Endoproteza biodra – wskazania do wykonania endoprotezoplastyki stawu biodrowego. Przebieg operacji, rekonwalescencja, rehabilitacja

Endoproteza biodra to sztuczny staw, którego wszczepienie umożliwia powrót do sprawności osób, u których zdiagnozowano zmiany zwyrodnieniowe lub poważny uraz stawu biodrowego. Gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów bądź nie jest możliwe, przeprowadza się endoprotezoplastykę. Istnieje kilka rodzajów endoprotez biodra, najczęściej stosowane są endoproteza cementowa oraz bezcementowa. Czym się różnią? Jak przebiegają operacja i rehabilitacja po wymianie biodra?

Endoproteza biodra – wskazania

Wskazaniami do endoprotezoplastyki stawu biodrowego są sytuacje, w których leczenie zachowawcze choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego nie przynosi oczekiwanych rezultatów, a także gdy występują znacznego stopnia deformacje kostne, ograniczenia zakresu ruchomości oraz narastająca niepełnosprawność – gdy ból utrudnia lub uniemożliwia codzienne funkcjonowanie.

Czynnikami, które mogą powodować destrukcyjne zmiany w obrębie stawu biodrowego mogą być schorzenia podłożu reumatycznym, urazy, nowotwory, zmiany martwicowe czy inne wady architektury narządu ruchu. Także określony styl życia – długotrwała praca siedząca lub ciężka praca fizyczna, niski poziom aktywności ruchowej, nadwaga i otyłość mogą przyczyniać się do występowania zmian zwyrodnieniowych biodra, których głównym objawem jest ból biodra.

Endoproteza stawu biodrowego – rodzaje

Cementowa endoproteza biodra

Endoproteza mocowana za pomocą akrylowego cementu chirurgicznego charakteryzuje się tym, że staw zostaje odtworzony z wykorzystaniem kleju kostnego. Pozwala on na utrzymanie właściwych relacji pomiędzy sztuczną głową kości udowej a panewką stawu biodrowego, wspomaga ustabilizowanie protezy. Dzięki temu alloplastykę cementową można zastosować u osób ze zmniejszoną masą kostną, która jest charakterystyczna dla osteoporozy. Bardzo często w trakcie okresu rekonwalescencji z endoprotezy, a dokładniej ze wspomnianego cementu, uwalniane są substancje farmakologiczne w postaci antybiotyków. Zmniejsza to ryzyko ewentualnej infekcji i przyspiesza proces gojenia. Wadą tego rodzaju endoprotezy stawu biodrowego jest jej stosunkowo niska wytrzymałość, co wiąże się z szybkim zużyciem. Polecana jest osobom w wieku powyżej 60–65 lat. 

Bezcementowa endoproteza biodra 

Endoproteza bezcementowa osadzana jest w kości bez wykorzystania cementu kostnego. Sposób kotwiczenia przebiega z wykorzystaniem specjalnego, odpowiednio ukształtowanego elementu zwanego trzpieniem. Dzięki takiemu rozwiązaniu kość ma możliwość wrośnięcia w materiał pokrywający endoprotezę stawu biodrowego. Takie rozwiązanie stosuje się przeważnie u osób poniżej 60. roku życia, u których podłoże kostne jest w dobrej kondycji. Zabieg endoprotezoplastyki bezcementowej odznacza się przede wszystkim lepszą żywotnością.

Kapoplastyka stawu biodrowego (endoproteza powierzchowna)

Kapoplastyka BHR (ang. Birmingham Hip Resurfacing) to rodzaj alloplastyki biodra oszczędzającej kość. Polega ona na wymianie jedynie powierzchownych elementów stawu biodrowego (powierzchni głowy kości udowej oraz panewki), w kanał kości udowej nie jest wprowadzany trzpień endoprotezy, jak ma to miejsce w tradycyjnych operacjach. Wymiana powierzchni stawowych odbywa się przy użyciu najwyższej jakości stopów metali, które nadają im właściwą gładkość. Dzięki temu zapewnione zostają właściwe warunki biomechaniczne do funkcjonowania stawu bez ryzyka zwiększonego tarcia czy szybszego zużycia. Przeznaczona jest dla osób poniżej 60 roku życia. Kapoplastyka jest jedyną formą endoplastyki zapewniającą powrót do pełnej aktywności fizycznej i sportowej. 

Poza wyżej wymienionymi wyróżnia się jeszcze wymianę stawu biodrowego z użyciem endoprotez hybrydowych. Oznacza to połączenie zastosowania cementowego i bezcementowego przytwierdzania części endoprotezy.

Endoproteza biodra – przygotowanie do zabiegu

Przygotowanie do alloplastyki stawu biodrowego obejmuje wiele sfer życia pacjenta. Przede wszystkim należy zredukować wagę, jeśli lekarz uzna to za stosowne. Pomoże to w szybszym powrocie do zdrowia, usprawni proces gojenia i wpłynie w przyszłości na eksploatację endoprotezy. Kolejną rzeczą, którą zaleca się pacjentom jest rzucenie palenia – substancje zawarte w papierosach utrudniają procesy gojenia ran. Konsultacja z fizjoterapeutą jest następną istotną rzeczą. Terapeuta powinien udzielić instruktażu, w jaki sposób wzmocnić określone partie mięśni, znacząco przyczyni się to do dynamiki procesu powrotu do pełnej sprawności pacjenta po zabiegu chirurgicznym. Pomoże także określić jakich czynności oraz ruchów należy unikać, jak zmodyfikować swoje otoczenie, aby ułatwić zakładanie butów, korzystanie z prysznica czy toalety.

Lekarzowi należy udzielić informacji na temat zażywanych leków, gdyż niektóre z nich mogą wymuszać konieczność odstawienia na kilka tygodni przed operacją. Warto zapytać także o ewentualne preparaty, suplementy mogące wpłynąć korzystnie na proces krwiotwórczy po endoprotezoplastyce. Wielokrotnie zdarza się bowiem, że u pacjentów mogą występować zmiany w postaci anemii. 

Endoprotezoplastyka biodra – przebieg operacji

Endoprotezoplastyka stawu biodrowego to zabieg wykonywany w znieczuleniu ogólnym. Procedura polega na resekcji – usunięciu zniszczonych elementów biodra i wszczepieniu w ich miejsce stawu sztucznego, zbudowanego z materiałów odpornych na proces korozji czy innego rodzaju zużycie. Po wszczepieniu endoprotezy wykonuje się kontrolne RTG stawu biodrowego.

Wybór rodzaju endoprotezy jest uzależniony od wielu czynników. Wśród nich można wyróżnić m.in. wiek pacjenta, stopień utraty funkcji stawu czy stopień zaawansowania zwyrodnienia stawu biodrowego. 

Endoproteza biodra – powikłania 

Jak po każdym zabiegu chirurgicznym, po endoprotezoplastyce biodra może dochodzić do pewnych skutków ubocznych, powikłań. W niewielu przypadkach odnotowuje się odrzucenie sztucznego stawu w rezultacie infekcji. Do objawów obluzowania endoprotezy stawu biodrowego zalicza się: wysięk, gorączkę, dreszcze, cechy stanu zapalnego, poty nocne oraz narastającą sztywność. Kolejnym powikłaniem może być także obluzowanie trzpienia endoprotezy. 

Endoproteza stawu biodrowego – rekonwalescencja. Jak długo trwa pobyt w szpitalu? 

W okresie rekonwalescencji bardzo ważne jest, aby odpowiednio przygotować mieszkanie. Konkretnie chodzi tutaj o usunięcie mebli czy przedmiotów, które mogłyby stworzyć ryzyko potknięcia oraz upadku. Łazienka powinna zostać wyposażona w maty antypoślizgowe oraz uchwyty ułatwiające korzystanie z urządzeń sanitarnych. Siedziska powinny być tak dostosowane, aby nie przeciążać stawu biodrowego. Oznacza to unikanie pozycji, gdzie kolana będą znajdowały się wyżej niż stawy biodrowe. W początkowym okresie należy także unikać ruchów przywiedzenia, rotacji wewnętrznej oraz zgięcia w stawach biodrowych przekraczającego 90 stopni. 

Endoproteza biodra – aktywność po operacji biodra

Czas powrotu do aktywności fizycznej sprzed operacji stawu biodrowego należy uzgodnić indywidualnie z terapeutą. Przeważnie zajmuje to jednak blisko rok. W tym czasie poleca się aktywności, które nie będą nadmiernie obciążały stawów biodrowych. Mowa tutaj o pływaniu czy jeździe na rowerze po równym terenie. Ważne jest, aby unikać ruchów mogących spowodować obluzowanie endoprotezy i systematycznie kontrolować stan bioder za pomocą badań obrazowych. 

Jak długo należy uważać po operacji biodra? Tak naprawdę przez cały czas po zabiegu należy unikać przeciążeń, które mogą wpłynąć na żywotność sztucznego stawu. Wykonywanie nieprawidłowych ruchów oraz uprawianie sportów, takich jak siatkówka czy biegi może sprzyjać kontuzjom biodra i przedwczesnemu zużyciu endoprotezy.

Endoproteza stawu biodrowego – rehabilitacja

Rehabilitacja po endoprotezie stawu biodrowego rozpoczyna się jeszcze przed zabiegiem. Wówczas rolą fizjoterapeuty jest stosowanie metod pozwalających wzmocnić mięśnie obręczy biodrowej.

W dalszej perspektywie czasu rehabilitacja po endoprotezie biodra polega na nauce chodzenia o kulach w domu. Stopniowo wydłuża się dystans chodu. Podczas przemieszczania po schodach należy wchodzić stawiając najpierw kończynę zdrową, potem operowaną. Schodząc w dół, obowiązuje zasada odwrotna. Dodatkowo przy udziale terapeuty stosuje się ćwiczenia ukierunkowane na poprawę siły mięśniowej, zwiększenie zakresu ruchomości w stawach, równowagi. Niekiedy wykorzystuje się laseroterapię, ekspozycję na pole magnetyczne oraz kinesiotaping. Przyspiesza to proces gojenia i pomaga odciążyć staw biodrowy. 

Endoproteza biodra – ćwiczenia

Chcąc utrzymać staw biodrowy w dobrej kondycji, zaleca się systematyczne wykonywanie ćwiczeń, skonsultowanych wcześniej z fizjoterapeutą. Pomoże to powrócić do sprawności i uniknąć objawów obluzowania endoprotezy stawu biodrowego.

1. Pozycja: leżenie na zdrowym boku, kończyny dolne wyprostowane i ułożone w taki sposób, aby nie prowokować przywiedzenia operowanego biodra. Ruch: polega na wykonywaniu odwiedzenia w stawie biodrowym kończyną operowaną. Ćwiczenie wykonujemy powoli w 2 seriach po 10 powtórzeń.
2. Pozycja: leżenie tyłem, kończyny dolne lekko zgięte w biodrach i kolanach. Ręce wzdłuż tułowia. Stopy oparte na piętach. Ruch polega na unoszeniu bioder ponad podłogę. Pozycję należy utrzymać przez 5-8 sekund. Ćwiczenie wykonujemy w 2 seriach po 10 powtórzeń.
3. Pozycja: leżenie tyłem, nogi wyprostowane. Ręce wzdłuż tułowia. Ruch polega na unoszeniu stóp nad podłoże i wykonywaniu ruchów odwiedzenia i przywiedzenia, nie przekraczając linii środka ciała. Ćwiczenie powtarzamy 8-10 razy w 2 seriach.

Proteza stawu biodrowego – cena. Endoproteza biodra na NFZ

Endoprotezoplastyka jest zabiegiem refundowanym przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Często jednak oznacza to bardzo długi czas oczekiwania, który może wynosić nawet kilka lat. 

Prywatnie cena endoprotezy stawu biodrowego to nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych, wszystko jest uzależnione od materiałów, z jakich została wykonana.