Bóle stawów – przyczyny, diagnostyka, leczenie. Rehabilitacja i ćwiczenia na bóle stawów

Dlaczego bolą stawy?

Ciało człowieka składa się z około 400 stawów. Staw to skomplikowane połączenie między kośćmi, w skład którego wchodzą także: ścięgna, więzadła, torebka stawowa i inne struktury mogące dawać objawy bólowe. Stawy człowieka zapewniają możliwość poruszania się, elastyczność, są elementem zapewniającym utrzymanie pozycji stabilnej w różnym położeniu oraz przyjmują rolę amortyzującą wstrząsy. Prawidłowa ich budowa oraz funkcjonowanie odgrywają bardzo dużą rolę w sprawności każdego z nas, a ból stawów znacznie obniża jakość życia i może prowadzić do niepełnosprawności.

Dolegliwości bólowe stawów mogą rozpocząć się nagle lub narastać stopniowo, mogą mieć charakter stały lub występować epizodycznie, bóle stawów mogą występować w nocy, tylko rano bądź w trakcie wysiłku, ale i w ciąży. Bólowi stawów może towarzyszyć także ból kości i mięśni, może pojawić się obrzęk, zaczerwienienie, sztywnienie stawów, utrata ruchomości.

Bóle stawów – przyczyny

Ból najczęściej dotyczy stawów kolanowych, skokowych, barkowych, stawów rąk, biodrowych czy stawów nadgarstka. I tak, jak wiele jest jego objawów, tak samo istnieje wiele przyczyn jego powstawania i występowania w określonym miejscu w ciele człowieka. 

Bóle stawów – choroby reumatyczne i zapalane

Do chorób reumatycznych powodujących ból w obrębie stawów zaliczamy między innymi reumatoidalne zapalenie stawów, twardzinę układową, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, toczeń rumieniowaty układowy, dnę moczanową, chorobę Stilla i inne.

Do chorób, gdzie występuje ból stawów w palcach należy reumatoidalne zapalenie stawów. W dnie moczanowej najczęściej boli paluch stopy, jeden ze stawów ręki, staw kolanowy albo barkowy. Łuszczycowe zapalenie stawów cechuje niesymetryczny ból różnych stawów, a młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów charakteryzuje się bólem i obrzękiem jednego stawu. Toczeń rumieniowaty układowy atakuje natomiast bolące stawy rąk i nóg oraz stawy kolanowe.

Ból w stawach w chorobach zapalnych i reumatycznych może mieć różny charakter i dotyczyć różnych stawów. Pojawienie się objawów dodatkowych, takich jak: obrzęk stawów, sztywność (zwłaszcza po przebudzeniu), stany podgorączkowe czy gorączka wymagają odbycia wizyty u lekarza.

Bóle stawów – choroby zwyrodnieniowe

Leczenie chorób zwyrodnieniowych stawów to najczęściej długotrwały proces wymagający dobrej współpracy między lekarzem a pacjentem. Choroba ta dotyczy zniszczenia chrząstki stawowej, która pokrywa powierzchnię stawów – staje się ona cieńsza, bardziej krucha i mniej sprężysta, kości zaczynają ocierać się o siebie, co wywołuje to ból. Często pojawia się także proces zapalny w błonie maziowej stawu i tkanek okołostawowych, sztywność i ograniczenie ruchomości. 

Choroby zwyrodnieniowe dotyczą najczęściej osób starszych, ale siedzący tryb życia, nadwaga lub zbyt duże przeciążenia, np. przy sportach wyczynowych mogą powodować ból stawów i mięśni oraz zmiany zwyrodnieniowe stawów już u młodych osób. 

Bóle stawów – urazy

Bóle stawów mogą powodować urazy, takie jak złamania, zwichnięcia, przepuklina, urazy spowodowane nadmiernym zużyciem stawu, uciskanie na nerw, luźne fragmenty w obrębie stawu. Do urazów stawów może dojść zarówno przez siły działające z zewnątrz, w trakcie wypadku, ale i przez nadmierne przeciążenie stawu spowodowane np. długotrwałym przebywaniem w jednej pozycji.

Bóle stawów – nadwaga i otyłość

Nadwaga i otyłość to dolegliwości wpływające głównie na stawy kolanowe i skokowe. Stanowią one duże obciążenie układu kostno–stawowego i prowadzić mogą do urazów i przeciążeń stawów, wywołując ból. Jedynym i najskuteczniejszym sposobem wpłynięcia na chore stawy i bóle kostno–stawowe spowodowane nadmierną ilością tkanki tłuszczowej jest schudnięcie i włączenie do codziennego trybu życia aktywności fizycznej oraz zbilansowanej diety.

Bóle stawów – inne przyczyny

Ból stawów może pojawiać się także w procesie chorób zakaźnych, np. przy grypie, odrze, śwince, mononukleozie, salmonelli, zapaleniu wątroby, a także przy zakażeniach bakteryjnych, częstych u dzieci. Inne przyczyny dające objawy bólowe stawów występują także w zapaleniu torbielowym, białaczce, zapaleniu kości i szpiku, zapaleniu kręgosłupa, zapaleniu ścięgien, nowotworach kości stawów i tkanek miękkich oraz w rumieniu układowym.

Bóle stawów – diagnostyka

Najważniejszą rzeczą przy ustaleniu prawidłowego leczenia bólu w stawach jest postawienie prawidłowej diagnozy przez lekarza. Pomocne może okazać się wykonanie badań laboratoryjnych krwi (CRP, OB., czynnik reumatoidalny i innych), badań obrazowych: RTG, USG, rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa. To od diagnozy zależy postepowanie farmakologiczne, jak i fizjoterapeutyczne wraz z włączeniem terapii ruchem i ćwiczeń w domu. Na bolące stawy stosowane są leki do użytku zewnętrznego, leki doustne oraz dostawowe. 

Bóle stawów – leczenie

Ból stawów, który nie ustępuje po kilku dniach i nie jest związany z urazem czy nadmiernym wysiłkiem fizycznym, a dodatkowo występują przy nim inne objawy, jak: gorączka, sztywność, ocieplenie i zaczerwienienie, powinien zostać skonsultowany z lekarzem. Taka sytuacja dotyczy też osób, u których występuje ból wszystkich stawów w ciele, a także, gdy występują wędrujące bóle stawów. Zaniepokoić powinno także występowanie sztywności porannej, ogólne złe samopoczucie, brak apetytu, zmęczenie, zmniejszenie masy ciała, sytuacje, gdy ból wybudza ze snu oraz gdy dochodzi do ograniczenia ruchomości w stawach.

Bóle stawów – naturalne sposoby na ból stawów

Na problemy ze stawami znane i powszechnie stosowane są róże naturalne metody, które mogą pomóc w złagodzeniu objawów. Należy podkreślić, że nigdy nie powinny one być jedyną formą leczenie objawowego w przypadku poważnych chorób, a lekarz powinien być poinformowany o ich stosowaniu. 

Naturalne sposoby na bóle stawów to np.:

• ciepłe lub zimne okłady – należy indywidualnie zaobserwować, co przynosi większą ulgę, do okładów można wykorzystać gotowe kompresy i plastry lub okłady żelowe (można je chłodzić lub podgrzewać), termofor lub kostki lodu,
• ciepłe kąpiele – z dodatkiem ziół, np. przeciwzapalnych (rumianek) lub minerałów (kąpiele siarkowe) czy olejków eterycznych, 
• kąpiele z dodatkiem soli Epsom – to związek siarki i magnezu łagodzący ból stawów i mięśni, stosowany głównie przy przeciążeniach stawów,
• domowe nalewki z ziół lub bursztynu – wziera się je w bolące miejsca i mają one charakter rozgrzewający,
• dieta – bogata w kolagen znajdujący się np. w żelatynie, tłuszcze roślinne i kwasy tłuszczowe omega 3, błonnik, białko wapń i fosfor (dieta śródziemnomorska i wegetariańska),
• tabletki przeciwbólowe i przeciwzapalne,
• preparaty z wit. D3 i K2,
• maści i żele na bóle stawów mięśni i kości – często rozgrzewają lub chłodzą bolący staw, łagodzą ból,
• okłady ze zmielonego chrzanu z cebulą i miodem (właściwości przeciwzapalne), okłady z rozgniecionych liści kapusty,
• regularne picie tranu,
• napary i wywary z rozmarynu, pokrzywy, imbiru, brzozy 

Bóle stawów – rehabilitacja

Jednym z ważniejszych elementów leczenia bolących stawów jest rehabilitacja. Doświadczony fizjoterapeuta potrafi indywidualnie dobrać ćwiczenia i zabiegi fizykalne do stanu zdrowia chorego, jego choroby, możliwości ruchowych i umiejętności. W razie konieczności zalecana jest terapia indywidualna pomagająca pozbyć się bólu, poprawiająca ruchomość w stawach, zwiększająca samodzielność w życiu codziennym i zapobiegająca destrukcyjnym skutkom chorób z objawami bólowymi stawów.

Do zabiegów zmniejszających ból stawów zalicza się:

• pole magnetyczne, 
• prądy TENS, 
• jonoforezę, 
• krioterapię, 
• laseroterapię, 
• ultradźwięki. 

Stosowane są także zabiegi z hydroterapii, takie jak kąpiele solankowe i siarczkowe. Terapia może zostać wzmocniona dynamicznym plastrowaniem. Jest to kinesiotaping stosowany zarówno w zwalczaniu bólu stawów przy przeciążeniu jak i dla stabilizacji po urazach. Co na ból stawów oprócz ćwiczeń dobranych przez terapeutę? Zaleca się zwiększenie aktywności fizycznej oraz aktywny odpoczynek.