Cholestaza ciążowa – przyczyny, objawy, leczenie, dieta

Cholestaza zwykle pojawia się w III trymestrze ciąży, a jej pierwszym objawem jest świąd skóry. Czym jest cholestaza ciążowa i jaki ma wpływ na mamę oraz dziecko? W jaki sposób ją rozpoznać i leczyć? Jak powinna wyglądać dieta ciężarnej, u której doszło do zastoju żółci? 

Cholestaza ciążowa to choroba, która może pojawić się pod koniec ciąży. Zwykle objawia się żółtaczką i uporczywym świądem. Choroba zawsze ustępuje po porodzie, ale często nawraca w kolejnych ciążach. Wymaga leczenia objawowego i częstej obserwacji płodu. 

Cholestaza ciążowa – co to takiego? 

Cholestaza, inaczej zastój żółci, jest zespołem zaburzeń biochemicznych i objawów klinicznych pojawiających się przy zaburzeniu wydzielania kwasów żółciowych w wątrobie lub w przypadku utrudnionego przepływu żółci przez drogi żółciowe. Zwykle przyczyną cholestazy są złogi powstałe w przebiegu kamicy żółciowej lub obecność guzów wewnątrz jamy brzusznej, np. nowotworów trzustki. Cholestaza może także pojawić się samoistnie u niektórych ciężarnych. Za główną przyczynę cholestazy ciążowej uważa się wysoki poziom estrogenów pod koniec ciąży oraz zwiększoną wrażliwość komórek wątroby na ten hormon. Choroba pojawia się zwykle w trzecim trymestrze. Bardzo rzadko objawy dają o sobie znać na początku ciąży. W przypadku cholestazy ciężarnych dużą rolę dogrywają czynniki genetyczne.

Cholestaza w ciąży i wpływ na dziecko 

Pierwszym objawem jest zwykle świąd skóry. Potrafi być on bardzo uporczywy i istotnie obniża jakość życia. Swędzenie skóry często nasila się wieczorem i w nocy. Kilka tygodni później pojawiają się kolejne objawy cholestazy ciążowej takie jak zażółcenie skóry i błon śluzowych, a także ciemniejsze zabarwienie moczu i odbarwienie stolca. Czasami występują biegunki tłuszczowe. Symptomy te, choć mogą być uciążliwe, zwykle nie stanowią istotnego zagrożenia dla zdrowia matki.

Cholestaza w ciąży – diagnostyka 

Cholestazę ciężarnych należy podejrzewać w przypadku pojawienia się świądu skóry między 25. a 32. tygodniem ciąży. O zastoju żółci świadczą głównie zaburzenia biochemiczne. W badaniach laboratoryjnych krwi można stwierdzić podwyższone stężenia kwasów żółciowych i bilirubiny oraz zwiększoną aktywność enzymów wątrobowych, głównie ALT, AST i fosfatazy alkalicznej (ALP). Wskaźniki te mogą być podwyższone w wielu innych chorobach wątroby i dróg żółciowych. Ważna jest odpowiednia interpretacja wyników. Za cholestazą w ciąży przemawiają podwyższone stężenie bilirubiny sprzężonej oraz co najmniej dwukrotnie przekroczona górna granica normy aktywności fosfatazy zasadowej. 

Cholestaza ciężarnych – jak leczyć? 

Podstawowym lekiem stosowanym w przypadku cholestazy ciężarnych jest kwas ursodeoksycholowy. Uważa się, że lek ten jest najskuteczniejszy w zwalczaniu świądu. Zastosowanie mają również cholestyramina oraz sterydy, głównie deksametazon. Leki sterydowe powodują też przyspieszenie dojrzewania płuc dziecka, co jest bardzo istotne w przypadku porodu przedwczesnego.

Dieta w cholestazie podczas ciąży 

Żółć bierze udział w trawieniu tłuszczu. Zaburzenie wydzielania żółci oznacza też gorsze wchłanianie tłuszczów, w tym niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

Najlepszymi źródłami witamin A i D są pełnotłusty nabiał, tłuste ryby morskie oraz wątroba. W przypadku nasilonych objawów nietolerancji pokarmów tłustych konieczne może być zastosowanie w cholestazie diety wątrobowej o ograniczonej zawartości tłuszczu. Pewną ilość witaminy A można dostarczyć spożywając jej prekursor, jakim jest β-karoten. Występuje on naturalnie w marchwi, pomidorach, dyni i zielonym groszku. Naturalnym źródłem witamin E i K są warzywa liściaste takie jak szpinak, sałaty, pietruszka. Pomimo zwiększonej podaży wymienionych witamin w diecie, może być konieczna ich suplementacja. Szczególnie istotna jest suplementacja witaminy K, która jest niezbędna do prawidłowego krzepnięcia krwi. Stosowanie jakichkolwiek witamin w formie suplementów diety lub leków powinno być uzgodnione z lekarzem. 

Cholestaza w ciąży – konsekwencje  

Nawet pomimo wdrożenia odpowiedniego leczenia istnieje kilkudziesięcioprocentowe ryzyko porodu przedwczesnego z powikłaniami takimi jak niedotlenienie okołoporodowe lub zgon okołoporodowy dziecka. Ryzyko to jest tym wyższe, im wyższe jest stężenie kwasów żółciowych we krwi matki. Wystąpienie cholestazy jednej ciąży niesie też za sobą wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia cholestazy w kolejnych ciążach, a także podczas stosowania doustnych leków antykoncepcyjnych. Leki te są przeciwwskazane u pacjentek, które doświadczyły cholestazy w ciąży. U tych pacjentek stwierdza się też większe ryzyko wystąpienia kamicy żółciowej w przyszłości.