Niedobór magnezu – przyczyny, objawy, suplementacja przy hipomagnezemii

Niedobór magnezu może być spowodowany wieloma czynnikami, m.in.: niedostateczną ilością tego pierwiastka w diecie, zaburzeniami wchłaniania, przyjmowaniem niektórych leków, nadmiernym spożyciem alkoholu, a także narażeniem na przewlekły stres. Objawy hipomagnezemii to przede wszystkim zmęczenie i osłabienie, skurcze oraz drżenie mięśni, nudności, rozdrażnienie, bezsenność, bóle głowy. Jak uzupełnić niedobory magnezu? 

Niedobór magnezu – jaką rolę magnez pełni w organizmie? 

Magnez jest bardzo ważnym składnikiem odżywczym, biorącym udział w wielu kluczowych reakcjach metabolicznych. Kation ten uczestniczy między innymi w reakcjach wytwarzania energii, glikolizie, syntezie kwasów nukleinowych oraz białek. Magnez jest ważnym elementem funkcjonowania układu immunologicznego, nerwowego, mięśniowego oraz kostnego. Pomaga w utrzymaniu równowagi elektrolitowej, stałości parametrów wapnia, sodu oraz potasu.

Magnez jest głównie jonem wewnątrzkomórkowym. Zdecydowanie większa ilość magnezu znajduje się w przestrzeni wewnątrzkomórkowej, natomiast w przestrzeni pozakomórkowej występuje go o wiele mniej. Narządem, który kontroluje oraz reguluje równowagę poziomu magnezu są nerki. Prawidłowe stężenie magnezu w surowicy krwi wynosi 0,7–1,0 mmol/l. Należy oczywiście pamiętać, iż zakres przyjętych prawidłowych wartości może się różnić w zależności od laboratorium. 

Niedobór magnezu – przyczyny obniżonego poziomu magnezu 

Przyczyny obniżonego poziomu magnezu mogą być różne. Obejmują one zarówno niedostateczną jego ilość w diecie, jak i  zmniejszone wchłanianie z przewodu pokarmowego oraz nadmierną jego utratę z organizmu.

Najczęstsze przyczyny niedoboru magnezu to:

• przewlekłe niedostateczne przyjmowanie magnezu wraz z pożywieniem,
• zaburzenia odżywiania,
• zaburzenia wchłaniania (przewlekłe biegunki, zapalenie jelit, celiakia, stany po chirurgicznym usunięciu części jelita),
• wrodzone zaburzenie czynności cewek nerkowych, 
• przewlekły stres, 
• alkoholizm, 
• przewlekłe zapalenie trzustki, 
• utrata przez skórę (rozległe oparzenia, toksyczna martwica naskórka), 
• zaburzenia hormonalne (pierwotny hiperaldosteronizm),
• stosowanie niektórych leków (diuretyki, leki zobojętniające sok żołądkowy – inhibitory pompy protonowej, antybiotyki aminoglikozydowe, digoksyna, cisplatyna, cyklosporyna A, takrolimus, amfoterycyna B, teofilina, pentamidyna). 

Niedobór magnezu – objawy 

Głównymi objawami hipomagnezemii są: 

• ogólne zmęczenie, brak energii,
• osłabienie mięśni, 
• skurcze mięśni (np. skurcze łydek), 
• drżenie mięśni, parestezje,
• zaburzenie czucia, 
• kołatanie serca,
• zaburzenia rytmu serca (nieprawidłowości w badaniu EKG),

Niedobór magnezu może także przyczynić się do wystąpienia: 

• rozdrażnienia, nerwowości,
• nadmiernego wypadania włosów,
• łamliwości paznokci,
• zaburzeń snu, 
• bólów głowy, w tym migren,
• obniżonej płodności u mężczyzn (zmniejszonej ruchliwości plemników),
• bóli stawów,
• stanów depresyjnych,
• kłopotów ze skupieniem uwagi, zaburzeń koncentracji. 

Warto zwrócić uwagę, iż są to objawy bardzo niespecyficzne i mogą wynikać nie tylko z niskiego poziomu magnezu. 

Objawy hipomagnezemii są łagodne lub nie występują, kiedy poziom magnezu wynosi 0,5–0,7 mmol/l. W sytuacji, kiedy poziom tego pierwiastka w surowicy spada poniżej wartości 0,5 mmol/l, objawy stają się bardziej widoczne. Symptomami znacznego obniżenia poziomu magnezu mogą być natomiast napady drgawek oraz zaburzania świadomości. 

Niedobór magnezu – produkty bogate w magnez 

Do produktów szczególnie bogatych w magnez zaliczają się: 

• kakao, 
• nasiona słonecznika,
• pestki dyni, 
• nasiona chia, 
• sezam, 
• migdały, 
• mąkę sojową
• kaszę gryczaną,
• gorzką czekoladę,
• orzechy pistacjowe,
• orzechy laskowe, 
• orzechy ziemne,
• płatki owsiane,
• ryż brązowy.

Magnez występuje także (lecz w mniejszej ilości od wcześniej wymienionych produktów) w: 

• chlebie żytnim razowym, 
• chlebie graham, 
• natce pietruszki, 
• bananach, 
• mleku, 
• brokułach, 
• szpinaku,
• jajach kurzych,
• kaszy jęczmiennej, 
• fasoli szparagowej, 
• świeżym łososiu, 
• wieprzowinie, 
• wołowinie, 
• białym ryżu. 

Dobrym źródłem magnezu są także wody mineralne wysoko zmineralizowane. 

Niedobór magnezu – wchłanianie magnezu w przewodzie pokarmowym 

Magnez wchłania się przede wszystkim w jelicie cienkim. Uważa się, iż przeciętnie wchłaniane jest około 30-50% magnezu, reszta natomiast jest wydalana z kałem. W momencie wzrostu spożycia magnezu, zmniejsza się jego wchłanianie w jelitach i wynosi ok. 25%, natomiast w sytuacji, kiedy w pożywieniu dostarczane są małe ilości magnezu, wchłania się aż 80% związków magnezu.

Wchłanianie magnezu w przewodzie pokarmowym jest uzależnione od białka przenośnikowego dla tego pierwiastka. Proces ten może być zaburzony przez nadmierną zawartość w diecie wolnych kwasów tłuszczowych, wapnia i fosforanów nieorganicznych. 

Niedobór magnezu – suplementacja i leczenie 

Średnie zapotrzebowanie na magnez wynosi odpowiednio: 

• dla kobiet pomiędzy 19. a 30. rokiem życia: 225 mg na dobę, powyżej 30. roku życia: 265 mg na dobę,
• dla mężczyzn pomiędzy 19. a 30. rokiem życia: 330 mg na dobę, powyżej 30. roku życia: 350 mg na dobę.

Leczenie hipomagnezemii opiera się po pierwsze na usunięciu przyczyny niedoboru magnezu, a w kolejnym kroku na zwiększonej podaży tego pierwiastka. Spożywanie pokarmów bogatych w magnez, a także doustne podawanie preparatów magnezu (węglan magnezu, asparaginian magnezu, mleczan magnezu lub cytrynian magnezu) zalecane jest w przypadku łagodnego niedoboru magnezu przebiegającego bez objawów.

Jak wybrać najlepszy magnez w tabletkach? Przede wszystkim warto zwrócić uwagę, czy dany preparat jest lekiem, czy też suplementem diety, a następnie czy zawiera sole organiczne, czy nieorganiczne. Te pierwsze są zdecydowanie lepiej przyswajane przez ludzki organizm, są to: cytrynian, mleczan, asparaginian, natomiast wśród soli nieorganicznych lepszą rozpuszczalnością cechuje się chlorek magnezu niż węglan magnezu.

W przypadku występowania poważnych objawów niedoboru magnezu podaje się magnez dożylnie w postaci siarczanu magnezu. W przypadku jednoczesnego występowania zaburzeń w stężeniach innych składników, np. potasu lub wapnia (za mały poziom potasu, czyli hipokaliemia lub za mały poziom wapnia, czyli hipokalcemia), konieczne jest także wyrównanie poziomów danych składników.