Terapia manualna – na czym polega i komu może pomóc ta metoda fizjoterapii?

Terapia manualna – na czym polega?

Terapia manualna jest działem leczenia diagnostycznego i terapeutycznego. Pozwala rozpoznawać zaburzenia układu ruchu oraz poddawać terapii zdiagnozowane, odwracalne zmiany funkcjonalne, jej elementy składowe to wywiad z pacjentem, badanie fizykalne oraz testy diagnostyczne. Czasem wymagane są dodatkowe badania, jak np. zdjęcie rentgenowskie czy rezonans magnetyczny. Do najistotniejszych zadań terapii manualnej należą pomoc w odzyskaniu swobody zakresu ruchu w stawie i redukcja dolegliwości. 

Zablokowanie stawu to najpowszechniej spotykany problem w obszarze dysfunkcji narządu ruchu. Taki stan jest odwracalny i dotyczy zazwyczaj kilku kierunków ruchu. Klasyczne wyobrażenie o medycynie manualnej to wykonywanie przez terapeutę zróżnicowanych technik i metod zabiegowych w postaci pchnięć, mobilizacji i manipulacji w ściśle określonych kierunkach z odpowiednią siłą i prędkością, stosując właściwe ułożenie ciała. Warto zaznaczyć, że zabiegi manualne cechuje wysoka skuteczność. przy czym są jednymi z najtrudniejszych do precyzyjnego wykonania przez terapeutę w procesie usprawniania. 

Terapia manualna – wskazania

Wśród głównych wskazań do terapii manualnej zaliczamy:

• bóle mięśni,
• migreny i zawroty głowy,
• wady postawy ciała,
• rwa kulszowa,
• kręgozmyk,
• dyskopatia,
• ból karku,
• zablokowania czynnościowe stawów,
• bóle w wyniku urazu,
• zmiany przeciążeniowe kręgosłupa,
• napięciowe bóle tułowia i głowy.

Terapia manualna – techniki (rodzaje)

Jedną z najbardziej rozpowszechnionych jest terapia manualna Levita. Wykorzystywana jest ona do leczenia dolegliwości kręgosłupa oraz stawów obwodowych (kolano, bark). Stosuje się nieskomplikowane techniki chiropraktyczne, jak trakcja, w dalszej kolejności mobilizacje oraz manipulacje. Koncepcja podkreśla konieczność traktowania organizmu jako całość, uwzględniania zarówno fizycznych, jak i psychicznych możliwych przyczyn powstawania bólu. Holistyczne podejście mówi także o tym, że najczęściej dysfunkcje nie ograniczają się tylko do jednego obszaru ciała, co uzasadnia konieczność całościowego spojrzenia na organizm człowieka. 

Koncepcja Maitland podkreśla duże znaczenie wywiadu z pacjentem przebiegającym według ściśle określonego schematu. Terapeuta manualny koncentruje się na największym problemie bólowym, z jakim zgłosił się pacjent. Koncepcja Maitland dedykowana jest osobom z rwą kulszową, dyskopatią, a także innymi dolegliwościami kręgosłupa oraz stawów obwodowych.
Metoda dr Ackermanna określana jest jako łagodna chiropraktyka i osteopatia strukturalna. Pozwala na szybką, precyzyjną diagnostykę oraz równie szczegółowe postępowanie. Określana jako skuteczna w bólach głowy, kręgosłupa szyjnego, stawów obwodowych, a także dolegliwościach związanych z narządami wewnętrznymi. 

Ortopedyczna terapia manualna wg Cyriaxa została stworzona przez lekarza, który skomponował oddzielny system diagnostyczno–terapeutyczny. Prostota w połączeniu z precyzją wykonywanych technik sprawiła, że ta chętnie wykorzystywana rehabilitacja manualna ma potwierdzone badaniami klinicznymi schematy leczenia. Skierowana jest do osób z dysfunkcjami narządu ruchu. 
Manipulacje krótkodźwigniowe (HVLA) wykorzystywane są w osteopatii, chiropraktyce i medycynie manualnej. Cechuje je duża prędkość i niska amplituda, a także delikatne i precyzyjne działanie. To wszystko razem sprawia, że manipulacja kończy się zazwyczaj słyszalnym kliknięciem. W rezultacie uzyskujemy redukcję napięcia i tym samym zmniejszenie bólu w danej okolicy. 

Poza wyżej wymienionymi i opisanymi metodami wyróżnia się także koncepcje: McKezniego, Mulligana, Kaltenborna i Evjentha oraz szereg technik osteopatycznych i narzędziowych – stosowanie pinów, igieł akupunkturowych, pinokatów czy narzędzi typu smart tools. 

Terapia manualna – techniki tkanek miękkich

Leczenie manualne stawów może się odbywać z wykorzystaniem różnych metod fizjoterapeutycznych. Poza wymienionymi wcześniej metodami rehabilitacji wśród bardzo popularnych stosowanych z dużą skutecznością wyróżnia się także techniki tkanek miękkich, np.: poizometryczna relaksacja mięśni, która służy do obniżania napięcia mięśniowego, masaż, manipulacje powięziowe (terapia Stecco i/lub popularne rozluźnianie mięśniowo–powięziowe). 

W ostatnim czasie popularność zyskał także flossing, szczególnie w terapii osób uprawiających sport, zarówno w stanach ostrych, jak i przewlekłych. Podczas zabiegu wykorzystuje się elastyczną taśmę, którą owija się miejsce zabiegowe. Taki ucisk utrzymywany jest kilka minut. W tym czasie pacjent wykonuje określone ruchy i ćwiczenia czynne. Powoduje to regenerację tkanek i stanowi doskonałe uzupełnienie terapii manualnej. 

Terapia manualna – przeciwwskazania

W przypadku procedur manualnych przeciwwskazania dzieli się na względne i bezwzględne. Wśród przeciwwskazań względnych, czyli takich, które nie zawsze decydują o braku możliwości zastosowania terapii wyróżnia się takie schorzenia jak:

• przepuklina jądra miażdżystego,
• twardy opór w końcowym zakresie ruchu,
• osteoporoza,
• stany zapalne,
• hipomobilność,
• uszkodzenie struktur w przebiegu urazu,
• zmiany w strukturze tętnic kręgowych.

Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do podjęcia terapii są:

• nowotwory,
• gruźlica kości,
• zaburzenia psychiczne,
• złamania,
• zwichnięcia i dyslokacje stawów,
• zaburzenia rozwojowe i wady wrodzone,
• zaawansowana osteoporoza,
• kręgozmyk,
• młodzieńcza martwica kości.

Terapia manualna – jak przygotować się przed wizytą u fizjoterapeuty?

Wybierając się na zabieg terapii manualnej, należy być przygotowanym na odsłonięcie obszaru ciała poddawanego zabiegowi. Pozwala to na bardzo precyzyjne ułożenie aplikatora, którym są ręce terapeuty i jest niezbędne do tego, aby właściwie wykonać daną technikę. Warto zabrać ze sobą luźny strój sportowy niekrępujący ruchów. Należy wziąć ze sobą także wszystkie aktualne wyniki badań, gdyż mogą okazać się bardzo przydatne. Obligatoryjne jest poinformowanie terapeuty o przyjmowaniu leków, schorzeniach dodatkowych i ewentualnym wcześniejszym przebiegu procesu usprawniania. 

Częstotliwość zabiegów jest uzależniona od rodzaju dysfunkcji oraz charakteru dolegliwości (stan ostry lub chroniczny). Najczęściej jednak rehabilitacja manualna odbywa się co kilka dni. Odznacza się ona bardzo dobrą skutecznością – często ból po terapii manualnej ustaje całkowicie. Cena pojedynczej wizyty waha się w granicach 100–400 zł i jest uzależniony od rodzaju stosowanej metody oraz kwalifikacji i doświadczenia terapeuty manualnego.