Stenoza – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja przy zwężeniu kanału kręgowego

Stenoza – co to jest? 

Samo słowa stenoza (z gr. stenozis) oznacza zwężenie. Stenoza kanału kręgowego jest to patologiczne zwężenie światła kanału kręgowego. Ciasnota ta prowadzi do podrażnienia, a nawet do uszkodzenia struktur nerwowych znajdujących się wewnątrz kanału kręgowego. 

Jak wygląda kanał kręgowy i dlaczego dochodzi do ciasnoty kanału kręgowego? Prawidłowo zbudowany kanał kręgowy biegnie wzdłuż kręgosłupa, zawiera rdzeń kręgowy, korzenie nerwów rdzeniowych, płyn mózgowo-rdzeniowy, opony (worek oponowy) oraz tłuszcz zlokalizowany między tzw. workiem oponowym, utworzonym przez oponę twardą kanału kręgowego, a jego ścianami. Wszystkie te struktury powinny mieć wokół siebie odpowiednią ilość wolnej przestrzeni wypełnionej przez tkankę tłuszczową lub płyn mózgowo-rdzeniowy. Dzięki temu w pozycji wyprostnej, jak i zgiętej, nie dochodzi do ich ucisku przez sąsiadujące struktury. Z wiekiem pojawiają się zmiany średnicy kanału kręgowego i jego zwężenia, a także zwężenia otworów międzykręgowych poprzez przerost kości lub tkanek, co w konsekwencji uciska na nerwy (dolegliwości bólowe i/lub czuciowe). 

Wyróżnia się dwie postacie stenozy (ze względu na anatomiczne cechy przerostu elementów kanału kręgowego): 

• stenoza centralna – zmiany występują w samym środku kanału, najczęściej jest związana z zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi, 
• stenoza boczna (inaczej stenoza zachyłków) – najczęściej pacjenci są młodsi, częściej jest to forma wrodzona, dochodzi do ucisku na najbardziej bocznie położone korzenie nerwowe. 

Stenoza kanału kręgowego – przyczyny 

Najprościej mówiąc, przyczyną zwężenia kanału kręgowego odcinka lędźwiowego lub szyjnego kręgosłupa jest zużywanie się kręgosłupa wraz z wiekiem, do którego dochodzi każdego dnia podczas obciążania go w trakcie wykonywania czynności dnia codziennego, a także podczas uprawiania sportu czy dźwiganiu ciężkich przedmiotów. To proces degeneracyjny powstający przy chorobie zwyrodnieniowej, w której dochodzi do pogrubienia więzadeł i ich twardnienia, zarośnięcia i przerostu stawów międzykręgowych oraz powstawania osteofitów. 

Do głównych przyczyn stenozy kanału kręgowego zaliczyć można: 

• choroby i zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, 
• choroby reumatoidalne, 
• przerost i zarośnięcie stawów miedzykręgowych, 
• zmiany w obrębie krążka międzykręgowego, 
• zwapnienia, 
• przepuklinę dysku, 
• wrodzony zespół wąskiego kanału kręgowego, 
• patologiczne przerosty więzadeł kręgosłupa, 
• guzy kręgosłupa, 
• urazy, 
• operacje kręgosłupa, 
• kręgozmyk, 
• chorobę Pageta – w jej przebiegu dochodzi do częstych złamań i zniekształceń. 

Stenoza – objawy zwężenia kanału kręgowego

Jest wiele objawów sugerujących, że mamy do czynienia ze stenozą kanału kręgowego. Zależą one od miejsca, w którym to zwężenie się pojawia (stenoza szyjna, piersiowa, lędźwiowa). Objawy ucisku na rdzeń kręgowy często na początku choroby są dosyć niejednoznaczne i nasilają się w miarę powiększającego się ucisku na struktury nerwowe w kanale kręgowym lub otworach międzykręgowych. 

Przy zaawansowanej stenozie lędźwiowej do objawów dołączają także:

• ograniczenie ruchomości kręgosłupa,
• rwa kulszowa (ból promieniujący do pośladka lub całej kończyny dolnej),
• pieczenie, mrowienie, palenie i drętwienie nóg,
• osłabienie siły mięśniowej kończyny dolnej,
• opadanie stopy,
• rzadziej pojawiają się problemy związane z pęcherzem moczowym.

Objawy ucisku na rdzeń kręgowy w odcinku lędźwiowym nasilają się podczas chodzenia oraz w pozycjach wyprostnych (chromanie neurogenne – narastający ból lub uczucie słabnięcia kończyn dolnych wraz z przebytym dystansem podczas chodzenia), pacjent ma problemy z poruszaniem się, a tylko przykucnięcie lub skłon w przód zmniejsza siłę bólu. 

Przy stenozie szyjnej ból korzeniowy najczęściej dotyczy łopatek, barków i ramion, pojawią się zaburzenia ruchomości kończyny górnej, zawroty głowy, rwa barkowa, zaburzenia widzenia, zaburzenia czucia, mrowienie. 

Stenoza – diagnostyka 

Przy diagnozowaniu stenozy kanału kręgowego przeprowadzany jest wywiad ogólny z pacjentem, określany jest dokładnie rodzaj dolegliwości, czas ich trwania oraz warunki które nasilają i zmniejszają objawy. Badanie neurologiczne ocenia siłę mięśniową oraz stopień czucia, występowanie odruchów patologicznych, pokazuje sposób chodzenia wraz ze stabilizacją miednicy, ale też ułatwia ustalenie stopnia zaawansowania schorzenia. Do badań obrazowych zalecanych przy podejrzeniu zwężenia kanału kręgowego zaliczyć można RTG kręgosłupa (na nim widoczne będą zmiany kostne, osteofity oraz kręgozmyk), tomografię komputerową (z lub bez kontrastu) i rezonans magnetyczny obrazujący tkanki miękkie, czyli korzenie nerwowe i więzadła. 

Stenoza – leczenie i rehabilitacja ciasnoty kanału kręgowego 

Czy stenoza jest wyleczalna? Leczenie ciasnoty kanału kręgowego może być zachowawcze (niechirurgiczne) oraz operacyjne. W pierwszych stadiach choroby zaleca się leczenie zachowawcze, mające na celu zmniejszenie bólu oraz ograniczenie postępu schorzenia. Stosuje się leki przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz rehabilitację. 

Stenoza – fizjoterapia

Ćwiczenia wykonywane systematycznie i pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty mogą zredukować ból i poprawić jakość funkcjonowania pacjenta. Są one nakierowane na odbarczenie ucisku na struktury nerwowe, przywracają prawidłową ruchomość w obrębie stawów i normalizują napięcie w obrębie tkanek. Terapeuta podczas indywidualnej pracy z pacjentem korzysta z technik neuromobilizacji, terapii tkanek miękkich, wykonuje w razie konieczności manipulacje i mobilizacje na kręgosłupie przy użyciu technik terapii manualnej.

Sama terapia i ćwiczenia nie wyleczą stenozy, ale będą poprawiać stan ogólny pacjenta i zwiększać jego aktywność pomimo osłabienia pojawiającego się w okresie silnego bólu. Pomocny może okazać się także masaż. Zabiegami fizykalnymi zalecanymi w tym okresie są: krioterapia, pole magnetyczne, ciepłolecznictwo, prądy TENS.

Stenoza – operacja

Laminektomia to najczęściej wykonywana operacja stenozy lędźwiowej bezwzględnej. Polega ona na usunięciu tylnej ściany kanału kręgowego, co daje poszerzenie przestrzeni dla nerwów. Dodatkowo może zostać wykonane usunięcie osteofitów. Podczas tego zabiegu najczęściej stosowane są także implanty, które mają za zadanie stabilizować kręgosłup. Powikłania po stabilizacji kręgosłupa nie są częste. Inną metodą chirurgicznego leczenia stenozy jest endoskopowa mikrodekompresja, podczas której usuwane są tylko te tkanki, które bezpośrednio uściskają na nerwy. Metoda ta jest zdecydowanie łagodniejsza dla kręgosłupa i powoduje szybszy powrót do zdrowia i sprawności po zabiegu. Lekarz może zdecydować się także, przy obustronnym zwężeniu otworów międzykręgowych, na wykonanie foraminotomii (poszerzenia otworów międzykręgowych), lub dyscektomii (usunięcia przepukliny). Rodzaj zabiegu zawsze dobierany jest indywidualnie do pacjenta.

Zagrożenia zdrowotne związane ze stenozą kanału kręgowego są duże, dlatego zalecany jest szybki kontakt ze specjalistami, aby rozpocząć leczenie i jak najwcześniej opanować pogorszenie stanu przy tej chorobie rdzenia kręgowego.