkanek oraz ciał obcych.  

Do profilaktyki poekspozycyjnej, czyli po zranieniu grożącym zachorowaniem na tężec, podaje się szczepionkę przeciw tężcowi. W przypadku dużego ryzyka zakażeniem laseczkami tężca zaleca się jak najszybsze podanie swoistej antytoksyny przeciwtężcowej łącznie ze szczepionką.  

Najskuteczniejszą metodą profilaktyki przed zachorowaniem na tężec jest wykonanie pełnego schematu szczepienia (szczepionka DTP lub szczepionki skojarzone) oraz podawanie dawek przypominających co 10 lat. Aktualnie w Polsce obowiązkowym szczepieniom na tężca podlegają dzieci i młodzież do 19. roku życia. Osoby dorosłe powinny przyjmować dawki przypominające co 10 lat. U osób nieszczepionych zaleca się jak najszybsze wykonanie szczepienia w schemacie podstawowym z trzech dawek i późniejsze podawanie dawek przypominających.  

Warto pamiętać, że przechorowanie tężca nie pozostawia trwałej odporności do końca życia i nie chroni przed ponownym zachorowaniem. Szczepienia zalecane są również osobom, które przechorowały tężec.  

Zarodniki laseczek tężca są odporne na działanie wysokiej temperatury i środków dezynfekujących, dlatego tak ważne jest wykonywanie szczepień ochronnych. Każde zranienie skóry u człowieka daje ryzyko zakażenia laseczkami tężca, zwłaszcza w przypadku zanieczyszczenia rany glebą, brudem lub odchodami zwierzęcymi.  

  1. Z. Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2010.  
  2. L. Szenborn, A. Augustynowicz, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Tężec, "szczepienia.pzh.gov.pl" [online] https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/tezec/?strona=2#co-to-jest-tezec, [dostęp:] 29.11.2020. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Ospa wietrzna u dorosłych i dzieci – objawy ospy wietrznej, przebieg choroby, powikłania, szczepionka

    Ospa wietrzna, nazywana potocznie wiatrówką, jest wysoce zakaźną chorobą o etiologii wirusowej. Wywoływana jest przez wirusa Varicella-zoster virus (VZV), który jest identyczny z wirusem półpaśca. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Jak rozpoznać chorobę, ile trwa, jak ją leczyć i jakie mogą być powikłania ospy?

  • Rwa kulszowa (ischialgia). Przyczyny, objawy i leczenie.

    Rwa kulszowa jest schorzeniem zaliczanym do tzw. „zespołów korzeniowych”, jej przyczyną jest podrażnienie lub uszkodzenie korzeni nerwów rdzeniowych lub nerwu korzeniowego. Głównym objawem ischialgii jest ból dolnej części pleców promieniujący od okolicy lędźwiowo–krzyżowej do pośladka, a także dalej wzdłuż kończyny dolnej, sięgając nawet do stopy. Leczenie  obejmuje łagodzenie objawów bólowych przy pomocy metod farmakologicznych oraz zabiegów fizjoterapeutycznych. 

  • Marihuana medyczna – na czym polega leczenie konopiami?

    U schyłku okresu PRL, w 1985 roku, wprowadzono przepisy karne, które zakazały używania w Polsce marihuany. Kontrowersje wywoływał pogląd, że wykorzystanie tej substancji do celów medycznych stało się również niedostępne, a wręcz karalne. Dopiero po 32 latach (w 2017 roku) stworzono przepisy, które formalnie zezwoliły na legalne wprowadzanie marihuany do obrotu jako surowca farmaceutycznego, a także na zastosowanie jej w leczeniu i łagodzeniu objawów towarzyszących określonym chorobom. Co warto wiedzieć o marihuanie medycznej?

  • Owsiki – przyczyny, objawy i leczenie owsicy u dorosłych i dzieci

    Owsica to choroba pasożytnicza, która może dotyczyć osób w każdym wieku. Dotyka głównie dzieci w wieku przedszkolnym, żlobkowym i szkolnym, natomiast wśród dorosłych największe ryzyko zachorowania występuje u osób przebywających i pracujących w domach opieki lub zakładach karnych oraz opiekujących się dziećmi. Leczenie polega na przyjmowaniu leków przeciwpasożytniczych oraz przestrzeganiu zasad higieny osobistej. 

  • Silikony w kosmetykach – czy są bezpieczne?

    Silikony to składniki zaliczające się do tych niesłusznie uznawanych za niebezpieczne. Przybliżamy fakty i obalamy mity z nimi związane. Podpowiadamy: jakie właściwości mają silikony? W których kosmetykach znajdziemy silikony? Czy są bezpieczne? Dla kogo kosmetyki z silikonami są wskazane, a kto powinien od nich stronić?

  • Kolagen w proszku – czym jest i jak stosować?

    Kolagen w proszku jest jedną z postaci suplementów diety zawierających hydrolizowany kolagen. Peptydy kolagenowe naturalnie występują w organizmie człowieka – w skórze, kościach, ścięgnach i tkankach łącznych. Kolagen pozyskiwany jest najczęściej ze źródeł zwierzęcych: skóry, kości, tkanek krów, świń, ryb. W procesie hydrolizy kolagen jest rozkładany do mniejszych peptydów, które są łatwiej wchłaniane i przyswajane przez organizm. Kolagen w proszku stanowi suplement diety rekomendowany zazwyczaj w celu poprawy stanu skóry, włosów, paznokci, stawów i kości.

  • Nadmiar antyoksydantów wywołuje raka?

    Nowe badanie wykazało, że przeciwutleniacze, takie jak witaminy C i E, aktywują mechanizm stymulujący wzrost nowych naczyń krwionośnych w guzach nowotworowych, pomagając im rosnąć i dawać przerzuty. Naukowcy twierdzą, że ich odkrycia podkreślają potencjalne ryzyko przyjmowania suplementów przeciwutleniających wtedy, gdy nie są one potrzebne.

  • Jeden zastrzyk zamiast chemioterapii – nowa metoda leczenia raka

    Pierwszymi pacjentami na świecie, którzy skorzystają z terapii onkologicznej w formie zastrzyku, będą Anglicy. Jest to alternatywa dla klasycznego wlewu wykorzystywanego w leczeniu nowotworów. Na czym polega ten rodzaj leczenia? Czy pacjenci w Polsce także będą mogli uczestniczyć w takiej terapii?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij