Zwyrodnienie stawu biodrowego (koksartroza) – przyczyny, objawy, leczenie, ćwiczenia

Zwyrodnienie stawu biodrowego – budowa i funkcje stawu biodrowego

Staw biodrowy jest stawem kulistym panewkowym, stanowi on anatomiczne połączenie pomiędzy kością miedniczną a kością udową. W jego budowie wyróżnia się m.in. panewkę stawową oraz główkę. Ta pierwsza utworzona jest przez kość miedniczną, druga zaś przez głowę kości udowej. Torebka stawowa ma postać wąskiego i krótkiego połączenia przypominającego sakwę. 

Funkcją stawu biodrowego jest wspomaganie utrzymywania pionowej postawy ciała, utrzymywanie pełnej ruchomości kończyn dolnych oraz umożliwienie częściowego odciążenia tułowia.

Zwyrodnienie stawu biodrowego – przyczyny

Proces zwyrodnienia stawu biodrowego dotyczy początkowo chrząstki, dochodzi bowiem do degeneracji tej struktury. Następnie rozwija się zwłóknienie torebki stawowej, a wzdłuż obrzeża powierzchni stawu tworzą się osteofity.

Wtórne zwyrodnienie stawu biodrowego najczęściej jest skutkiem powtarzających się przeciążeń, wrodzonych bądź nabytych zwichnięć, innych urazów, a także otyłości, cukrzycy, hemofilii, nadczynności tarczycy czy zaburzeń metabolicznych. 

Zwyrodnienie stawu biodrowego – objawy

W przypadku choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego ujawnia się kilka objawów klinicznych, które w połączeniu z badaniami obrazowymi pozwalają na postawienie właściwej diagnozy. Objawy koksartrozy obejmują:

• osłabienie kończyny,
• ból biodra (ból w pachwinie) – jeden z pierwszych oznak koksartrozy; bardzo często promieniuje do odcinka lędźwiowego kręgosłupa czy stawu kolanowego, nasila się podczas obciążania chorej kończyny,
• ograniczenie zakresu ruchomości w stawie, sztywność (narasta przykurcz zgięciowy biodra),
• pojawianie się skurczów mięśni,
• utykanie podczas chodzenia, uczucie bezładu nogi,
• słyszalne trzeszczenia podczas ruchu w stawie biodrowym.

Wszystkie te objawy mogą wpływać na znaczne ograniczenie samodzielnej lokomocji, utrudniając także wykonywanie innych codziennych codziennośći. Dodatkowo w zaawansowanych stadiach koksartrozy obserwuje się zmianę długości kończyn dolnych pod postacią skrócenia czynnościowego po stronie chorej. 

Zwyrodnienie stawu biodrowego – diagnostyka

Ból w stawie biodrowym powinien skłonić nas do wizyty u specjalisty – ortopedy bądź fizjoterapeuty. W pierwszej kolejności przeprowadza się wywiad i badanie fizykalne. Ocenie podlega siła mięśniowa, zakres ruchomości, wzorzec chodu, długość kończyn dolnych. Wykorzystywane są także testy kliniczne, takie jak test Thomasa, test Patricka czy test Mennella. Pozwala to dokładnie ocenić staw i różnicować w zakresie ewentualnie występujących innych schorzeń. 

Kolejnym elementem procesu diagnostycznego przy podejrzeniu koksartrozy jest wykonanie RTG stawu biodrowego. Zazwyczaj na zdjęciu rentgenowskim zostaje uwidocznione zwężenie szpary stawowej, a na górnej krawędzi panewki stwierdza się osteofitozę. Widoczne są także zmiany w postaci osteosklerozy oraz cysty w obrębie głowy kości udowej i panewki stawu biodrowego. 

Zwyrodnienie stawu biodrowego – leczenie

Zwyrodnienie stawu biodrowego – leczenie zachowawcze

Początkowy etap koksartrozy może trwać nawet kilka lat. W tym okresie wielokrotnie może dochodzić do zaostrzeń i remisji objawów. Czas ich trwania oraz częstotliwość, z jaką się pojawiają determinuje wybór strategii leczenia obejmującego farmakoterapię oraz rehabilitację. Dobór środków oraz stosowanych metod jest całkowicie indywidualny i dopasowany do stanu każdego pacjenta. Stosuje się wysokospecjalistyczne metody kinezyterapeutyczne, fizykoterapeutyczne oraz leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.

Zwyrodnienie stawu biodrowego – leczenie operacyjne

Narastający ból stawu biodrowego prowadzi do konieczności skorzystania z procedur bardziej inwazyjnych. Wśród nich wyróżnia się m.in. endoprotezoplastykę stawu biodrowego. Jest to skuteczna metoda na pozbycie się dolegliwości i stopniowy powrót do trybu życia sprzed choroby. Zabieg polega na resekcji zniszczonego stawu i zastąpieniu go sztuczną konstrukcją, która ma odtworzyć biomechanikę fizjologicznego połączenia kości udowej z kością miedniczną. Operację wykonuje się także w przypadku niektórych urazów, jak np. powikłanie złamania. Po wszczepieniu endoprotezy stawu biodrowego konieczna jest długotrwała fizjoterapia wspomagająca proces gojenia, regeneracji oraz odzyskiwania pełnej sprawności. 

Endoprotezy stawu biodrowego dzieli się na:

• ze względu na zakres wymiany – połowiczne i całkowite,
• ze względu na mocowanie do kości – cementowe, bezcementowe i hybrydowe.

Nowoczesne metody leczenia zwyrodnienia stawu biodrowego obejmują zastosowanie tzw. endoprotezy krótko–trzpieniowej (ang. short-stem). Dzięki swojej konstrukcji oraz użytym materiałom (implant bezcementowy) pozwala ona bardzo szybko wrócić do pełnej sprawności i obciążać kończynę nawet w drugiej dobie po operacji. Dodatkowo minimalizuje potrzebę usuwania elementów kostnych podczas zabiegu. Jest zalecana szczególnie osobom młodym, aktywnym fizycznie.

Zwyrodnienie stawu biodrowego – rehabilitacja

Leczenie stawu biodrowego bez operacji to głównie wykorzystywanie metod kinezyterapeutycznych. Tak jak w przypadku zwyrodnienia stawów, podjęte działania mają za zadanie utrzymać sprawność stawu biodrowego, poprawić krążenie krwi, trofikę, przepływ limfy, przywrócić równowagę mięśniową, wypracować prawidłową postawę, chód, skorygować deformacje oraz nauczyć pacjenta korzystania ze sprzętu pomocniczego. W tym celu wykorzystuje się m.in. ćwiczenia w wodzie, masaż leczniczy, poizometryczną relaksację mięśni, torowanie nerwowo–mięśniowo wg koncepcji PNF, mobilizacje z wykorzystaniem technik terapii manualnej, ćwiczenia izometryczne oraz oddechowe.

Zwyrodnienie stawu biodrowego – zabiegi fizykoterapeutyczne

Leczenie naturalne zwyrodnienia stawu biodrowego obejmuje zastosowanie szerokiej gamy zabiegów fizykoterapeutycznych. Wykorzystuje się tutaj m.in. kąpiele siarkowe, które poprzez wspomaganie syntezy kwasu chondroitynosiarkowego wspierają proces odbudowy chrząstki stawowej. Stosuje się również: ekspozycję na zmienne pole magnetyczne (magnetoterapię), prądy lecznicze, krioterapię, laser punktowego, fonoforezę.

Zwyrodnienie stawu biodrowego – ćwiczenia na staw biodrowy

Przykładowy zestaw ćwiczeń, który można zastosować, aby zmniejszyć ból pojawiający się w przebiegu zwyrodnienia stawu biodrowego to:

1. Pozycja: leżenie na plecach, ręce wzdłuż tułowia, kończyna dolna chora wyprostowana w kolanie, przeciwna kończyna zgięta. Ruch polega na wykonaniu mocnego wyprostu w kolanie, dociskając nim do podłogi i utrzymując napięcie 4–5 sekund. Ćwiczenie należy powtórzyć 10–15 razy.
2. Pozycja: stanie w rozkroku na szerokość bioder tyłem do ściany, ręce wyciągnięte przed siebie, ustawione na poziomie barków. Ruch polega na wykonaniu półprzysiadu tak, aby kolana ugięły się do kąta około 30 stopni. Utrzymujemy pozycję skrajną 4–5 sekund, po czym wracamy do pozycji wyjściowej. Ćwiczenie powtarzamy 10–15 razy.
3. Pozycja: siad na krześle, nogi ugięte lekko w kolanach, ręce wyprostowane w łokciach, oparte z boku o siedzisko. Ruch polega na wykonaniu wyprostu w stawach biodrowych, unosząc miednicę do linii łączącej kolana i barki, wspieramy się w tym czasie na rękach i nogach. Pozycję skrajną utrzymujemy 4–5 sekund. Ćwiczenie należy powtórzyć 10–15 razy.

Domowe sposoby na zwyrodnienie stawu biodrowego

Jedną z najlepszych aktywności ruchowych w przypadku zwyrodnienia stawu biodrowego jest jazda na rowerze. Ze względu na ruch w odciążeniu, wytworzona zostaje większa ilość mazi stawowej, co z kolei prowadzi do poprawy kondycji stawu. Należy także stosować dietę na stawy, powinna być ona bogata w białko, wapń, fosfor, kwasy omega-3, witaminę D i wzbogacona o produkty zawierające siarkę. Samodzielnie w domu można także przygotować kąpiel siarkową, w tym celu należy zakupić w aptece wodę siarczkową i zastosować się do instrukcji zawartych na opakowaniu.