Nadmiar magnezu w organizmie – przyczyny, objawy i leczenie hipermagnezemii

Magnez (Mg²⁺, łac. magnesium) jest czwartym pod względem ilości składnikiem mineralnym ludzkiego organizmu, niezbędnym do jego prawidłowego funkcjonowania. Głównym rezerwuarem magnezu są kości. Pozostałe 40% umiejscowione jest pozakomórkowo i wewnątrzkomórkowo, głównie w mięśniach szkieletowych i tkance miękkiej.

Magnez uczestniczy między innymi w: 

• metabolizmie komórkowym i produkcji energii (to kofaktor blisko 300 reakcji enzymatycznych, niezbędny do produkcji energii w formie ATP), 
• przewodnictwie nerwowo-mięśniowym, 
• uwalnianiu neuroprzekaźników, 
• ochronie przed stresem oksydacyjnym, 
• syntezie DNA i RNA, 
• zmniejszaniu agregacji płytek krwi, 
• rozszerzaniu naczyń wieńcowych i obwodowych, 
• regulacji ciśnienia krwi, 
• aktywacji i wykorzystaniu witaminy D i witamin z grupy B. 

W przebiegu wielu chorób przewlekłych i zapalnych, takich jak: ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej), astma, insulinooporność i cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, migrena, osteoporoza czy choroby sercowo-naczyniowe (udar mózgu), może wystąpić obniżony poziom magnezu.

Nadmiar magnezu w organizmie – czy można przedawkować magnez? 

Magnez, tak jak każdy pierwiastek, możemy przedawkować. Hipermagnezemią nazywamy stan, kiedy stężenie Mg²⁺ w surowicy krwi przekracza 1,2 mmol/l. Prawidłowe wartości stężenia magnezu mogą się różnić w poszczególnych laboratoriach, najczęściej podawany jest zakres 0,65-1,2 mmol/l. Badania wykazują, że spożycie magnezu jest niższe niż zalecane. Osoby spożywające diety typu zachodniego (Western pattern diet), czyli diety bogate w pełnotłusty nabiał, czerwone mięso, słodycze, makaron, a ubogie w ryby i oliwę z oliwek, przyjmują niskie dawki magnezu (30-50% dziennego zapotrzebowania). Sugeruje się, że spożycie magnezu spadało w ostatnich 100 latach, co może być wynikiem powszechnego stosowania nawozów sztucznych i przetworzonej żywności.

Nadmiar magnezu – jakie mogą być przyczyny podwyższonego magnezu? 

Hipermagnezemia to rzadki stan kliniczny, najczęściej pochodzenia jatrogennego, czyli będący niekorzystnym skutkiem leczenia. U osób zdrowych, z prawidłowo funkcjonującymi nerkami, nawet duże ilości magnezu nie powinny stanowić zagrożenia, jednak ryzyko zatrucia rośnie w przypadku obecności czynników ryzyka. Do grupy ryzyka należą osoby starsze i pacjenci z niewydolnością nerek lub zaburzeniami jelit, które długotrwale przyjmują leki przeciwbólowe, przeczyszczające i zobojętniające kwas żołądkowy. Hipermagnezemia, choć niezwykle rzadko, może wystąpić u osób z ciężką niewydolnością nerek, po przedawkowaniu preparatów z magnezem (suplementów diety bądź jako składników środków przeczyszczających) lub w trakcie leczenia litem. Niezwykle rzadko spotyka się hipermagnezemię wywołaną niedoczynnością nadnerczy bądź tarczycy lub niewłaściwym stosowaniem leków w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy (część z nich zawiera związki magnezu). 

Zasady bezpiecznej suplementacji magnezu w sytuacji niedoboru  

Należy pamiętać, że najlepszą suplementacją jest odpowiednie żywienie, ponadto magnez zawarty w żywności jest lepiej przyswajalny niż większość farmaceutyków. Jeśli decydujesz się na tabletki, pamiętaj, aby preparat magnezu zawsze kupować w aptece, a nie np. w drogerii czy kiosku (w aptece możesz kupić lek, a nie suplement, masz możliwość skorzystania z porady farmaceuty i pewność, że produkt był przechowywany w odpowiednich warunkach). 

Poproś farmaceutę o lek, a nie suplement diety – leki są produktami dokładnie przebadanymi przed wprowadzeniem do obrotu rynkowego, zawierającymi potwierdzone dawki składników aktywnych o działaniu terapeutycznym, natomiast w suplemencie diety znajdują się dawki o charakterze żywieniowym. 

Dobowe zapotrzebowanie na magnez zależy od płci, wieku, aktywności fizycznej i ewentualnych chorób. Dorosła kobieta powinna spożywać ok. 320 mg/dobę, kobieta w ciąży ok. 360 mg/dobę, a mężczyzna 420 mg/dobę. Pamiętaj, że jest to zalecana całkowita dawka magnezu, który przyswajasz także w codziennych posiłkach. Nie przekraczaj zasad dawkowania określonych w ulotce leku. 

Za wysoki magnez – jakie są objawy przedawkowania magnezu? 

Łagodna hipermagnezemia może pozostawać bezobjawowa, jednak wśród możliwych objawów wymienia się: 

• obniżenie ciśnienia tętniczego,  
• zaburzenia rytmu serca, bradykardię, zmiany w zapisie EKG (wydłużenie odcinka PQ, blok przewodnictwa przedsionkowo-komorowego i śródkomorowego), 
• ciężkie zaparcia, 
• zatrzymanie moczu, 
• zaburzenia przewodnictwa nerwowo-mięśniowego (osłabienie mięśni i odruchów głębokich, czyli takich, które objawiają się skurczem mięśnia w reakcji na bodziec, pieczenie, mrowienie, pieczenie, zaczerwienienie i drętwienia w obrębie twarzy), 
• w skrajnych przypadkach osłabienie mięśni oddechowych, stan „paraliżu” i zatrzymania pracy jelit (niedrożność porażenną jelit) lub zatrzymanie krążenia. 

Wymienione objawy nie są swoiste dla hipermagnezemii, ale mogą być oznaką wielu zagrażających życiu chorób – w przypadku ich zaobserwowania należy zgłosić się do lekarza, który przeprowadzi badanie podmiotowe (wywiad lekarski) i przedmiotowe (tzw. fizykalne) pacjenta i zdecyduje o ewentualnej konieczności poszerzenia diagnostyki i leczeniu. 

Nadmiar magnezu – jak usunąć nadmiar magnezu z organizmu? 

Podczas poszukiwania etiologii hipermagnezemii niezbędne jest poszerzenie panelu badań o pozostałe elektrolity (przede wszystkim potas, sód i wapń), a także parametry nerkowe (kreatynina, mocznik, eGFR), EKG czy gazometrię krwi. 

W zależności od całego obrazu klinicznego (objawy, wartość magnezemii, etiologia, współistniejące choroby i przyjmowane leki) lekarz wybiera najlepszą metodę terapeutyczną. Bardzo istotną kwestią jest usunięcie przyczyny hipermagnezemii (np. odstawienie suplementacji) i jej konsekwentne obniżanie, głównie poprzez stosowanie diuretyków (leków moczopędnych), lub w stanach naglących, takich jak arytmie czy zaburzenia oddychania, poprzez podanie związków wapnia (chlorek wapnia, glukonolaktobionian wapnia). W ostateczności wdraża się dializoterapię.

Bez konsultacji z lekarzem należy unikać przyjmowania preparatów zawierających duże dawki magnezu. W przypadku rozwoju nierozpoznanej wcześniej choroby nerek istnieje ryzyko hipermagnezemii i zagrożenia życia. 

Zawarte w powyższym artykule treści mają charakter informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić wizyty u lekarza i bezpośredniego badania podmiotowego i przedmiotowego pacjenta!