Zwyrodnienie stawów – przyczyny, objawy, leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów

Zwyrodnienie stawów jest nazywane chorobą cywilizacyjną, należy bowiem do najczęściej diagnozowanych schorzeń przewlekłych, zwłaszcza wśród seniorów. Objawia się bólem stawów, sztywnością, ograniczeniem ruchomości, trzeszczeniami w stawie. Prowadzi do obniżenia komfortu życia, a nawet do niepełnosprawności. 

Choroba zwyrodnienia stawów – czym jest? 

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest przewlekłym procesem zapalnym, w którym wydzielana jest nadmierna ilość cytokin prozapalnych i enzymów proteolitycznych. Charakteryzują go zmiany degeneracyjne w strukturze chrząstki stawowej, a także pozostałych elementów stawu – ścięgien, więzadeł, błony maziowej, kości.

Następstwem takiego stanu jest zwiększenie tarcia powierzchni kostnych. Schorzenie najczęściej dotyczy stawów kolanowych, połączeń kręgosłupa oraz stawów w obrębie stóp i rąk. Ze względu na przewlekły charakter choroby, ból stawu towarzyszy pacjentowi przez bardzo długi czas z okresami zaostrzeń i remisji.

Dowiedz się więcej na temat przyczyn, objawów i leczenia zwyrodnienia kręgosłupa.

Zwyrodnienie stawów – przyczyny. Czynniki ryzyka osteoartrozy 

Przyczyn zwyrodnienia stawów może być wiele. Najczęściej trudno wyizolować jedną z nich lub ustalić procentowy udział poszczególnych. W licznych badaniach naukowych opisuje się podział na czynniki modyfikowalne i niemodyfikowalne. Wśród tych pierwszych wymienia się: otyłość, upośledzoną architekturę stawów, uprawianie różnego rodzaju sportów, zwłaszcza wyczynowo, wykonywanie określonej pracy (stojącej, siedzącej), brak dostatecznej ilości aktywności fizycznej. Do tych drugich zaliczmy: wiek (zwyrodnienie stawów dotyka około 85% osób w wieku 75-79 lat), płeć żeńska oraz wpływ uwarunkowań genetycznych.

Przyczyną występowania zwyrodnienia stawów mogą być również choroby ogólnoustrojowe, takie jak cukrzyca, dna moczanowa czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Choroba zwyrodnienia stawów – objawy

Opisywana choroba stawów może generować bardzo różne dolegliwości. W zależności od lokalizacji zmian, okresu choroby, czasu jej trwania można wyróżnić następujące symptomy:

• bóle stawów,
• sztywność stawową, która utrudnia poruszanie się,
• epizody nasilenia i redukcji intensywności objawów mogą korelować z okresami wzmożonej aktywności fizycznej, zmianami pogody,
• tkliwość oraz obrzęk okolicy stawów,
• guzkowate zgrubienia wokół połączeń stawowych,
• strzelanie w stawach podczas ruchu,
• ograniczenie zakresu ruchomości w stawach,
• osłabienie siły mięśniowej,
• mogą pojawiać się stany gorączkowe.

Najczęściej mamy do czynienia z chorobą zwyrodnieniową stawów rąk, stawów biodrowych i stawów kolanowych. 

Choroba zwyrodnienia stawów – diagnostyka

Choroba stawów jest diagnozowana w oparciu o badania obrazowe i badania laboratoryjne. Zazwyczaj te pierwsze już w wystarczającej mierze pozwalają potwierdzić obecność schorzenia.

Niekiedy zleca się punkcję płynu, który zgromadził się w obrębie stawu, rzadziej wykonuje się badania takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Badania laboratoryjne mogą wskazywać na podwyższenie wskaźników stanu zapalnego jak OB – odczyn Biernackiego czy CRP – białko ostrej fazy. 

Zwyrodnienie stawów – leczenie

Istnieje kilka metod leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów. Uwzględniając obecność wymienionych czynników ryzyka, należy zmodyfikować te, na które mamy wpływ. Mowa tutaj o redukcji masy ciała, zmianie diety, zaprzestaniu palenia tytoniu i picia alkoholu. Ważne jest też, aby zmienić lub zmodyfikować stanowisko pracy oraz zmniejszyć obciążenia podczas uprawianej dotychczas aktywności fizycznej.

Osteoartroza – leczenie zachowawcze

Leczenie zachowawcze to edukacja pacjenta, działania z zakresu fizjoterapii oraz stosowanie zaopatrzenia ortopedycznego. Obejmuje ono również wspomniane już modyfikacje dotyczące dotychczasowego stylu życia. Warto pamiętać też o stosowaniu witamin na stawy i wzmocnienie mięśni.

Zwyrodnienie stawów – leczenie farmakologiczne

Terapia farmakologiczna w przypadku zwyrodnienia stawów obejmuje podawanie leków przeciwbólowych, które pozwalają złagodzić objawy szczególnie w czasie zaostrzeń. Podstawą jest stosowanie paracetamolu lub środków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (są to leki bez recepty na zwyrodnienie stawów). Zewnętrznie stosuje się maści i żele chłodzące bądź rozgrzewające.

W niektórych przypadkach podaje się bezpośrednio do wnętrza stawu steroidy oraz kwas hialuronowy w postaci iniekcji. W ramach wspomagania odbudowy chrząstki stawowej rekomenduje się zażywanie preparatów zawierających siarczan glukozaminy. W sytuacji, kiedy schorzenie jest mocno zaawansowane, a dolegliwości bardzo silne, rekomenduje się stosowanie środków opioidowych. 

Choroba zwyrodnieniowa stawów – leczenie chirurgiczne

Zwyrodnienie stawu biodrowego czy kolanowego niekiedy wymaga zastosowania leczenia chirurgicznego. U osób młodych wykonuje się osteotomię, czyli zabieg rekonstruujący kości i stawy, a u starszych pacjentów i w przypadku zaawansowanych zmian przeprowadza się endoprotezoplastykę (alloplastykę stawu). Niekiedy stosuje się całkowite usztywnienie stawu, czyli tzw. artrodezę. Jest to metoda, która zupełnie znosi ruchomość, ale niweluje ból. 

Zwyrodnienie stawów – fizjoterapia

Jak zatrzymać zwyrodnienie stawów? Wyleczenie zmian jest niemożliwe – można je opóźnić lub starać się zatrzymać proces degeneracji, stosując odpowiednie metody leczenia. Fizjoterapia oferuje gamę zabiegów, które mogą się do tego przyczynić. W zależności od fazy schorzenia, można stosować różne sposoby walce z osteoartrozą. Są to: krioterapia miejscowa i ogólnoustrojowa, ekspozycja na pole magnetyczne, laseroterapia, kąpiele wirowe, zawijania borowinowe, kąpiele siarkowe, zabiegi elektroterapeutyczne, ultradźwięki. Bardzo ważne jest też stosowanie ćwiczeń izometrycznych, które mogą być wykonywane nawet w ostrej fazie schorzenia. Poza tym wykorzystuje się gimnastykę w basenie, ćwiczenia indywidulanie dobrane przez terapeutę, mobilizacje stawów, zabiegi osteopatyczne, kinesiotaping.

Choroba zwyrodnieniowa stawów – profilaktyka

Chcąc ustrzec się przed chorobą zwyrodnieniową stawów kręgosłupa czy kończyn, warto pamiętać o działaniach profilaktycznych. W tym celu należy dbać o kondycję mięśni oraz ruchomość stawów, uprawiając rekreacyjnie sport (np. nordic walking, jazdę na rowerze, pływanie). Dbanie o prawidłową masę ciała i racjonalne odżywianie (odpowiednią ilość kwasów omega-3, witaminy D, wapnia, fosforu, białka, kolagenu) to także sposoby na zmniejszenie ryzyka zachorowania na artrozę. Istotne są również ograniczenie spożywania alkoholu i unikanie palenia wyrobów tytoniowych.