Oczopląs – przyczyny i leczenie mimowolnych ruchów gałek ocznych
Katarzyna Jowik

Oczopląs – przyczyny i leczenie mimowolnych ruchów gałek ocznych

Oczopląs, czyli mimowolne ruchy gałek ocznych powtarzane w rytmicznym cyklu, jest objawem okulistycznym, ale może świadczyć też o chorobie np. neurologicznej bądź laryngologicznej. Może mieć charakter wrodzony lub nabyty. Sprawdź, jakie są przyczyny oczopląsu i w jaki sposób się go leczy. 

Co to jest oczopląs?

Oczopląsem (łac. nystagmus) nazywamy mimowolne ruchy gałek ocznych, które powtarzane są w jednolitym, rytmicznym wzorze, a których podłożem jest zaburzenie równowagi w napięciu mięśni okoruchowych. Takie zjawisko sprzyja pogorszeniu widzenia oraz zaburzeniom równowagi i koordynacji. Te niekontrolowane ruchy mogą występować z boku na bok, w górę i w dół lub w układzie kołowym. W rezultacie oczy nie są w stanie stale oglądać obiektów. Osoby z oczopląsem mogą kiwać głową i trzymać głowy w nietypowych pozycjach, aby zrekompensować ten stan. Podaje się, że trwały oczopląs może dotyczyć około 0,2% populacji.  

Rodzaje oczopląsu 

Rodzaje oczopląsu możemy ogólnie podzielić według dwóch kryteriów: źródła problemu lub kierunku ruchu. 

Oczopląsy według źródła problemu dzielimy na:   

  • oczopląs oczny – w tej grupie możemy wyróżnić oczopląs nastawczy (przy patrzeniu na obiekt leżący na granicy pola widzenia obuocznego), optokinetyczny (np. podczas jazdy środkami komunikacji, ruch gałek ocznych podczas wodzenia wzrokiem za przedmiotem), samoistny, spasmus nutans (nabyty i występujący rodzinnie, obustronny, pojawia się między 3. a 24. miesiącem życia i współwystępuje z kręczem szyi i potrząsaniem głową w poziomie lub pionie, najczęściej zanika około 3-4. roku życia). Dodatkowo wymienia się tu oczopląs ukryty (o zmiennej amplitudzie i częstotliwości; zasłonięcie jednego oka ujawnia oczopląs skaczący w jednym i drugim oku; występuje m.in. we wczesnym dzieciństwie u pacjentów z zezem zbieżnym) i oczopląs zawodowy (np. u pracujących w słabym oświetleniu górników), 
  • przedsionkowy, błędnikowy – spowodowany asymetryczną aktywnością w dwóch jądrach przedsionkowych pnia mózgu. Można go wywołać przejściowo, działając albo bodźcem termicznym – po wprowadzeniu do zewnętrznego przewodu słuchowego ciepłej wody (44°C) lub zimnej (30°C) następuje oczopląs skierowany odpowiednio w stronę badanego przewodu słuchowego bądź w przeciwną do badanego ucha – albo bodźcem kinetycznym (np. na fotelu obrotowym); oczopląs jest wtedy skierowany w stronę przyspieszenia, 
  • móżdżkowy – w wyniku uszkodzenia móżdżku lub rdzenia kręgowego, 
  • ośrodkowy – najczęściej w stwardnieniu rozsianym, uszkodzeniu podstawy czaszki, w chorobach móżdżku lub uszkodzeniu jądra nerwu VI, 
  • mieszany, w tym oczopląs wrodzony. 

Oczopląsy według rodzaju ruchu dzielimy na: 

  • wahadłowy – ruchy gałek są rytmiczne, może to być oczopląs poziomy lub oczopląs pionowy, 
  • skaczący – ruch gałek ocznych w jedną stronę jest szybszy niż w drugą.  

Polecane dla Ciebie

Jakie mogą być przyczyny oczopląsu? 

Oczopląs może być zarówno zjawiskiem fizjologicznym (np. oczopląs optokinetyczny), jak i objawem chorobowym. Przyczyna często pozostaje nieznana, ale może być spowodowana zaburzeniami w ośrodkowym układzie nerwowym, zaburzeniami metabolicznymi lub toksycznością alkoholu i narkotyków. Nabyty oczopląs, który pojawia się w późniejszym życiu, może być objawem innego stanu lub choroby, takiej jak udar, stwardnienie rozsiane lub uraz. 

Rzadsze przyczyny oczopląsu to: 

  • zapalenie ucha wewnętrznego, 
  • przyjmowanie niektórych leków, m.in. przeciwpadaczkowych (np. fenytoina, karbamazepina), barbituranów, litu, 
  • choroby ośrodkowego układu nerwowego, 
  • zaburzenia rozwoju  kontroli ruchów gałek ocznych we wczesnym okresie życia, 
  • bielactwo, 
  • hipoplazja nerwu wzrokowego (zanik nerwu II), 
  • duża krótkowzroczność,  
  • siatkówczak (retinoblastoma), 
  • wrodzona zaćma, wrodzona jaskra, 
  • szczelina nerwu wzrokowego, siatkówki lub plamki, 
  • wrodzona toksoplazmoza, 
  • retinopatia wcześniacza, 
  • wrodzone rozwarstwienie siatkówki. 

Oczywiście etiologii oczopląsu może być znacznie więcej, stąd konieczność diagnostyki i ewentualnego wdrożenia leczenia przyczynowego.  

Oczopląs – diagnostyka 

Podstawą diagnostyki jest jak zawsze badanie podmiotowe pacjenta (wywiad lekarski), obejmujące m.in. informacje o przyjmowanych lekach, urazach głowy, chorobach pacjenta, problemach okulistycznych i  neurologicznych w rodzinie, problemach okołoporodowych czy wcześniactwie.

Dalsza diagnostyka obejmuje przede wszystkim badanie okulistyczne (badanie ostrości wzroku, reakcja źrenic na światło, ocena tęczówki czy badanie dna oczu), elektronystagmografię i wideonystagmografię, ocenę ustawienia głowy i ocenę ruchomości oczu. Czasem niezbędna okazuje się ocena neurologiczna i obrazowanie głowy (tomografia komputerowa bądź rezonans magnetyczny). Konieczna może się okazać diagnostyka laryngologiczna. Jednak cały przebieg działania jest zindywidualizowany, zależny od objawów i historii pacjenta.  

Leczenie niekontrolowanych ruchów gałek ocznych 

Leczenie oczopląsu zależy od jego etiologii i faktu, czy jest on wynikiem wad i chorób wrodzonych, czy też objawem choroby nabytej, w której możliwe jest leczenie przyczynowe. Wśród metod zachowawczych najczęściej wymienia się wyrównywanie wady wzroku (stosowanie soczewek kontaktowych lub szkieł korekcyjnych), stosowanie szkieł pryzmatycznych (ograniczenie kompensacyjnego ustawienia głowy), farmakoterapię (baklofen, karbamazepina). Czasem proponowane są pacjentowi iniekcje toksyny botulinowej (ostrzykiwanie mięśni zewnątrzgałkowych) lub operację przesunięcia oczu w kierunku zwrotu głowy (skrócenie mięśni zewnątrzgałkowych oczu w celu korekcji zeza i ustawienia głowy oraz zminimalizowania ruchów mimowolnych oczu). 

Czy oczopląs może być groźny? 

Mimowolne ruchy gałek ocznych mogą być zarówno samoistnym niegroźnym objawem związanym np. z wrodzonymi chorobami oczu, jak i symptomem wielu poważnych chorób okulistycznych, neurologicznych czy laryngologicznych, dlatego tak ważne jest, aby w przypadku zauważenia oczopląsu nie bagatelizować go, tylko udać się do lekarza POZ. Pokieruje on dalszą diagnostyką i w razie potrzeby zleci niezbędne konsultacje. Dużą rolę we wczesnym wykrywaniu chorób odgrywają także tzw. bilanse, czyli okresowe badania profilaktyczne, jakim poddawane są dzieci w określonym wieku.  

Zawarte w powyższym artykule treści mają charakter informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić wizyty u lekarza i bezpośredniego badania podmiotowego i przedmiotowego pacjenta! 

  1. K. Jadanowski, S. Budrewicz, E. Koziorowska-Gawron, Zaburzenia gałkoruchowe w chorobach ośrodkowego układu nerwowego, "Polski Przegląd Neurologiczny", nr 6 2010. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak powstaje nowotwór?

    Nowotwory są główną przyczyną zgonów na świecie. Szacuje się, że w Polsce choruje na nie ponad milion osób, a ok. 100 tys. umiera. Niestety, statystyki te z roku na rok są coraz mniej optymistyczne. Jak powstaje nowotwór? Czy da się zapobiec jego rozwojowi?

  • Krwawienie z odbytu – przyczyny, leczenie, powikłania

    Krwawienie z odbytu jest najczęściej objawem schorzeń, takich jak hemoroidy, szczeliny odbytu, nieswoiste zapalenie jelit, wrzody i rak jelita grubego. Zwykle krwawienie z odbytu można zauważyć na papierze toaletowym, w wodzie w muszli klozetowej lub w stolcu. Ważne jest, aby w momencie zauważenia problemu skontaktować się z lekarzem, ponieważ może to być oznaką poważnej choroby, która rozwija się w organizmie.

  • Czy można od urodzenia nie czuć bólu? Co to jest analgezja?

    Ból jest wpisany w ludzkie istnienie. Wbrew pozorom to zjawisko pozytywne, ponieważ informuje nas o zagrożeniach zdrowia, a nawet życia. Jednakże są ludzie, którzy nie są zdolni do odczuwania bólu, cierpią bowiem na analgezję wrodzoną.

  • Gorączka plamista Gór Skalistych – przyczyny, objawy, leczenie

    Dla przeciętnego Polaka gorączka plamista Gór Skalistych brzmi niezwykle egzotycznie. Nie da się ukryć, że choroba w Polsce jest bardzo rzadko spotykana. Zagrożenie jest jednak realne, zwłaszcza dla osób, które podróżują do Stanów Zjednoczonych.

  • Zatrucie nikotynowe – objawy, leczenie przedawkowania

    Objawy zatrucia nikotyną zależne są głównie od liczby wypalonych papierosów. Uznaje się, że aby doszło do wystąpienia zatrucia nikotynowego, konieczne jest przyjęcie w krótkim czasie ok. 4-8 mg nikotyny. Podstawą oczyszczania organizmu z nikotyny jest oczywiście rzucenie palenia papierosów. Większość nikotyny dostarczanej wraz z wypalanym papierosem wydalana jest niemal natychmiastowo przez nerki.

  • WZW C – przyczyny, objawy, czynniki ryzyka wirusowego zapalenia wątroby typu C

    Wirusowe zapalenie wątroby typu C (HCV) to choroba wywołana przez wirusa zapalenia wątroby typu C. Choroba ta jest często nazywana „cichym zabójcą”, ponieważ wczesne stadium infekcji często nie daje objawów, a osoba zakażona może przez wiele lat nie wiedzieć, że jest chora. Wirusowe zapalenie wątroby typu C może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak marskość wątroby, rak wątrobowokomórkowy i niewydolność wątroby, jeśli nie zostanie zdiagnozowane i leczone na czas. Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu C mogą obejmować zmęczenie, utratę apetytu, nudności i wymioty, bóle brzucha, ciemny mocz, żółtaczkę, świąd skóry czy bóle stawów.

  • Perforacja jelita – przyczyny, objawy, leczenie

    Perforacja jelita to bardzo poważne schorzenie, które wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Nieleczone może doprowadzić się śmierci. Jak rozpoznać przedziurawione jelito i co jest tego przyczyną? Jak wygląda leczenie i czy może się objeść bez interwencji chirurga?

  • Chłoniak – objawy, leczenie, rokowania i rodzaje nowotworu układu chłonnego

    Chłoniakiem określa się nieprawidłowy rozrost tkanki limfatycznej. Jednoznaczne wyjaśnienie pochodzenia chłoniaków i przyczyn ich występowania nadal pozostaje wyzwaniem dla współczesnej medycyny. Podstawą leczenia wszystkich rodzajów chłoniaków jeast chemioterapia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij