Krioterapia ogólnoustrojowa i krioterapia miejscowa – na czym polega? Wskazania, przeciwwskazania, jak się przygotować do terapii zimnem

Krioterapia – na czym polega i jak działa?

Krioterapia jest zaliczana do metod fizykalnych wykorzystywanych w procesie usprawniania. Terapia polega na oddziaływaniu medium gazowego o ekstremalnie niskiej temperaturze, najczęściej mieści się ona w przedziale od –180 do –110 stopni Celsjusza. W tym celu wykorzystuje się pary ciekłego azotu skoncentrowane w specjalistycznej butli połączonej z urządzeniem, za pomocą którego można zrealizować zabieg krioterapii (krioterapia miejscowa). 

Terapia zimnem posiada szerokie spektrum zastosowania nieograniczające się tylko do rehabilitacji. Źródła naukowe opisują mnóstwo pozytywnych reakcji zachodzących w organizmie pod wpływem temperatury kriogenicznej.

Generując wyrzut hormonów, powoduje ustanie zmęczenia i motywację do podejmowanie wysiłku fizycznego. Wykazano również wybitnie korzystny wpływ na leczenie schorzeń dotyczących stawów. Bardzo często można natknąć się na badania traktujące o zmniejszaniu objawów spastyczności pod wpływem zabiegu krio. Badaniami nad właściwościami, utrzymywaniem oraz emisją tak niskich temperatur zajmuje się kriogenika.

Krioterapia – wskazania

Istnieje bardzo wiele schorzeń oraz dysfunkcji narządu ruchu, na które zimnolecznictwo pomaga. Wśród wskazań do kriorehabilitacji wymienia się:

• choroby układu ruchu o podłożu zwyrodnieniowo–wytwórczym,
• zespół Sudecka,
• osteoporozę,
• stwardnienie rozsiane (SM),
• stany po skręceniach, zwichnięciach oraz złamaniach kości,
• zespoły bólowe kręgosłupa,
• obrzęki oraz wysięki będące następstwem mikrourazów,
• okres rekonwalescencji po urazach narządu ruchu, operacjach, np. na kolano po zabiegu rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego,
• spastyczność,
• zabiegi odnowy biologicznej,
• czasami wspomaganie procesu redukcji masy ciała (kriolipoliza).

Obserwuje się także wykorzystywanie terapii zimnem w postaci krioterapii dermatologicznej. Jednym z najpopularniejszych zabiegów w tej dziedzinie medycyny jest procedura wymrażania kurzajek, uznawana za niezwykle skuteczną metodę pozbywania się tych zmian. 

Krioterapia – przeciwwskazania

Przeciwwskazania do krioterapii dzielą się na względne oraz bezwzględne. Wśród względnych, czyli takich, gdzie zabieg może być wykonywany po zaopiniowaniu specjalisty wymieniamy:

• nadmierne pobudzenie układu sympatycznego objawiające się m.in. wzmożoną potliwością,
• schorzenia metaboliczne – niedoczynność tarczycy,
• podeszły wiek,
• stany po przebytych schorzeniach zakrzepowo–zatorowych.

Zabiegi krioterapii są bezwzględnie przeciwwskazane w przypadku:

• toczącego się procesu nowotworowego,
• uczulenia na zimno,
• zaawansowanej anemii,
• chorób układu oddechowego o ostrym przebiegu,
• rozległych zmian bliznowatych,
• sytuacji po spożyciu alkoholu lub farmaceutyków o działaniu neuroleptycznym.

Zabiegi z użyciem kriokomory wymagają szczególnej ostrożności. Poza wymienionymi przeciwwskazaniami ogólnymi, w tym przypadku podaje się także owrzodzenia podudzi, klaustrofobię oraz ciężkie choroby metaboliczne i układu krążenia. Wynika to z faktu, że komora kriogeniczna oddziałuje ogólnoustrojowo, stanowi tym samym większe obciążenie dla organizmu niż krioterapia miejscowa. 

Krioterapia – jak się przygotować do zabiegu?

Przygotowanie do krioterapii miejscowej wymaga odsłonięcia miejsca zabiegowego (np. kolana). Pozostałe części ciała powinny być okryte, aby nie dopuścić do ich nadmiernego wyziębienia. W sytuacji widocznych kropli potu, należy je usunąć. W trakcie zabiegu pacjent powinien odczuwać przyjemny chłód. Bezpośrednio po zakończeniu terapii wskazana jest aktywność fizyczna, oczywiście, o ile jest to pozytywnie zaopiniowane przez terapeutę prowadzącego.

Przygotowanie do zabiegu w kriokomorze jest nieco odmienne. Pacjent jest zobowiązany do założenia stroju kąpielowego. Na ustach powinna znajdować się maseczka, na łokciach i kolanach ochraniacze zmniejszające utratę ciepła, natomiast na rękach pacjent powinien mieć rękawiczki, na stopach natomiast skarpety w celu uniknięcia odmrożeń. Każdorazowo po zabiegu wymagane są ćwiczenia. 

Krioterapia ogólnoustrojowa – jak wygląda zabieg w kriokomorze?

Zabieg w komorze kriogenicznej jest dwuetapowy. Po wyposażeniu się we właściwy strój i wszystkie niezbędne elementy garderoby opisane powyżej, pacjent hartuje się w przedsionku przed wejściem do tzw. komory. Temperatura wynosi tu około –60 stopni Celsjusza, tak, aby nie spowodować szoku termicznego. Po upływie kilkudziesięciu sekund następuje przejście do pomieszczenia, gdzie temperatura jest znacznie niższa (ok. –170 stopni Celsjusza). Przez kilka minut ciało jest eksponowane na działanie zimna (pacjent cały czas przebywa w ruchu), następnie pacjenci udają się na zabiegi kinezyteraputyczne.

Krioterapia miejscowa – na czym polega?

Rehabilitacja z wykorzystaniem krioterapii miejscowej jest procedurą mniej skomplikowaną i niewymagającą aż takich przygotowań. Pacjent jest usytuowany na leżance, a miejsce zabiegu po odsłonięciu zostaje potraktowane parami ciekłego azotu, które wydobywają się ze specjalistycznego urządzenia do krioterapii miejscowej. Terapeuta musi odpowiednio dostosować odległość strumienia gazu (nie bliżej niż 20 cm od powierzchni skóry) oraz nieustannie poruszać dyszą. W przeciwnym razie może dojść do odmrożeń. Znaczenie ma również czas ekspozycji, który nie powinien przekraczać 3 minut, inaczej krioterapia może zaszkodzić. Jednorazowo nie powinno się traktować mediatorami gazu więcej niż 5 okolic ciała. 

Krioterapia – efekty zabiegu

Temperatura wykorzystywana podczas krioterapii ma tutaj duże znaczenie. Pacjentom często wydaje się, że taki sam efekt można uzyskać w domu, wykorzystując kostki lodu. Otóż nie można, różnica jest zasadnicza. Lód to temperatura glacjalna, niewiele poniżej zera. Rezultaty to znieczulenie miejscowe poprzez schłodzenie tkanek i niedotlenienie.

Krioterapia to natomiast zastosowanie azotu o ekstremalnie niskiej, kriogenicznej temperaturze, co daje efekt przeciwbólowy, przeciwzapalny i przeciwobrzękowy dzięki zaistniałym reakcjom, uwalnianiu substancji oraz procesom, które zachodzą jedynie pod warunkiem ekspozycji na tak niską temperaturę (przedział –180 do –110 stopni Celsjusza). Fizykoterapia dopuszcza łączenie procedur i metod zabiegowych (np. laser i krioterapia). W przypadku zestawienia dwóch ekstremalnie różnych temperatur ważna jest kolejność oraz odstępy czasowe. Ważne jest też jaki efekt chcemy uzyskać i czy na pewno jest to właściwe.