Zaćma – objawy, przyczyny, leczenie i operacja

Objawy zaćmy 

Soczewka znajduje się za barwną częścią oka, czyli za tęczówką i skupia promienie świetlne na plamce żółtej w tylnej części siatkówki. Zmętnienie utrudnia ten proces, a nasze widzenie ulega znacznemu pogorszeniu. Zaćma objawia się więc obniżeniem ostrości wzroku do dali i bliży, niekorygowalnymi okularami czy soczewkami kontaktowymi. Objawy zaćmy mogą się jednak różnić w zależności od miejsca umiejscowienia zmętnienia. Zmętnienia w obrębie kory soczewki mogą np. prowadzić do zjawiska olśnienia przy patrzeniu na źródła światła, powodowane rozszczepieniem promieni świetlnych na zmętnieniach soczewki. W skrajnych przypadkach, kiedy soczewka całkowicie zmętnieje, następuje znaczne upośledzenie widzenia. Należy wyraźnie podkreślić, że zaćma nie boli, nie swędzi ani nie powoduje zaczerwienienia oka czy łzawienia.

Jakie są przyczyny zaćmy?

Najczęstszą postacią jest zaćma starcza. Zaćma może jednak również wystąpić w przebiegu niektórych chorób np. cukrzycy. Istnieje bardzo dużo hipotez na temat dokładnych przyczyn powstawania zaćmy. Jedną z nich jest teoria niszczącego działania wolnych rodników tlenowych. Głównym ich źródłem w soczewce są reakcje fotochemiczne. Ich szkodliwe działanie na białka, lipidy i kwasy nukleinowe kumuluje się wraz z wiekiem, zwłaszcza, że w miarę starzenia organizmu dochodzi w soczewce do obniżenia poziomu antyutleniaczy. Wolne rodniki są uważane także za jeden z głównych czynników patogenetycznych w cukrzycy i zaćmie cukrzycowej. Ryzyko zaćmy zwiększa też sterydoterapia.

Leczenie zaćmy 

Jedynym skutecznym leczeniem zaćmy jest leczenie operacyjne. Obecnie najczęściej stosowaną metodą jest fakoemulsyfikacja soczewki, czyli rozdrobnienie zmienionej chorobowo soczewki przy pomocy ultradźwięków, odessanie jej z oka i umieszczeniu na jej miejscu nowej, sztucznej soczewki. Wprowadzenie w latach 70-tych XX wieku sztucznych soczewek wewnątrzgałkowych, których pomysłodawcą był angielski okulista Ridley, było niesamowitym przełomem w chirurgii okulistycznej. Podczas operacji trwającej około 30 minut pacjent jest przytomny i świadomy tego, co dzieje się wokół niego. Widzi jedynie światło z mikroskopu operacyjnego. Jest to operacja refundowana przez NFZ.

Kwalifikacja do zabiegu leczącego zaćmę

Lekarz okulista może spotykać się niekiedy z pytaniem ze strony chorego czy zaćma jest już dojrzała do operacji. Otóż jeszcze kilkanaście lat temu faktycznie czekano na intensywne zmętnienie soczewki zwane zaćmą dojrzałą. Obecnie o tym kiedy operować zaćmę, decyduje pacjent wspólnie z lekarzem. Nie ma konieczności oczekiwania, aż zaćma całkowicie dojrzeje. Decyzję należy podjąć, kiedy zaćma prowadzi do zaburzenia dotychczasowego trybu życia, przeszkadza w codziennych czynnościach lub pracy. Problemem w polskich warunkach pozostaje niestety długie oczekiwanie na refundowany zabieg. Zdesperowani pacjenci często decydują się więc na usługi prywatnych ośrodków.

Efekty leczenia operacyjnego zaćmy

Niekiedy bywa, że wbrew oczekiwaniom chorego widzenie ulega poprawie w niewielkim stopniu ze względu na choroby towarzyszące. W większości przypadków po operacji zaćmy pozostaje jednak resztkowa wada wzroku wymagająca korekcji szkłami okularowymi do stałego noszenia. Konieczność noszenia okularów warunkuje typ soczewki, którą zastąpiono usuniętą soczewkę pacjenta.

Postępowanie z zaćmą po operacji

Po operacji usunięcia zaćmy powstała w ten sposób rana goi się przeważnie przez okres około 2 miesięcy. Należy wówczas unikać głębokiego pochylania się, podnoszenia ciężarów. Nie wolno też korzystać z sauny ani bardzo gorących kąpieli. Operowanego oka nie wolno ani uciskać, ani trzeć. Pacjenci, którzy mogą mieć problem z przestrzeganiem tych reguł (np. w czasie snu) mogą zakupić w aptece specjalną osłonę na operowane oko. W ciągu dnia zaleca się stosowanie okularów przeciwsłonecznych dla uniknięcia nadmiernego nasłonecznienia. Bezpośrednio po operacji lekarz zaleci nam również stosowanie przeciwzapalnych i przeciwbakteryjnych kropli. Należy rygorystycznie przestrzegać zaleceń dotyczących ich stosowania.

Czy zaćma po operacji może się pojawić ponownie?

Raz usunięta zaćma nie występuje ponownie. Natomiast może ulec zmętnieniu torebka w której umieszcza się sztuczną soczewkę wewnątrzgałkową. Objawy tego stanu są podobne do objawów zaćmy, ale leczenie tego problemu jest „prostsze” – wykonuje się ambulatoryjnie zabieg laserowy przywracający ostatecznie widzenie.

Czy suplementy diety z luteiną leczą zaćmę?

Pacjenci z zaćmą często pytają o zasadność stosowania suplementów diety z luteiną. Podkreślmy, że w żadnym wypadku nie mają one działania leczniczego. Stanowią jedynie uzupełnienie naszej diety i tak też należy je traktować. Luteina należy do bardzo licznej grupy związków – karotenoidów (naturalnych barwników roślinnych). Karotenoidy mają silne właściwości antyoksydacyjne (jest przeciwutleniaczem), ale też część z nich ulega w organizmie przekształceniu do witaminy A. Oprócz luteiny do najbardziej znanych w tej grupie należą: likopen, beta-karoten i zeaksantyna. Luteina bardzo dobrze rozpuszcza się w tłuszczach. Ze względu na te właściwości korzystne jest spożywanie produktów będących źródłem luteiny z posiłkami zawierającymi tłuszcze.