Rwa kulszowa – objawy. Czym jest rwa kulszowa? Jakie są przyczyny i w jaki sposób objawia się ischialgia?

Co to jest rwa kulszowa?

Układ ruchu człowieka jest narażony na bardzo wiele przeciążeń oraz mikrourazów. Często takim kontuzjom towarzyszy szereg rozmaitych dolegliwości bólowych, mogą to być symptomy świadczące o powstawaniu niezwykle poważnych patologii. Taki stan zazwyczaj wymaga sprawnej interwencji specjalisty łagodzącej ból i przywracającej sprawność funkcjonalną. Wśród takich dysfunkcji można wyróżnić zapalenie nerwu kulszowego i towarzyszące bardzo uciążliwe objawy rwy kulszowej. 
Podrażnienie struktur nerwowych L4–S1 i towarzyszący ból okolicy lędźwiowo–krzyżowej są wynikiem kompresji, ucisku korzeni nerwowych i są najtrafniej opisującą definicją rwy. W zależności od charakteru dolegliwości wyróżnia się dwa rodzaje ischialgii:

• postać ostrą rwy kulszowej – pojawia się atak rwy kulszowej (objawy występują nagle i są bardzo silne, mogą trwać nawet do blisko 3 miesięcy),
• postać przewlekłą rwy kulszowej o znacznie dłuższym czasie trwania.

Rwa kulszowa – przyczyny

Do jednej z najczęstszych przyczyn rwy kulszowej zalicza się przepuklinę jądra miażdżystego. Uwypuklanie się krążka międzykręgowego może powodować podrażnienie korzeni nerwowych, to z kolei generuje silne dolegliwości bólowe. Ich intensywność jest uzależniona od rozmiarów kompresji oraz kierunku, w którym doszło do przepukliny. Najbardziej dotkliwe objawy rwy kulszowej występują przy przepuklinie występującej w kierunku tylno–bocznym, rzadziej centralnym, zaś uwypuklenie struktur krążka międzykręgowego do przodu nie prowokuje tego typu dolegliwości. 

Możliwą przyczyną rwy kulszowej jest też stenoza kanału kręgowego (ciasnota kanału kręgowego). Polega ona na zwężeniu światła kanału kręgowego, co w efekcie generuje ucisk na korzenie nerwów rdzeniowych. Zmiany zwyrodnieniowe, obrzęki limfatyczne, cukrzyca, nowotwory czy nadruchomość kręgosłupa także może predysponować do powstawania ucisku na nerw kulszowy. 

Rwa kulszowa – objawy, gdzie boli?

Atak rwy kulszowej może generować bardzo nieprzyjemne, trudne do opanowania objawy. Wśród najczęściej spotykanych wymienia się:

• silny ból wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego (może zaczynać się w okolicy lędźwiowej kręgosłupa, pośladka i promieniować nawet do stopy) – może pojawić się ból pośladka czy ból biodra,
• objawy neurologiczne w postaci drętwienia i mrowienia kończyny dolnej,
• osłabione odruchy neurologiczne podczas badania,
• zaburzenia czucia,
• upośledzenie siły mięśniowej kończyny dolnej.

Nerw kulszowy przebiega parzyście – w obydwu kończynach dolnych. W zależności od tego, w której nodze występują objawy, mówimy o rwie kulszowej lewostronnej lub rwie kulszowej prawostronnej. Rwa kulszowa często występuje u kobiet w ciąży. 

Rwa kulszowa – diagnostyka 

Diagnostyka w rwie kulszowej obejmuje wywiad, szereg testów klinicznych, badanie odruchów, siły mięśniowej oraz w razie potrzeby obrazowanie. Objawy rwy kulszowej lewostronnej występują w sytuacji kompresji po stronie lewej, w przeciwnym razie mamy do czynienia z objawami rwy kulszowej prawostronnej. Przy rwie udowej w celach diagnostycznych wykorzystuje się poprzez analogię objaw Mackiewicza, stosując podobny mechanizm.

Rwa kulszowa – objaw Lasègue’a

Objaw Lasègue’a polega na występowaniu objawów rwy kulszowej podczas testu. Polega on na uniesieniu jednej kończyny dolnej wyprostowanej w stawie kolanowym w pozycji leżenia na plecach. Miednica musi być dobrze ufiksowana. W sytuacji patologii pacjent odczuwa ból i nie może wykonać ruchu bez bólu. Jest to dodatni objaw Lasègue’a i świadczy o podrażnieniu nerwu kulszowego. 

Rwa kulszowa – tomografia komputerowa

Tomografię komputerową przy objawach rwy kulszowej powinno się wykonać w momencie podejrzenia poważnej, zaawansowanej patologii lub niejasności obrazu klinicznego. Jest to alternatywna metoda obrazowania w sytuacji, gdy pacjent ma wszczepiony rozrusznik serca. Wadą tego badania jest duża dawka promieniowania jonizującego (działa jak seria zdjęć rentgenowskich) oraz mniej dokładne uwidacznianie innych struktur niż kostne. 

Rwa kulszowa – rezonans magnetyczny

Rezonans magnetyczny jest zdecydowanie najdokładniejszym badaniem, gdy pojawiają się dolegliwości sugerujące rwę kulszową. Pozwala dokładnie zlokalizować przepuklinę oraz precyzyjnie określić jej etap i wielkość. To z kolei przyczynia się do zaplanowania efektywnego procesu leczenia rwy kulszowej. Rezonans magnetyczny pozwala rozpoznać rwę kulszową lub wykluczyć. Badanie wiąże się z mniejszą dawką promieniowania niż tomograf. Jego wadą jest czas oczekiwania na poddanie się diagnostyce oraz – w przypadku chęci realizacji w placówkach komercyjnych – cena. Jaki lekarz może wypisać skierowanie na rezonans przy rwie kulszowej? Warto od razu udać się do neurologa. 

Rwa kulszowa – inne badania

Badanie RTG jest wykonywane w przypadku podejrzenia niestabilności kręgosłupa lub zapalenia stawu biodrowego. Stanowi raczej element diagnostyki różnicowej i bywa pomijane na korzyść rezonansu, o ile jest to możliwe. Różnicowanie przy rwie kulszowej jest wykonywane również przy użyciu elektromiografii. Jeśli pacjent prezentuje znaczne upośledzenie ruchu zgięcia grzbietowego stopy, to wówczas, dokonując takiej diagnostyki sprawdzamy czy jest to wynik rwy kulszowej, czy może dysfunkcji nerwu strzałkowego. Morfologia i wskaźniki zapalenia w badaniach laboratoryjnych stanowią element ewentualnego różnicowania ze schorzeniami o charakterze zapalnym. W przypadku potwierdzenia rwy kulszowej nie są niezbędne. 

Rwa kulszowa – ile trwa? Jak wygląda leczenie i rehabilitacja?

Objawy rwy kulszowej mogą utrzymywać się nawet kilkanaście tygodni. W tym czasie stosuje się leczenie polegające na podawaniu niesteroidowych środków przeciwzapalnych (NLPZ) oraz przeciwbólowych. Zalecany jest odpoczynek oraz regularne wykonywanie ćwiczeń. Fizjoterapia w przypadku rwy kulszowej oferuje szeroką gamę zabiegów możliwych do zastosowania także w stanie ostrym. Rehabilitacja rwy kulszowej powinna obejmować także wykorzystanie metod i koncepcji usprawniania ruchowego. Wyróżnia się tutaj metodę McKenziego, Cyriax, Maitland, manipulacje mięśniowo–powięziowe czy różnego rodzaju terapie narzędziowe. 

Rwa kulszowa – ćwiczenia. Domowe sposoby na rwę kulszową

Ważna jest profilaktyka rwy kulszowej i przestrzeganie zasad ergonomii pracy. Gdy mowa o ćwiczeniach przy rwie kulszowej, warto wspomnieć, iż samodzielnie w domu można wykorzystywać tzw. pozycję krzesełkową. Jest to szczególnie pomocne w ostrych atakach rwy kulszowej. Pozycja ta polega na zgięciu kolan oraz bioder do 90 stopni i umieszczeniu łydek na podwyższeniu w pozycji leżenia na plecach. Równie przydatne może być przyjmowanie pozycji leżenia na brzuchu czy umieszczanie wałka pod odcinkiem lędźwiowym podczas siedzenia. Powoduje to pogłębienie lordozy lędźwiowej, co zmniejsza drażnienie nerwu kulszowego. 

Napary oraz herbatki z kurkumą, echinaceą czy z korą wierzby również mogą zmniejszać dolegliwości. Dzięki swoim właściwościom łagodzą objawy zapalenia nerwu kulszowego (zapaleniu nerwu kulszowego może czasem towarzyszyć gorączka).