Desmopresyna, Desmopressinum - Zastosowanie, działanie, opis

Desmopresyna jest syntetycznym analogiem hormonu wazopresyny.

Desmopresyna stosowana jest  w terapii antydiuretycznej moczówki prostej centralnej (ośrodkowej). Podczas tej choroby ilość wytwarzanego moczu przekracza objętość 3 litrów na dobę. Jest to spowodowane zbyt małym wytwarzaniem hormonu antydiuretycznego ADH, zwanego wazopresyną lub też zaburzeniami w wydzielaniu wazopresyny. Moczówka prosta ośrodkowa jest najczęściej spowodowana uszkodzeniem struktur mózgowych odpowiedzialnych za wytwarzanie  hormonu antydiuretycznego (podwzgórze) i jego wydzielanie (przysadka). Uszkodzenie to może wynikać z przebytego urazu, zabiegu chirurgicznego lub mieć charakter wrodzony. Pozostałe wskazania do stosowania desmopresyny to nykturia (inaczej nokturia) czyli częste oddawanie moczu w nocy przez osoby dorosłe oraz pierwotne wrodzone moczenie nocne u dzieci (co najmniej 5 letnich) i dorosłych (przy braku zaburzeń w procesie zagęszczania moczu).  

Desmopresyna w postaci aerozolu do nosa i roztworu do wstrzykiwań jest stosowana podczas badań diagnostycznych nerek, do oceny zdolności procesu zagęszczania moczu przez nerki.

Najnowsze wskazania do podawania desmopresyny to leczenie łagodnej postaci hemofilii oraz choroba von Willebranda (skłonność do krwawień).

Zwykle stosowana dawka desmopresyny w postaci aerozolu do nosa to 5 - 20 mikrogramów. 

W przypadku badań określających prawidłowość zagęszczania moczu przez nerki podaje się z użyciem aerozolu donosowego dawki 10 - 40 mikrogramów  desmopresyny.

Doustny liofilizat desmopresyny umieszcza się pod językiem. Terapię w zależności od jednostki chorobowej, wieku pacjenta, odpowiedzi na leczenie desmopresyną rozpoczyna się od mniejszych dawek leku i zwiększa się je stopniowo  obserwując reakcje organizmu pacjenta. Zwykle stosowane maksymalne dawki leku  powinny mieścić się w zakresie 240 - 720 mikrogramów na dobę.

Desmopresyna w tabletkach stosowana jest w dawce 0,1 - 0,4 mg jednorazowo.

Desmopresyna w postaci wstrzyknięć bądź infuzji dożylnej podawana jest w ilości 1 - 4 mikrogramów.

Podczas badania zdolności nerek do zagęszczania moczu jednokrotnie wstrzykuje się domięśniowo bądź podskórnie 4 mikrogramy desmopresyny.

Pacjenci cierpiący na łagodną postać hemofilii A oraz chorobę von Willebranda przez zabiegami chirurgicznymi mogą mieć podane 0,3 mikrograma desmopresyny na kilogram masy ciała w postaci wstrzyknięć podskórnych lub wlewu dożylnego.

Desmopresyny nie można stosować u pacjentów z hiponatremią (obniżonym poziomem sodu), u osób cierpiących na niewydolność nerek (stopień umiarkowany bądź ciężki), przy niewydolności układu krążenia, przy występowaniu zespołu SIADH (zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny) oraz w polidypsji (nawykowej, psychogennej). Desmopresyna w postaci wstrzyknięć nie może być podawana w chorobie von Willebranda typu II B.

Desmopresynę należy stosować ostrożnie u osób z zaburzeniami wodno-elektrolitowymi. Dotyczy to głównie pacjentów z zaburzeniami pracy nerek, chorobami sercowo-naczyniowymi oraz u osób z chorobami infekcyjnymi przebiegającymi z gorączką. W trakcie terapii desmopresyną należy u tych pacjentów regularnie oznaczać stężenie jonów sodowych we krwi. 

Podawanie desmopresyny w terapii ośrodkowej moczówki prostej i nokturii wymaga ograniczenia wypijanych płynów 60 minut przed  i 8 godzin po podaniu leku. 

Zaleca się przerwanie terapii desmopresyną, jeśli efekty jej podawania nie są zadowalające po miesiącu jej trwania. 

Pacjenci przyjmujący leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz TLPD (trójcykliczne leki przeciwdepresyjne) muszą częściej oznaczać poziom sodu we krwi oraz ograniczyć podaż płynów podczas terapii desmopresyną. 

Podczas stosowania desmopresyny u pacjentów z łagodną postacią hemofilii A oraz chorobą von Willebranda poziom czynnika VIII C musi być  regularnie oznaczany. 

Przyjmowanie doustne desmopresyny z posiłkiem opóźnia wchłanianie leku. Przyjmowanie desmopresyny na pusty żołądek wydłuża czas działania leku. W przypadku pojawienia się działań niepożądanych typu obrzęki, hiponatremia należy zmniejszyć ilość wypijanych płynów.  

Desmopresyna nie wywiera wpływu na prowadzenie samochodów i pojazdów mechanicznych. 

Terapia desmopresyną wpływa na badania określające stężenie jonów potasu we krwi (może powodować hipokaliemię). Dodatkowo desmopresyna podnosi wartość stężenia enzymów wątrobowych we krwi - ALAT i ASPAT. Desmopresyna powoduje wzrost masy ciała.  

Desmopresyna należy do kategorii B według klasyfikacji FDA (Food and Drug Administration) określającej ryzyko stosowania leków przez kobiety ciężarne. Oznacza to, że jest to substancja prawdopodobnie bezpieczna dla kobiet ciężarnych. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych nie wykazały szkodliwego wpływu desmopresyny na płód. Brak jest takich badań przeprowadzonych wśród ludzi. Prawdopodobnie desmopresyna stosowana w standardowych  dawkach u ludzi nie przenika przez łożysko.

Desmopresyna należy do grupy L2 według klasyfikacji prof. Hyle'a określającej bezpieczeństwo stosowania leków przez kobiety karmiące. Są to leki prawdopodobnie bezpieczne dla kobiet karmiących. Desmopresyna w małym stopniu przenika do mleka kobiety karmiącej. 

Brak jest badań klinicznych opisujących wpływ desmopresyny na płodność u ludzi. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych nie wykazały wpływu leku na płodność.

Desmopresyna stosowana jest w postaci aerozolu do nosa. Niemal 30 % pacjentów zgłaszało uczucie niedrożności nosa, pojawiał się również nieżyt nosa i  podwyższenie temperatury ciała. Ponad to u pacjentów leczonych donosową wersją desmopresyny obserwowano zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego oraz infekcje górnych dróg oddechowych.

Desmopresyna w postaci wstrzyknięć może spowodować reakcje niepożądane  w miejscu podania takie jak ból i swędzenie, siniaki, guzki oraz rumień. Ponad to mogą pojawić się reakcje uogólnione. Często pojawia się ból głowy, przyspieszona akcja serca (tachykardia), spadek ciśnienia tętniczego krwi oraz uczucie gorąca. Ponad to często występują zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego i uczucie zmęczenia. Rzadziej pojawiają się zawroty głowy. Najgroźniejszym działaniem niepożądanym po podaniu desmopresyny jest hiponatremia. Może doprowadzić do obrzęku mózgu, encefalopatii hiponatremicznej, drgawek i śpiączki. Pozostałe objawy to reakcje ze strony układu sercowo- naczyniowego (dusznica bolesna, zawał serca, nadciśnienie tętnicze, zakrzepica żył głębokich i naczyń mózgowych), duszność i zatorowość płucna, ciężkie reakcje alergiczne (w tym wstrząs anafilaktyczny).

Przedawkowanie desmopresyny powoduje wydłużenie czasu jej działania. Może dojść do zatrzymania wody w organizmie i niebezpiecznego spadku stężenia jonów sodowych we krwi (hiponatremii). Objawami hiponatremii są bóle głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, wzrost masy ciała. Pojawia się uczucie splątania, pacjent może cierpieć na zaburzenia pamięci i zawroty głowy. Hiponatremia może skutkować drgawkami i utratą przytomności oraz śpiączką. 

Desmopresyna wiąże się z receptorami V2 w błonie komórek budujących kanaliki dystalne oraz przewody zbiorcze nefronu. Po połączeniu leku z receptorem dochodzi do  aktywacji enzymu cyklazy adenylowej. Powoduje to szereg reakcji prowadzących do aktywacji akwaporyn (białka błony komórkowej biorące udział w transporcie wody). 

Wartość biodostępności dla desmopresyny podanej drogą doustną wynosi około 0,08-0,16% podanej dawki leku. Podanie leku wraz z posiłkiem znacząco zmniejsza proces wchłaniania niemal o połowę. Stężenie maksymalne desmopresyny we krwi pojawia się około 120 minut od doustnego podania leku.

Desmopresyna w postaci aerozolu donosowego wchłania się w 3-5% podanej dawki, a najwyższe stężenie we krwi C_max odnotowuje się po 60 minutach od podania. 

Biodostępność po podaniu podskórnym desmopresyny w porównaniu do infuzji dożylnej jest mniejsza o około 15%. C_max we krwi pojawia się po godzinie  od podskórnego wstrzyknięcia desmopresyny. 

Po doustnym podaniu desmopresyny objętość dystrybucji wynosi około 0,3-0,5 l/kg. Stopień wiązania z białkami osocza wynosi mniej niż 20%. Desmopresyna nie przenika przez barierę krew-mózg. 

Najprawdopodobniej metabolizm desmopresyny zachodzi bez udziału cytochromu P450 komórek wątrobowych. Brak jest badań in vivo na temat przemian metabolicznych desmopresyny. 

Główną drogą eliminacji desmopresyny jest wydalanie jej wraz z moczem przez nerki. Okres półtrwania dla leku podanego drogą doustną bądź donosową  wynosi  około 2-3 godziny. U osób z zaburzeniami pracy nerek desmopresyna jest eliminowana znacznie wolniej z organizmu (okres półtrwania wynosi nawet 9 godzin) co zwiększa działania niepożądane leku.