Czy „latające kleszcze” mogą zagrażać ludziom? W jaki sposób się przed nimi chronić?

Strzyżaki sarnie obecne w polskich lasach, potocznie zwane „latającymi kleszczami”, to pasożyty, które żerują głównie na dzikich zwierzętach, ale zdarza się, że tymczasowo, także ludziach. Podobnie jak kleszcze, żywią się krwią, nie są jednak pajęczakami. Ukąszenia strzyżaków są wyjątkowo bolesne i mogą być niebezpieczne dla alergików. Te stawonogi mogą być wektorem, który przenosi różne chorobotwórcze drobnoustroje.

1. „Latające kleszcze” – gdzie występują?
2. Jak wygląda strzyżak sarni?
3. Strzyżaki sarnie – jakie są skutki ukąszenia?
4. Ryzyko ukąszenia przez strzyżaka sarniego. Jakie patogeny może przenosić owad?
5. Jak chronić się przed ukąszeniami strzyżaków?

„Latające kleszcze” – gdzie występują?

Strzyżaki sarnie (Lipoptena cervi) lub inaczej Strzyżaki jelenica występują powszechnie w lasach w klimacie umiarkowanym, na obszarze Europy, w północnych Chinach, oraz w Ameryce Północnej. Spotyka się je w okresie od czerwca do września, jednak gdy pogoda sprzyja, jest ciepła i bezdeszczowa, można się na nie natknąć także jesienią, nawet do listopada. Wzrost średnich temperatur i skrócenie okresów zimowych w istotny sposób wpływają na ich ekspansję.

W Polsce występuje także inny gatunek, mniej znany i typowy dla azjatyckiej fauny, które nie otrzymał polskiej nazwy – Lipoptena fortisetosa. Po raz pierwszy zaobserwowano go na terenie naszego kraju w 1989 roku, w województwie dolnośląskim.

Jak wygląda strzyżak sarni?

Strzyżaki są brunatne i osiągają niewielkie rozmiary, osiągają zaledwie kilka milimetrów długości. Doskonale przystosowały się do pasożytniczego trybu życia. Mają kłująco-ssący aparat gębowy, spłaszczone grzbietobrzusznie tułowie pokryte chitynowym pancerzykiem i trzy pary odnóży zakończonych pazurkami czepnymi, co sprawia, że gdy się wczepią, trudno je z siebie strącić. Od dobrze znanych nam kleszczy (Ixioda), odróżniają je przezroczyste skrzydła, które umożliwiają im przemieszczanie się na krótkie dystanse. Samice strzyżaków zrzucają je, kiedy uda im się znaleźć żywiciela.

Strzyżaki sarnie – jakie są skutki ukąszenia?

Początkowo ślad po ukąszeniu strzyżaka sarniego jest słabo widoczny, jednak po kilku dniach, w miejscu ukąszenia powstaje zaczerwieniony, swędzący obrzęk, który może utrzymywać się do 2–3 tygodni.

Ze względu na niewielkie rozmiary bez trudu dostają się do uszu, nosa czy pod powieki.

Człowiek nie jest ich głównym celem. Strzyżaki atakują przede wszystkim zwierzęta leśne, łosie, jelenie, sarny i borsuki, ale zwierzęta towarzyszące ludziom podczas spacerów w lesie, czyli przede wszystkim psy, także są zagrożone.Pasożyty mogą pozostawać na ich skórze dłuższy czas i powodować powstawanie zmian zapalnych.

Ryzyko ukąszenia przez strzyżaka sarniego. Jakie patogeny może przenosić owad?

Ten gatunek jest nosicielem patogenów, takich jak:

• Anaplasma phagocytophilum – bakteria wywołuje ludzką anaplazmozę granulocytarną, chorobę, która atakuje krwinki białe.
• Bartonella schoenbuchensis – bakteria ta może dawać wiele nieswoistych objawów o szerokim spektrum, dlatego postawienie właściwej diagnozy może być utrudnione. W początkowej fazie infekcja może przypominać grypę. Po kilku tygodniach od zakażenia, u niektórych osób mogą pojawić się ostre objawy, m.in. bolesne zmiany skórne.
• Borelia burgdorferii – bakteria, która wywołuje boreliozę, ogólnoustrojową chorobę odzwierzęcą, która na początku może dawać objawy skórne oraz grypopodobne, takie jak ból mięśni i stawów, a w późnym stadium wiąże się z drętwieniem kończyn czy krótkotrwałą utratą pamięci.

Jak chronić się przed ukąszeniami strzyżaków?

Niestety, nie ma skutecznych środków zabezpieczających przed tymi muchówkami. Strzyżaki atakują ciemno ubarwione ofiary, dlatego włożenie ubrań w jasnym kolorze na spacer po lesie wydaje się dobrym pomysłem, ponieważ w pewnym stopniu może zapobiegać ukąszeniom. Kiedyś do odstraszania tych owadów używano kropli kamforowych, nie potwierdzono jednak ich skuteczności, podobnie jak ma to miejsce w przypadku obecnie dostępnych środków przeciw owadom.