Migrena – przyczyny, objawy, leczenie migrenowego bólu głowy. Domowe sposoby na migrenę

Co to jest migrena?

Migrena jest nawracającym, napadowym, jednostronnym bólem głowy, któremu towarzyszą dodatkowe objawy, takie jak: nadwrażliwość na światło czy dźwięk, nudności, wymioty. Migrena jest pierwotnym bólem głowy, co oznacza, iż nie jest spowodowana innymi chorobami. Jest częstą przyczyną bólów głowy uwarunkowaną genetycznie – według statystyk około 10% populacji polskiej doznaje migrenowych bólów głowy. Migrena rzadziej występuje u mężczyzn, zajmuje ona także miejsce w pierwszej dwudziestce listy chorób WHO powodujących niesprawność. 

Wśród leków na migrenę najbardziej skuteczna jest grupa leków zwana tryptanami. Migrena jest chorobą przewlekłą, całkowite jej wyleczenie nie jest możliwe. Ważne jest natomiast unikanie czynników wyzwalających napady – dieta przy migrenie nie powinna zawierać produktów, które u danej osoby wyzwalają ataki bólu.

Migrena – przyczyny

Dotychczas nie poznano jednoznacznej przyczyny migreny, wiemy tylko, iż jest to schorzenie dziedziczone genetycznie przy udziale kilku genów. W trakcie napadu bierze udział układ naczyniowy, włókna nerwowe oraz ośrodki w korze mózgowej. Ból migrenowy może być wyzwalany bądź nasilany np. przez głód, niedobór snu lub jego nadmiar, alkohol, hałas, jaskrawe światło, silne zmęczenie po wysiłku fizycznym.

Zwiększenie częstości napadów może być prowokowane także przez otyłość, nadużywanie leków czy stres. Również gwałtowne zmiany pogody, niektóre perfumy oraz zmiany hormonalne w trakcie miesiączki czy jajeczkowania mogą wpływać na zapoczątkowanie ataku migreny. Udowodniono, iż niektóre potrawy (np. czerwone wino, czekolada, żółty ser) oraz leki (np. doustna antykoncepcja, ranitydyna stosowana przy refluksie żołądkowym) mogą prowokować migrenowy ból głowy.

Migrena – fazy

W ataku migrenowego bólu głowy wyróżnia się kilka następujących kolejno po sobie faz: 

• fazę prodromalną, 
• aurę, 
• fazę bólu, 
• fazę postrodmalną. 

Czas ich trwania jest różny, przechodzenie przez kolejne etapy najczęściej jest niedostrzegalne przez pacjenta. W fazie postdromalnej (zwiastunowej) chorzy odczuwają niepokój, mogą wystąpić zaburzenia łaknienia, pacjenci podają także nadwrażliwość na hałas, światło, zapach. Może wystąpić aura wzrokowa, czuciowa, ruchowa. Napad bólu jest najmniej przyjemną ze wszystkich faz. W fazie postdromalnej chorzy odczuwają zmęczenie orz niepokój, znów może pojawić się nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne.

Migrena – objawy

W przypadku, gdy ból utrzymuje się dłużej niż 72 godziny, mówimy o stanie migrenowym. Napady mogą pojawiać się na skutek czynników wyzwalających. Częstość napadów jest różna u różnych pacjentów – ból może występować prawie codziennie, kilka razy w tygodniu bądź w miesiącu, u niektórych osób jest to kilku epizodów w całym życiu. Między napadami pacjenci nie odczuwają dolegliwości, czas trwania okresów remisji również jest inny u poszczególnych osób. 

U wielu młodych kobiet występuje migrena miesiączkowa (nazywana także migreną menstruacyjną) – jest to ból głowy o charakterze migrenowym, który pojawia się od 2 dni przed menstruacją do 3 dni po jej zakończeniu. Migrena u dzieci i młodzieży także występuje, jednak ze znacznie mniejszą częstością niż wśród dorosłych. Warto wspomnieć także o tak zwanym zespole CADASIL – jest to uwarunkowane genetycznie schorzenie małych naczyń mózgowych, w którym w trzeciej dekadzie życia występują migreny z aurą, w czwartej pojawiają się udary mózgu, natomiast w szóstej rozpoczynają się zaburzenia poznawcze. 

Migrena – diagnostyka

Diagnostyka migreny opiera się w dużej mierze na badaniu podmiotowym, czyli dokładnym wywiadzie lekarza z pacjentem. Lekarz ustala rozpoznanie na podstawie objawów klinicznych, jak dotąd nie poznano markera biologicznego potwierdzającego rozpoznanie. Aby postawić rozpoznanie migreny, charakter i nasilenie bólu powinno spełniać odpowiednie kryteria. Rutynowo w trakcie diagnostyki migreny wykonuje się EEG (elektroencefalografię) oraz badanie obrazowe głowy.

Migrena –leczenie

Jak leczyć migrenę? Z tym pytaniem boryka się wielu pacjentów, zanim trafi do specjalisty. Leczenie ataków możemy podzielić na doraźne (przyjmowane w celu zmniejszenia dolegliwości, gdy one wystąpią) oraz profilaktyczne (przyjmowane codziennie, w celu zmniejszenia liczby i intensywności ataków). W leczeniu migreny wykorzystywane są następujące leki:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (naproksen, ibuprofen, kwas acetylosalicylowy), 
• agoniści receptorów 5–hydroksytryptaminy, tak zwane tryptany (np. sumatryptan, zolmitryptan, almotryptan). Do działań niepożądanych tryptanów należą między innymi: zawroty głowy, nudności, znużenie, zaczerwienie twarzy. Tryptany można łączyć z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, a nawet jest to zalecane, gdyż siła ich wspólnego działania jest większa,
• antagoniści receptora dopaminy (dodatkowo), np. metoklopramid, który zmniejsza nudności i wymioty, dzięki niemu możemy także przyspieszyć wchłanianie podanych doustnie leków.

Często w ramach pomocy doraźnej pacjenci otrzymują opioidy, np. tramadol – niestety ta grupa leków nie jest najlepszym wyborem u pacjentów z migreną. Nie istnieje jeden skuteczny dla wszystkich pacjentów lek na migrenę, leczenie dobierane jest indywidualnie i uzależnione jest między innymi od wieku pacjenta oraz chorób współistniejących.

Migrena – zapobieganie atakom migreny

W celu zapobieżenia atakom migreny możemy stosować metody niefarmakologiczne, do których należy higieniczny tryb życia oraz unikanie czynników wyzwalających oraz leczenie farmakologiczne. Do grupy pacjentów wymagających farmakologicznego leczenia przewlekłego należą osoby, które mają co najmniej 4 napady w miesiącu, którzy słabo reagują na leczenie doraźne bądź źle je tolerują. Do leków stosowanych w profilaktyce migreny należą m.in.: topiramat, walproinian sodu, propranolol. 

Zaleca się, aby kontynuować leczenie profilaktyczne migreny minimum przez 3 miesiące, najczęściej jednak trwa ono około roku. Duża część pacjentów zauważa poprawę – po ostawieniu leczenia profilaktycznego ma napady rzadziej i o mniejszym nasileniu.

Domowe sposoby na migrenę – czy są skuteczne?

Częściowo można opanować migrenowe bóle głowy bez przyjmowania leków, ważne jest przede wszystkim unikanie indywidualnych czynników, które prowokują ból. Pacjenci cierpiący z powodu migreny powinni obserwować, jakie czynniki wyzwalają u nich napady. Pomocne może okazać się prowadzenie dzienniczka, w którym prowadzone będą zapiski, co poprzedzało napad (np. jakie pokarmy, ile trwał odpoczynek nocny). 

Należy prowadzić tak zwany higieniczny tryb życia, który obejmuje: unikanie alkoholu i nadmiaru kofeiny, regularne spożywanie posiłków, regularną umiarkowaną aktywność fizyczną, unikanie stresorów. Niektórzy mówią o tzw. diecie migrenowej – polega ona na unikaniu pokarmów, które u poszczególnych osób mogą wywoływać migrenowy ból głowy. Jeżeli metody te są nieskuteczne, należy sięgnąć po leczenie farmakologiczne. 

Migrena w ciąży – jak sobie radzić?

Większość kobiet rzadziej cierpi z powodu silnych bólów głowy w ciąży. W rzadkich przypadkach, głównie przy migrenach z aurą, ciąża nasila ataki migreny. Warto pamiętać, iż w tym okresie może dojść też do pierwszego w życiu napadu migrenowego. 

Ze względu na bezpieczeństwo dziecka przy migrenie w ciąży zalecane są metody niefarmakologiczne, takie jak: masaż, akupresura, sesje z psychologiem, techniki relaksacyjne. Oczywiście nie należy zapominać o regularnym spożywaniu posiłków, stałych porach snu, unikaniu nadmiernej aktywności fizycznej oraz stresów. Stosowanie leków doraźnie wskazane jest tylko w szczególnych przypadkach, lekiem z wyboru jest paracetamol. Niestety przyjmowanie tryptanów w ciąży oraz w okresie karmienia piersią jest przeciwwskazane. W okresie ciąży należy także unikać kwasu acetylosalicylowego oraz innych leków z grupy NLPZ (np. naproksen, ibuprofen, ketoprofen).

Migrena – rokowania. Czy migrenę można wyleczyć?

Migrena jest schorzeniem przewlekłym, całkowite wyleczenie nie jest możliwe. Na szczęście nie jest to choroba zagrażająca życiu pacjentów.