EEG – na czym polega elektroencefalografia? Jakie są wskazania i jak przebiega badanie EEG?

EEG to nieinwazyjna metoda diagnostyczna pozwalająca zbadać bioelektryczną czynność mózgu. Badanie EEG polega na umieszczeniu na głowie elektrod (zazwyczaj 19) i rejestrowaniu aktywności mózgu, zmian potencjału elektrycznego na powierzchni skóry, przy pomocy specjalnego urządzenia – encefalografu. Wskazania do wykonania badania EEG obejmują m. in. napady padaczkowe, znaczne problemy z pamięcią, zaburzenia wzroku, bóle głowy, omdlenia. EEG głowy wykonuje się zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Czy pacjent musi w szczególny sposób przygotować się do badania EEG? Jak interpretować wyniki EEG?

EEG – na czym polega elektroencefalografia?

Badanie elektroencefalograficzne (EEG) jest niezwykle przydatnym narzędziem diagnostycznym, służącym do wykrywania patologii w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.

Aby zrozumieć, co to jest EEG i na czym polega elektroencefalografia, należy uświadomić sobie, że układ nerwowy generuje różne zakresy fal elektromagnetycznych. Urządzeniem, które pozwala na rejestrowanie i badanie fal mózgowych jest elektroencefalograf. Składa się on z elektrod, które po odpowiednim rozmieszczeniu na powierzchni głowy rejestrują zmiany potencjału elektrycznego skóry, spowodowane aktywnością komórek nerwowych budujących korę mózgu. Te niewielkie zmiany potencjału elektrycznego są następnie wzmacniane w komputerze stanowiącym część elektroencefalografu i przedstawiane w postaci charakterystycznych linii – elektroencefalogramu. Następnie czynność bioelektryczna mózgu przedstawiona na elektroencefalogramie, musi zostać odpowiednio zinterpretowana przez specjalistę.

EEG – jakie są wskazania do badania?

Badanie EEG przeprowadzane jest w licznych sytuacjach, szczególnie wtedy gdy istnieje uzasadnione podejrzenie nieprawidłowej czynności ośrodkowego układu nerwowego. Najczęstszym wskazaniem do wykonania elektroencefalografii jest diagnostyka padaczki, uciążliwych problemów ze snem oraz oceny stanu pacjentów po urazach czaszkowo–mózgowych.

Wskazania do badania EEG to m. in.:

• padaczka/epilepsja,
• zaburzenia snu,
• ilościowe i jakościowe zaburzenia świadomości,
• częste bóle głowy,
• choroby neurodegeneracyjne,
• nawracające omdlenia,
• stwierdzenie śmierci mózgu,
• zatrucia neurotoksynami.

Biofeedback, a dokładniej jeden z jego rodzajów – metoda EEG biofeedback i jej wartości terapeutyczne nie są związane z diagnostyką schorzeń, lecz stanowią metodę rehabilitacyjno–leczniczą 

EEG – jak się przygotować do badania?

Aby wynik badania EEG był wiarygodny, należy się do niego odpowiednio przygotować. Przygotowanie do badania EEG powinno zacząć się już na 48 godzin przed jego planowanym wykonaniem. Ze względu na fakt, że w trakcie badania elektroencefalograficznego dokonuje się analizy fal elektromagnetycznych będących rezultatem aktywności bioelektrycznej mózgu, należy odstawić wszelkie substancje mogące na tę aktywność wpływać, np. kofeinę i alkohol. Niektóre leki także mogą wpływać na wynik badania, więc odstawienie niektórych preparatów także może okazać się konieczne, jednak zawsze należy to przedyskutować z lekarzem zlecającym badanie.

Na badanie EEG powinno się przyjść wypoczętym, po przespanej nocy. Ważne jest, żeby w dniu badania zjeść lekkostrawny posiłek, który zapewni dobre funkcjonowanie mózgu. Dzień przed badaniem należy umyć włosy. Należy pamiętać także, aby przed badaniem nie nakładać na włosy żelu czy lakieru, gdyż może to negatywnie wpłynąć na zarejestrowanie sygnału elektrycznego ze skóry głowy przez elektrody.

Badanie EEG – jak przebiega?

Badanie EEG przeprowadza się przeważnie w pozycji siedzącej lub leżącej. Na głowie pacjenta umieszcza się specjalny czepek, do którego przymocowanych jest zazwyczaj 19 elektrod (po 8 rozmieszczonych nad prawą i lewą półkulą i 3 znajdujące się w linii pośrodkowej). Rozmieszczenie to wygląda następująco:

• siedem elektrod umieszcza się nad korą płatów czołowych,
• trzy elektrody zakłada się na granicy płatów ciemieniowych i czołowych,
• trzy elektrody umieszczone są nad płatami ciemieniowymi,
• cztery elektrody nad płatami skroniowymi,
• a dwie elektrody widnieją nad płatami potylicznymi.

Pomiędzy skórą głowy a elektrodami umieszcza się specjalny żel zmniejszający zakłócenia i pozwalający na lepsze przekazywanie sygnału elektrycznego. 

W pierwszej części badania rejestruje się spoczynkową aktywność bioelektryczną mózgu – pacjent ma zamknięte oczy, stara się wyciszyć. Następnie pacjent naprzemiennie otwiera i zamyka oczy co powoduje zwiększenie aktywności mózgu. W dalszej kolejności przeprowadza się próbę hiperwentylacyjną i fotostymulacji. 

Ile trwa badanie EEG? Całe badanie jest niebolesne i trwa około 45 minut. Jest to klasyczne badanie elektroencefalograficzne. W niektórych przypadkach stosuje się dłuższe, nawet 24 godzinne, zapisy EEG z rejestracją zachowania pacjenta na kamerze.

EEG – interpretacja wyników

Ze względu na częstotliwość, wyróżnia się fale mózgowe: alfa, beta, gamma, delta oraz theta.

1. Fale alfa – osiągają częstotliwość od 8 do 13 Hz, związane są ze stanem relaksu, obniżoną aktywnością intelektualną i brakiem bodźców wzrokowych.
2. Fale beta – mieszczą się w zakresie od 13 do 30 Hz, fale beta związane są z wysiłkiem intelektualnym i skupianiem uwagi, choć mogą pojawiać się także podczas przyjmowania niektórych leków lub występowania patologii w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.
3. Fale gamma – osiągają częstotliwość do 80–100 Hz, fale gamma towarzyszą  procesom poznawczym, skojarzeniowym.
4. Fale delta – osiągają częstotliwość do 4 Hz, występują w trakcie głębokiego snu.
5. Fale theta – charakteryzują się częstotliwością od 4 do 8 Hz, mogą występować w czasie lekkiego snu lub stanów związanych z koncentracją uwagi (mają one wówczas inny przebieg).

Prawidłowy wynik badania EEG powinien się składać głównie z fal alfa pochodzących z płatów ciemieniowych i potylicznych oraz fal beta przy płatach czołowych. W niektórych przypadkach za fizjologiczne uznaje się także występowanie fal theta.

Badanie EEG – wynik nieprawidłowy

Nieprawidłowy wynik badania EEG to występowanie różnorodnych zaburzeń rytmu lub okresowego jego zanikania. O nieprawidłowościach w wyniku badania mogą również świadczyć pojawiające się fale delta i theta oraz elementy złożone i iglice.

Wynik badania EEG powinien być interpretowany nie tylko na podstawie samego zapisu, ale i zachowania pacjenta i jego stanu w danym momencie. Podczas interpretacji badania należy wziąć pod uwagę wszystkie możliwe czynniki, które mogły spowodować zmiany w aktywności bioelektrycznej mózgu.

Badanie EEG u dzieci

Badanie EEG może być przeprowadzone również u dzieci. Stosuje się je w przypadku podejrzenia padaczki, ale także gdy u dziecka występują poważne problemy z nauką i koncentracją, w przypadku opóźnionego rozwoju psychoruchowego czy szczególnie ciężkich przypadków jąkania się.

EEG u dziecka jest trudniejsze do przeprowadzenia niż w przypadku dorosłych. Nawet pomimo braku inwazyjności badania, bardzo często wiąże się ono z dużym stresem dla dziecka, aby go zminimalizować przy badaniu obecny może być rodzic. U dzieci powyżej 5. roku życia EEG przeprowadza się w czuwaniu, natomiast u młodszych dzieci, które nie są w stanie wytrzymać w bezruchu przez kilkadziesiąt minut, elektroencefalografię wykonuje się we śnie. Rodzic w dniu badania powinien obudzić pociechę wcześnie rano, tak, by podczas badania, które wyznaczanie jest w naturalnych godzinach snu (czyli zazwyczaj około południa), dziecko zasnęło.

Badanie EEG jest w pełni bezpieczne dla dziecka. Jeżeli maluch ma problem z nadpobudliwością psychoruchową lub występują u niego zaburzenia ze spektrum autyzmu, należy zgłosić taki fakt już w momencie zapisu dziecka na badanie.

EEG głowy – jaka jest cena badania? 

Badanie EEG, na które zostało wystawione skierowanie przez upoważnionego do tego lekarza, opłacane jest ze składek przez Narodowy Fundusz Zdrowia. W przypadku, gdy badanie wykonywane jest prywatnie, cena EEG wynosi od około 100 do 140 zł, jest to cena za klasyczne badanie EEG, wszelkie modyfikacje tej metody diagnostycznej mogą wiązać się z wyższą ceną.