Metoda McKenziego – na czym polega terapia McKenziego? Wskazania, przeciwwskazania i przykładowe ćwiczenia McKenziego

Czym jest metoda McKenziego?

Metoda McKenziego to mocno spopularyzowany sposób diagnostyczno–terapeutyczny w leczeniu bólu kręgosłupa szyjnego, piersiowego, lędźwiowego oraz stawów obwodowych. System został stworzony przez Nowozelandczyka, fizjoterapeutę Robina McKenzie’ego w latach 50. ubiegłego wieku.

Metoda McKenziego – zasady

Podstawą rozpoczęcia terapii McKenziego jest bardzo skrupulatnie i dociekliwie zebrany wywiad. Pozwala on ustalić etap uszkodzenia struktur oraz obrać właściwy kierunek leczenia. Informacje uzyskane podczas anamnezy pozwalają sklasyfikować pacjenta, przypisując go do odpowiedniej grupy. Dodatkowo przeprowadza się także badanie kliniczne w oparciu o pomiar zakresu ruchomości dysfunkcyjnej części ciała, topografię objawów oraz szereg dodatkowych testów. Mając pełen obraz dolegliwości, dokonuje się wspomnianej klasyfikacji. Na tej podstawie można dobrać właściwe podejście rehabilitacji metodą McKenziego. 

Wyróżnia się 4 takie zespoły kliniczne:

1. Pierwszy z nich to posturalny zespół bólowy. Dotyczy najczęściej osób młodych, u których dolegliwości są związane z przeciążeniem struktur narządu ruchu. Może to być spowodowane niewłaściwą pozycją podczas codziennych czynności, jak podnoszenie ciężkich przedmiotów z ziemi z wyprostowanymi kolanami. 
2. Wyróżnia się także zespół dysfunkcyjny. Tutaj mamy już do czynienia ze zmianami degeneracyjnymi w obrębie tkanki, do takich zaliczamy np. przykurcze oraz zrosty tkankowe. Dolegliwości występują na końcu osiąganego zakresu ruchomości. 
3. Kolejny zespół określany jest jako derangement lub zespół srukturalny. Pojawiają się tutaj objawy neurologiczne pod postacią drętwienia i mrowienia kończyn. Znamienne jest także zjawisko centralizacji, czyli wycofywania się bólu z części dystalnych (położenie anatomiczne skierowane ku końcowi danej kończyny) w kierunku proksymalnym (położenie anatomiczne skierowane ku końcowi, przyczepowi kończyny), co jest dobrym objawem. Drugim, tym niekorzystnym, jest peryferalizacja. Jest to „wędrowanie”, rozprzestrzenianie się bólu na większe obszary. Świadczy o pogłębianiu patologii. W tym zespole klinicznym może występować tzw. skolioza reflektoryczna, czyli skrzywienie kręgosłupa, które może pojawić się nagle i ma związek z bodźcem bólowym. 
4. Istnieje jeszcze jedna kategoria w której umieszczono poważne patologie kręgosłupa, które również mogą być przyczyną bólu (np. stenoza, kręgozmyk). Nie wszystkie będą stanowiły wskazanie do ćwiczeń metodą McKenziego (np. nowotwór). 

Metoda McKenziego – wskazania i przeciwwskazania

Wskazania do ćwiczeń metodą McKenziego obejmują:

• przewlekłą przepuklinę kręgosłupa,
• ostrą dyskopatię szyjną, piersiową i lędźwiową,
• dolegliwości bólowe barku,
• zespoły bólowe stawów obwodowych,
• bóle o podłożu mechanicznym wynikające także z ucisku struktur nerwowych.

Obecnie ćwiczenia McKenziego są także jednym z najpopularniejszych działań stosowanych na rwę kulszową.

Przeciwwskazania do gimnastyki McKenziego to:

• gruźlica,
• nowotwór,
• ciąża,
• gorączka,
• długotrwałe zażywanie preparatów sterydowych,
• stany zapalne o ostrym przebiegu,
• świeże złamania,
• choroba Pageta,
• kręgozmyk 3–4 stopnia,
• zespół ogona końskiego,
• półpasiec,
• RZS,
• objawy ucisku rdzenia kręgowego,
• schorzenia osłabiające strukturę kości,
• choroby poważne upośledzające wydolność naczyń krwionośnych mózgu,
• choroba Marie–Strümplla–Bechterewa (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa – ZZSK).

Wśród przeciwwskazań wyróżnia się także wszystkie niemechaniczne podłoża bólu.

Rehabilitacja metodą McKenziego – ćwiczenia

Ćwiczenia McKenziego na kręgosłup szyjny

Ćwiczenia McKenziego na kręgosłup szyjny bazują na wykorzystaniu stabilnej pozycji, np. siedzącej oraz ruchu odcinka szyjnego w określonym kierunku. Jego rodzaj oraz częstotliwość jest ściśle uzależniona od wykrytej patologii. Bardzo dobrze znane jest ćwiczenie, które potocznie nazywa się szufladą. Polega ono na cofaniu brody i utrzymywaniu jej przez kilka sekund w krańcowym położeniu, co pomaga rozluźnić mięśnie podpotyliczne oraz poprawia funkcjonowanie odcinka szyjnego.

Ćwiczenia McKenziego na kręgosłup lędźwiowy

Ćwiczenia McKenziego na kręgosłup lędźwiowy również są uzależnione od etiologii i topografii bólu. Mitem jest twierdzenie, że są to jedynie przeprosty. W sytuacji, kiedy podłożem dolegliwości jest zwężenie kanału kręgowego, czyli stenoza, wykorzystuje się ruchy prowokujące zgięcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Niemal w każdym przypadku rehabilitacji McKenzie wykorzystuje się kombinacje mechanizmu zgięciowego i wyprostnego. Chcąc wiedzieć, jak należy to zestawić, trzeba dokładnego badania i analizy. Takie kombinacje są ściśle uzależnione od etapu postępowania oraz rodzaju patologii.

Ćwiczenia McKenziego na rwę kulszową

Rehabilitacja metodą McKenziego w przypadku rwy kulszowej zazwyczaj opiera się na wykonywaniu tzw. przeprostów. W sytuacji, kiedy przepuklina jądra miażdżystego drażni nerw kulszowy obserwujemy charakterystyczne objawy, są to najczęściej: drętwienie nogi, ból pośladka, mrowienia wzdłuż przebiegu nerwu. Topografia w przypadku zmian na poziomie L4–L5 obejmuje tylną powierzchnię kończyny dolnej. Przykładem ćwiczenia metodą McKenziego jest wtedy wspomniany przeprost. Polega to na wykorzystaniu pozycji leżenia na brzuchu, ręce są umieszczone z boku na wysokości barków. Następnie wykonuje się ruch polegający na wyproście kręgosłupa, odchylając się do tyłu. Taki mechanizm pozwala często na repozycję struktury krążka międzykręgowego i łagodzenie bólu (zmniejsza się wtedy ucisk na nerw kulszowy). Terapia McKenziego wymaga jednak stałego nadzoru terapeuty oraz dużej sumienności i systematyczności. Ćwiczenia zazwyczaj wykonuje się co kilka godzin z dużą ilością powtórzeń.

Metoda McKenziego – efekty

Efekty ćwiczeń metodą McKenzie są raczej niepodważalne. Istotny jest właściwy program terapii oraz współpraca pacjenta z fizjoterapeutą. Wśród rezultatów odpowiednio poprowadzonego procesu usprawniania wymienia się poprawę mechaniki kręgosłupa, stawów oraz kończyn. Ból zostaje stopniowo eliminowany na skutek repozycji struktury krążka międzykręgowego, bardzo często zostaje przywrócona pełna funkcja struktur narządu ruchu. Ćwiczenia w terapii McKenziego niejednokrotnie pozwalają na uniknięcie zabiegów operacyjnych. 

Metoda McKenziego – profilaktyka bólu kręgosłupa

Chcąc zapobiec dolegliwościom ze strony układu ruchu, bardzo ważne jest stosowanie zasad profilaktyki. Należy pamiętać o unikaniu dźwigania oraz podnoszenia przedmiotów z ziemi na wyprostowanych kolanach – taką czynność powinno się wykonać po przysiadzie – zniweluje to ryzyko nadmiernego obciążania odcinka lędźwiowego. 

Warto wziąć też pod uwagę, że pozycja siedząca jest jedną z najbardziej niekorzystnych dla kręgosłupa. Osobom narażonym na długotrwałe jej utrzymywanie, jak np. zawodowym kierowcom i pracownikom biurowym poleca się wykorzystanie wałka lędźwiowego McKenziego lub specjalnie wyprofilowanego krzesła. Pozwoli to na właściwy, korzystny rozkład obciążenia poprzez zwiększenie wartości lordozy lędźwiowej. Wkładanie i wyjmowanie przedmiotów z bagażnika powinno odbywać się z wykrokiem jednej nogi i oparciem jej na podwyższeniu. Pozwala to zredukować działanie czynnika stresowego na kręgosłup, wówczas rozkłada się to także na staw biodrowy. 

Ćwiczenia na ból kręgosłupa powinny obejmować poprawę zakresu ruchomości segmentów kręgosłupa rozciąganie mięśnia biodrowo–lędźwiowego oraz wzmacnianie mięśni głębokich. Obecnie stosuje się szereg programów terapeutycznych w postaci zajęć grupowych określanych najczęściej jako ćwiczenia na zdrowe plecy. W przypadku silnych ataków bólu poleca się przyjęcie tzw. pozycji krzesełkowej. Polega to na położeniu się na plecach na podłodze i zgięciu kończyn dolnych w biodrach i kolanach do 90 stopni. Następnie należy oprzeć łydki o krawędź krzesła i utrzymać pozycję przez kilka minut. Jest to przykładowe ćwiczenie oparte o filozofię metody McKenziego. 

Jak widać profilaktyka ma bardzo duże znaczenie. Zastosowanie wałka lędźwiowego, masażu, ćwiczeń na kręgosłup czy na barki również może pomóc w uniknięciu starcia z bólem.