Przepuklina – co to jest? Przyczyny powstawania, objawy i leczenie przepuklin

Przepuklina jest stosunkowo częstym problemem zdrowotnym, mogącym w dużym stopniu wpływać na pogorszenie jakości funkcjonowania. Polega ona na przemieszczeniu się zawartości danej jamy ciała na skutek osłabienia jej ścian. Istnieje wiele rodzajów przepuklin, choć najczęściej dotyczą one jamy brzusznej. Uważa się, że problemy z przepukliną może mieć nawet 1/4 populacji, znacznie częściej mężczyźni. 

Co to jest przepuklina? 

Przepuklina to nieprawidłowe uwypuklenie zawartości jamy ciała przez jej osłabioną ścianę. Większość rodzajów przepuklin zbudowanych jest z wrót, kanału, worka i zawartości. Wrota przepukliny stanowią miejsce, przez które uwypukla się zawartość przepukliny. Kanał przepukliny to droga, jaką zawartość pokonuje do sąsiedniej jamy ciała lub tkanki podskórnej. Worek przepukliny okrywa zawartość przepukliny, a w początkowej fazie tworzenia się może być pusty, w przypadku przepuklin wychodzących z jamy brzusznej tworzy go otrzewna. Zawartość przepukliny to struktury, które uległy przemieszczeniu. 

Czy z przepukliną można ćwiczyć? Ćwiczenia fizyczne zawsze mają korzystny wpływ na zdrowie, ważne jest jednak, aby były one odpowiednio dobrane. Przepuklina brzuszna, jeśli nie jest duża i nie daje objawów bólowych, nie stanowi przeciwwskazania do treningu marszowego, pływania i jogi – należy jednak wybierać ćwiczenia nieangażujące mięśni brzucha. 

Przepuklina – objawy. Jak rozpoznać przepuklinę? 

Jak rozpoznać i zdiagnozować przepuklinę brzuszną i inne rodzaje przepuklin? Przepuklina diagnozowana jest przez chirurga na podstawie stwierdzenia u pacjenta charakterystycznych objawów, badania fizykalnego oraz, jeśli to konieczne, przeprowadzenia dokładnych badań obrazowych. W praktyce, bywa jednak często, że chorzy zgłaszają się do lekarza z postawionym przez siebie rozpoznaniem. Przepukliny zazwyczaj przyjmują postać widocznych, miękkich guzów zmieniających swoje wymiary podczas zmiany pozycji ciała i są łatwo zauważalne przez chorego i jego najbliższe otoczenie. 

Zadaniem lekarza jest dokładne określenie rodzaju przepukliny oraz stwierdzenie, czy jest ona odprowadzalna czy nieodprowadzalna. O przepuklinach odprowadzalnych mówi się, kiedy możliwe jest ręczne odprowadzenie zawartości worka przepukliny do właściwej jamy ciała. W przypadkach, kiedy przepuklina jest przewlekła może dochodzić do wytworzenia się zrostów, które nie pozwalają na ręczne odprowadzenie przepukliny – są to przepukliny nieodprowadzalne. W obu tych przypadkach nie dochodzi do zaburzeń przepływu krwi ani pasażu jelitowego. 

W przypadku przepuklin brzusznych, zawartość przepukliny mogą stanowić między innymi sieć większa i jelito cienkie. Kiedy wrota przepukliny są wąskie lub dochodzi do skrętu jelita w worku przepukliny zablokowany zostaje pasaż jelitowy. Skutkuje to wystąpieniem silnych dolegliwości bólowych i wzdęciami oraz wiąże się z poważnym zagrożeniem dla pacjenta. Jest to przepuklina uwięźnięta. Przykładem takiej przepukliny jest specyficzny rodzaj przepukliny udowej – przepuklina Richtera. Przepukliną zadzierzgniętą nazywa się natomiast sytuację, w wyniku której w obrębie przepukliny dochodzi do zaciśnięcia naczyń krezki jelita. Jelito cienkie, na skutek niedokrwienia ulega odcinkowej martwicy. Przepuklina zadzierzgnięta, także jest poważnym stanem wymagającym pilnej interwencji lekarskiej. 

Jakie są objawy przepukliny? 

Wśród najczęstszych objawów charakterystycznych dla większości rodzajów przepuklin wymienia się: 

• widoczny guz pojawiający się lub powiększający swoje rozmiary w trakcie aktywności fizycznej, podczas kaszlu i śmiechu,
• uczucie ciągnięcia w obrębie przepukliny,
• ból i dyskomfort.

Przepuklina – jak powstaje? 

Ze względu na sposób, w jaki doszło do powstania przepukliny wyróżnia się dwa rodzaje przepuklin: nabyte i wrodzone. 

Przepukliny wrodzone 

Przepukliny wrodzone powstają już w trakcie życia płodowego i wiążą się z nieprawidłowym rozwojem ścian jam ciała. Przepukliny u dzieci są widoczne najczęściej tuż po urodzeniu się dziecka lub mogą ujawniać się później – do kilku miesięcy po urodzeniu. Przepuklina pępkowa u niemowląt jest najczęściej występującym rodzajem przepukliny – uważa się, że może ona dotyczyć nawet 20% donoszonych noworodków. Kolejną, rzadziej występującą przepukliną wrodzoną jest przepuklina pachwinowa. Przepuklina pachwinowa występuje częściej u dzieci płci męskiej i jest związana z procesem zstępowania jąder do moszny. Przepuklina pachwinowa dotyczy nawet co 20 noworodka płci męskiej. 

Przepukliny nabyte 

Przepukliny nabyte powstają w trakcie życia. Najczęściej są związane z powtarzającymi się wzrostami ciśnienia w obrębie jamy brzusznej. Pewne elementy anatomiczne, mniej narażone na takie wzrosty ciśnienia, stopniowo osłabiają się i w rezultacie dochodzi do powstania wrót przepukliny. 

Najczęstsze przyczyny przepuklin nabytych: 

• ciężka praca fizyczna lub nadmierny wysiłek fizyczny angażujący mięśnie brzucha, 
• przewlekły kaszel – często spowodowany paleniem papierosów lub przewlekłymi chorobami układu oddechowego, 
• choroby zapalne układu moczowo–płciowego, 
• uporczywe zaparcia, 
• częste parcie na mocz,
• liczne ciąże,
• operacje w obrębie jamy brzusznej – przepuklina brzuszna pooperacyjna może czasami występować, gdy doszło do zakażenia rany pooperacyjnej i w przypadku dużych ran,
• czynniki genetyczne, 
• podeszły wiek. 

Przepuklina – rodzaje 

Istnieje wiele rodzajów przepuklin, znaczną większość z nich stanowią nabyte przepukliny brzuszne. 

Przepukliny brzuszne 

Przepukliny brzuszne to przesunięcie narządów jamy brzusznej poza jej obręb.  

Przepuklina udowa 

Przepuklina udowa występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn. Jej główny objaw to najczęściej dające się wyczuć pod skórą wybrzuszenie na przyśrodkowej stronie uda. W przypadku tej przepukliny konieczna jest operacja, gdyż leczenie zachowawcze nigdy nie przynosi rezultatów w przypadku nabytych przepuklin brzusznych. 

Przepuklina pępkowa 

Przepuklina pępkowa występuje głównie u dzieci i zwykle może być leczona zachowawczo. Przepuklina pępkowa u dorosłych jest nabyta, związana jest z nadmiernym wysiłkiem osłabionych mięśni brzusznych, a u kobiet może występować w ciąży. Jej objawy u dorosłych są cięższe niż u dzieci. 

Przepuklina pachwinowa 

Przepuklina pachwinowa jest umiejscowiona w pachwinie. Wyróżnia się dwa główne jej rodzaje: przepuklina pachwinowa skośna i prosta. Leczeniem z wyboru jest operacja metodą klasyczną lub beznapięciową. 

Przepuklina kresy białej 

Przepuklina kresy białej znajduje się w nadbrzuszu w linii pośrodkowej ciała, może być łatwo zauważona podczas podnoszenia się pacjenta z pozycji leżącej jako uwypuklenie w tej okolicy. 

Przepuklina pępowinowa 

Przepuklina pępowinowa występuje u noworodków i jest stanem dużo poważniejszym niż przepuklina pępkowa. Polega ona na uwypukleniu części narządów jamy brzusznej przez pokryty jedynie owodnią i otrzewną ubytek w skórze, w okolicy pępka. 

Przepuklina w bliźnie pooperacyjnej 

Przepuklina ta tworzy się w obrębie blizny po przebytym zabiegu operacyjnym w obrębie jamy brzusznej. 

Inne rodzaje przepukliny 

Istnieje wiele innych rodzajów przepuklin, dotyczą one innych narządów i jam ciała niż przepukliny brzuszne. Są zazwyczaj rzadsze i inne są ich przyczyny:

• Przepuklina przeponowa – polega ona na przemieszczeniu się części żołądka lub innych trzewi z jamy brzusznej do klatki piersiowej poprzez rozwór przeponowy. 
• Przepukliny oponowa i oponowo–rdzeniowa – wynikają z nieprawidłowego kształtowania się cewy nerwowej i polegają na przemieszczeniu się struktur znajdujących się normalnie wewnątrz kanału kręgowego na zewnątrz. 
• Przepuklina jądra miażdżystego – jest stanem nabytym związanym z degeneracją dysków międzykręgowych. 

Przepuklina – leczenie 

Istnieją dwie główne metody leczenia przepukliny: leczenie operacyjne i zachowawcze. 

Operacyjne leczenie przepukliny 

Celem operacyjnego leczenia przepuklin jest odprowadzenie przepukliny do właściwej jamy ciała – najczęściej jamy otrzewnowej, usunięcie nadmiaru tkanek i zszycie ich w taki sposób, aby nie dochodziło już do ich przemieszczania. Chirurgiczne leczenie przepuklin może być przeprowadzone licznymi metodami. Stosuje się zabiegi otwarte lub laparoskopowe, a do wzmocnienia ściany jamy ciała używa się tkanek własnych pacjenta (obecnie rzadziej) lub materiałów sztucznych, takich jak siatki polipropylenowe (metody beznapięciowe). To, jak leczyć przepuklinę zależy od decyzji chirurga podjętej po przeanalizowaniu stanu pacjenta, rodzaju przepukliny i tego jakiej okolicy dotyczy. 

Czy po operacji przepukliny można chodzić? Po wykonaniu zabiegu pacjent powinien zostać jak najszybciej zachęcany do chodzenia, jednak przez kilka tygodni nie powinien podnosić ciężkich rzeczy i nadwyrężać się. 

Zachowawcze leczenie przepukliny 

Leczenie zachowawcze w przypadku przepuklin nabytych stosuje się obecnie rzadko, zazwyczaj w przypadku małych bezobjawowych przepuklin w trakcie oczekiwania na zabieg operacyjny. Do metod leczenia zachowawczego zalicza się unikanie nadmiernego obciążenia fizycznego, a także stosowanie pasów przepuklinowych. 

Wskazaniem do leczenie zachowawczego jest zazwyczaj przepuklina brzuszna pępkowa u dzieci. Operacja w jej przypadku jest bardzo rzadko potrzebna, a plastry sprzedawane jako produkty mające rzekomo ułatwiać zamykanie się pierścienia pępkowego wpływają jedynie na wyrównanie wypukłości pępka i nie udowodniono ich wpływu na szybsze ustąpienie przepukliny. 

Czy przepuklina może się cofnąć? Przepukliny brzuszne nabyte nie mogą się samoistnie cofnąć, dlatego w przypadku wystąpienia objawów nie warto czekać, tylko jak najszybciej udać się do lekarza. 

Operacja przepukliny NFZ – ile się czeka? Operacja przepukliny jest zabiegiem refundowanym przez Narodowy Fundusz Zdrowia, jednak czas oczekiwania na zabieg wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy. Operacja przepukliny może być również wykonana prywatnie, czas oczekiwania jest wówczas dużo krótszy, jednak należy liczyć się z kosztem od 2 do 7 tysięcy złotych, w zależności od metody operacyjnej i rodzaju znieczulenia. 

Przepuklina – powikłania 

Powstała przepuklina nie może się samoistnie cofnąć. Nieleczona może się powiększać lub może dojść do jej uwięźnięcia lub zadzierzgnięcia. Uwięźnięcie jelita powoduje zahamowanie pasażu jelitowego, skutkujące silnym bólem brzucha, wzdęciami oraz przyspieszoną akcją serca. W przypadku zadzierzgnięcia dochodzi do zaciśnięcia naczyń krezki jelita. Pozbawiona tlenu i substancji odżywczych część jelita ulega martwicy. W obu przypadkach niezwłoczna jest interwencja chirurgiczna, która w przypadku zadzierzgnięcia przepukliny wiąże się z resekcją fragmentu jelita.