TENS – na czym polega przezskórna elektrostymulacja prądem? Wskazania i przeciwwskazania do stosowania prądów TENS

Co to jest TENS? Typy impulsów TENS

Prądy TENS w klasycznym ujęciu są stosowane podczas zabiegu z zakresu eletroterapii i są wykorzystywane do stymulacji nerwów. TENS jest skrótem z języka angielskiego i dokładnie oznacza przezskórną, elektryczną stymulację nerwów – Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation. Zabieg ma zastosowanie zarówno w ostrych, jak i przewlekłych zespołach bólowych narządu ruchu, w zaburzeniach krążenia oraz do stymulacji włókien mięśniowych (elektrostymulacja TENS). 

Dokonując charakterystyki parametrów oraz właściwości tego prądu, nie można pominąć podziału na różne typy TENS. Najpopularniejszy jest podział wg Geralda Lampe, wyodrębnia on 5 różnie sparametryzowanych rodzajów prądów wykorzystywanych do stymulacji przezskórnej: 

1. Pierwszy to TENS tradycyjny wysokiej częstotliwości (konwencjonalny) – 10–200 Hz. Sposób aplikacji nakazuje ułożenie elektrod w miejscu dolegliwości. Odczucia podczas trwania zabiegu to przyjemne mrowienie, a końcowo redukcja bólu. 
2. Drugi typ to TENS niskiej częstotliwości, zwany również akupunkturowym. Charakteryzują go parametry poniżej 10 Hz. Jest stosowany do leczenia punktów spustowych, stymulacji punktów akupunkturowych i cechuje go widoczna reakcja włókien mięśniowych w postaci skurczu. 
3. Do rehabiltacji dolegliwości o charakterze przewlekłym wykorzystuje się zabieg TENS BURST. Jest on dla pacjenta pozytywny w odczuciach, odznacza się silnym rezultatem analgetycznym (przeciwbólowym), który utrzymuje się nawet do około 4 godzin po zakończeniu elektrostymulacji przezskórnej. 
4. Kolejny typ to BRIEF INTENSE określany także jako TENS HI–FI. Cechuje go maksymalna akceptowalna wartość natężenia i szybko występujący efekt uśmierzenia bólu. Wywołuje powstawanie skurczów tężcowych. 
5. Ostatni, najłagodniejszy w odczuciach, ze zmieniającymi się parametrami w trakcie terapii, jest TENS MODULOWANY. Dzięki tym właściwościom zapobiega habituacji, czyli przyzwyczajeniu do działania prądu. Jest dedykowany dla pacjentów z nadwrażliwością oraz obawami przed elektrostymulacją.

TENS – działanie

TENS wykorzystywany jest w rehabilitacji. Dzięki swoim parametrom oddziałuje na poprawę metabolizmu tkanek poprzez poprawę ukrwienia, odżywienia (podobny rezultat można uzyskać stosując prądy interferencyjne określane także jako interdyn czy prądy Nemeca).

Ze względu na dużą dostępność, przenośny aparat w postaci kompaktowego elektrostymulatora TENS wielkości pilota, można zakupić w sklepach medycznych. Po odpowiedniej parametryzacji przez terapeutę można kontynuować leczenie prądami w domu. Innym tańszym rozwiązaniem jest zgłoszenie się do placówki rehabilitacyjnej. Bardzo wiele ośrodków oferuje także możliwość wypożyczenia elektrostymulatora TENS. 

Prądy TENS – wskazania

Wskazania do zastosowania prądów TENS obejmują bardzo wiele schorzeń i dysfunkcji. Do głównie wymienianych w fizjoterapii zaliczamy:

• przewlekłe dolegliwości bólowe narządu ruchu (prądy tens na kręgosłup lędźwiowy, elektrostymulacja kręgosłupa, dyskopatia),
• dolegliwości podczas menstruacji,
• dolegliwości zębów, bóle głowy,
• chorobę Reynauda,
• kręcz szyi, ból karku,
• choroby o podłożu reumatycznym,
• objawy rwy kulszowej, ból pośladka, ból biodra,
• porażenia spastyczne,
• półpasiec,
• uszkodzenia nerwów obwodowych,
• bóle fantomowe,
• nerwobóle.

Efekt przeciwbólowy jest związany głównie z mechanizmem bramki kontrolnej Melzacka i Walla. Polega to na stymulacji urządzeniem TENS grubych oraz średniogrubych włókien nerwowych, co w rezultacie prowadzi do zakłócenia transmisji wrażeń bólowych. Aby uzyskać taki rezultat, nie można jednak zapominać, że podstawą jest właściwa parametryzacja i metodyka (stosowania zgodnie ze wskazaniami prądów TENS, odpowiednio ułożone elektrody, indywidualnie dobrane dawki prądów TENS). W przeciwnym razie fizjoterapia okaże się nieskuteczna lub też mogą wystąpić skutki uboczne zastosowania prądów TENS.

Prądy TENS – przeciwwskazania

Terapia z wykorzystaniem zabiegów TENS może być niewskazana z różnych powodów. Pacjent nie zostanie zakwalifikowany na prądy TENS, jeśli występują u niego przeciwwskazania, wśród których znajdują się:

• gorączka,
• nowotwór,
• choroby zakaźne,
• I trymestr ciąży,
• zaburzenia psychiczne,
• padaczka,
• zaburzenia czucia,
• przerwanie ciągłości skóry w miejscu zabiegu,
• odmrożenia i poparzenia,
• wszczepione rozruszniki serca oraz elektroniczne stymulatory (nie wykonujemy wtedy stymulacji przez klatkę piersiową).

Zastosowanie prądów TENS tylko w przypadku wyraźnych wskazań do elektrostymulacji pozwala uniknąć bardzo nieprzyjemnych skutków ubocznych rehabilitacji prądami w postaci podrażnień, poparzeń czy długo utrzymujących się zaczerwienień.

TENS – efekty zabiegu z użyciem prądów TENS

Opinie specjalistów na temat zabiegów TENS są bardzo pozytywne, szereg badań prowadzonych w tym zakresie stanowi najlepsze potwierdzenie efektów leczniczych. Jednym z najczęściej pożądanych rezultatów jest szybkie znieczulenie, redukcja dolegliwości, np. podczas zastosowania elektrostymulatora na bóle kręgosłupa. Tego rodzaju zabiegi rehabilitacyjne są także wykorzystywane do elektrostymulacji włókien mięśniowych w fizjoterapii. Stanowi to bardzo dobry trening osłabionych mięśni oraz doskonałe dopełnienie rehabilitacji ruchowej. 

Bardzo ważne jest jednak, aby aparat do domowego zastosowania w postaci kompaktowego, zminiaturyzowanego stymulatora TENS, został wybrany po konsultacji z fizjoterapeutą. Jego cena jest niewątpliwą zaletą, gdyż w przeciwieństwie do tradycyjnego, stacjonarnego urządzenia cena jest kilkanaście razy niższa i waha się w granicach 150–500 złotych. Natomiast cena pojedynczego zabiegu z wykorzystaniem prądów TENS w gabinecie fizjoterapeuty będzie oscylować w granicach kilkunastu złotych (lub może być w całości zrefundowana przez NFZ). 

TENS a poród

Wśród przeciwwskazań do rehabilitacji prądami TENS wymienia się ciążę, ale elektrostymulator TENS może być za to bardzo użyteczny podczas porodu. Wykorzystuje się wówczas właściwości przeciwbólowe prądów, co pozwala na łagodniejszy przebieg porodu. Często jest to rozwiązanie alternatywne w sytuacji braku możliwości znieczulenia zewnątrzoponowego. Opinie kobiet, u których wykorzystano takie działanie prądów TENS są bardzo przychylne tej metodzie łagodzenia bólu porodowego.