Jakie są przyczyny i objawy żółtaczki? Rodzaje, czynniki ryzyka, leczenie

Żółtaczka, znana również jako żółtaczka zakaźna, to choroba wirusowa, która wpływa na wątrobę. Jest spowodowana zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu A, B, C, D lub E. Najczęściej spotykanymi typami są wirusy zapalenia wątroby typu A i B. Żółtaczka typu B, C i D może prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego wątroby. Sukces terapeutyczny zależny jest od zniszczeń, jakie dokonała infekcja wirusowa w okresie przed podjęciem leczenia, gdyż niektóre zmiany mają charakter trwały i nieodwracalny.

1. Żółtaczka – co to za choroba i skąd taka nazwa?
2. Jakie są rodzaje żółtaczki?
3. Żółtaczka – przyczyny
4. Objawy żółtaczki – co powinno zaniepokoić?
5. Żółtaczka - badania i diagnostyka 
6. Jak wygląda leczenie żółtaczki? Jak długo trwa choroba?
7. Profilaktyka żółtaczki – szczepienie, ograniczenie czynników ryzyka

Zażółcenie powłok skórnych, popularnie określane jako żółtaczka, to objaw mocno niepokojący. Z uwagi na fakt, że świadczyć może o wielu poważnych problemach zdrowotnych, warto wiedzieć, gdzie i u kogo szukać pomocy. Czym jest żółtaczka oraz jak wygląda jej leczenie?

Żółtaczka – co to za choroba i skąd taka nazwa?

Żółtaczkę definiuje się jako zażółcenie powłok skórnych oraz białkówek oczu ze względu na odkładanie się bilirubiny, będącej produktem rozpadu hemoglobiny ze „zużytych” erytrocytów. W momencie, kiedy jej stężenie przekracza pewne przyjęte normy, organizm nie radzi sobie z jej wydalaniem, co powoduje pojawienie się tytułowego objawu. Prawidłowy poziom bilirubiny we krwi nie przekracza 1 mg/dl, natomiast charakterystyczne żółte zabarwienie widoczne jest mniej więcej od poziomu rzędu 2,5 mg/dl.

Jakie są rodzaje żółtaczki?

Powstanie żółtaczki nierozerwalnie związane jest z obrotem bilirubiny. Z tego względu nieprawidłowości – w zależności od etapu jej metabolizmu – warunkować będą rodzaj żółtaczki.

Wyróżnia się trzy typy żółtaczki:

• przedwątrobową,
• wątrobową,
• pozawątrobową, nazywaną inaczej żółtaczką mechaniczną.

Żółtaczka – przyczyny

Przyczyny żółtaczki powiązane są ściśle z jej typem. To właśnie nieprawidłowości, które mają miejsce na danym etapie metabolizmu bilirubiny, powodują charakterystyczne zażółcenie powłok skórnych.

Żółtaczka przedwątrobowa

W przypadku żółtaczki przedwątrobowej nadmiar bilirubiny wynika ze zbyt szybkiej degradacji krwinek czerwonych, a więc hemolizy, przez co wątroba nie jest w stanie odpowiednio jej metabolizować. W efekcie nadmiar bilirubiny zaczyna odkładać się w powłokach skórnych oraz białkówkach. Proces taki może jednak wynikać również z nieprawidłowego wychwytu bilirubiny przez komórki wątrobowe. Przykładem tego typu choroby jest całkowicie niegroźny dla zdrowia zespół Gilberta, objawiający się zażółceniem skóry w momencie zjedzenia tłustej potrawy lub po spożyciu alkoholu.

Żółtaczka wątrobowa

Żółtaczka wątrobowa jest bezpośrednio związana z nieprawidłowościami tego narządu. Na tym etapie dochodzi do nieprawidłowego metabolizmu bilirubiny w samych komórkach wątrobowych, czyli hepatocytach. Do sytuacji takiej dojść może m.in. w przebiegu zapalenia wątroby na skutek infekcji wirusami zapalenia wątroby typu A, B, C lub D, procesu nowotworowego czy też marskości wątroby wynikającej np. z jej toksycznego uszkodzenia lub z chorób wrodzonych.

Żółtaczka mechaniczna

Żółtaczka mechaniczna związana jest z nieprawidłowościami zlokalizowanymi w obrębie dróg żółciowych. Pomimo prawidłowego wychwytu i metabolizmu żółci nie może ona zostać wydalona ze względu na patologię znajdującą się poza wątrobą. Do takich sytuacji dojść może np. w przebiegu kamicy żółciowej czy też nowotworu dróg żółciowych, głowy trzustki lub pęcherzyka żółciowego.

Objawy żółtaczki – co powinno zaniepokoić?

Jak zostało to już wcześniej wspomniane, żółtaczka jest objawem samym w sobie, który może świadczyć o poważnym problemie zdrowotnym wymagającym pilnej interwencji lekarskiej. Samo jej pojawienie się jest zatem niepokojące i w większości przypadków wymaga pogłębienia diagnostyki. Co więcej, zażółcenie powłok skórnych związane jest z funkcjonowaniem wątroby, więc innymi objawami, które mogą towarzyszyć żółtaczce, są: nasilony świąd, przedłużające się krwawienia, pojawienie się wodobrzusza czy też pajączków naczyniowych na skórze.

Żółtaczka - badania i diagnostyka 

Podstawą w diagnostyce przyczyn żółtaczki jest wykonanie badań z krwi żylnej. W tym celu lekarz, w większości przypadków, decyduje się na zlecenie badań, takich jak morfologia, ocena parametrów wątrobowych w postaci ALT (aminotransferaza alaninowa), AST (aminotransferaza asparaginianowa) oraz GGTP (gamma-glutamylotranspeptydaza), poziomu bilirubiny, a także parametrów krzepnięcia – koagulogram. Dodatkowo pomocne może być wykonanie badań w kierunku obecności wirusów wątrobowych, przede wszystkim WZW typu B oraz C. Nieocenioną wartość diagnostyczną niosą za sobą również badania obrazowe w postaci USG jamy brzusznej czy też tomografii komputerowej.

Jak wygląda leczenie żółtaczki? Jak długo trwa choroba?

Przebieg leczenia żółtaczki uzależniony jest przede wszystkim od przyczyny jej wystąpienia. Inaczej wyglądać będzie postępowanie w przypadku stwierdzenia marskości wątroby na tle uszkodzenia toksycznego, nowotworu dróg żółciowych czy w przypadku infekcji wirusami hepatotropowymi. Jeśli chodzi o infekcje, to w znacznej większości przypadków możliwe jest trwałe wyleczenie. Związane jest to ze stworzeniem w ostatnim czasie i wdrożeniem do codziennego postępowania specjalistycznych leków przeciwwirusowych, które trwale hamują replikację wirusa, co tym samym uznawane jest za wyleczenie. Sukces terapeutyczny zależny jest jednak od zniszczeń, jakie dokonała infekcja wirusowa w okresie przed podjęciem leczenia, gdyż niektóre zmiany mają charakter trwały i nieodwracalny. W sytuacji, kiedy za uszkodzenie wątroby odpowiadają czynniki toksyczne (jak leki lub alkohol), kluczowe jest odstawienie substancji, która powoduje nieprawidłowe zmiany w organizmie. Jednak tak jak w przypadku zapalenia wątroby o etiologii wirusowej, również przy uszkodzeniu toksycznym niektóre zmiany są nieodwracalne i mogą wymagać przeszczepu wątroby.

Nowotwory związane z pojawieniem się żółtaczki to temat niezwykle szeroki i znacząco wykraczający poza ramy tego artykułu. Warto jednak nadmienić, że każdy pacjent traktowany jest indywidualnie, a najskuteczniejszym postępowaniem w leczeniu nowotworu zarówno trzustki, dróg żółciowych, jak i samej wątroby jest postępowanie chirurgiczne, które niestety nie zawsze może być wdrożone ze względu na stan ogólny pacjenta bądź też zaawansowanie procesu nowotworowego.

Profilaktyka żółtaczki – szczepienie, ograniczenie czynników ryzyka

Ze względu na przyczyny występowania żółtaczki postępowanie profilaktyczne może przybierać różne formy. Podstawą są oczywiście szczepienia przeciwko WZW typu B. Ich obowiązkowe wykonywanie i wprowadzenie do kalendarza szczepień w połowie lat 90. pozwoliło w znaczący sposób ograniczyć ilość zachorowań na tę jednostkę chorobową. Niestety, na chwilę obecną nie istnieje szczepionka skierowana przeciwko WZW typu C. Wirusy wywołujące zapalenie wątroby typu B i C przenoszone są drogą krwiopochodną oraz poprzez kontakty seksualne. Z tego względu, aby uniknąć zachorowania, przy korzystaniu z usług, w których dochodzi do przerwania ciągłości skóry (jak ma to miejsce np. w salonach kosmetycznych czy tatuażu), upewnijmy się, że wykorzystywany sprzęt jest jednorazowy, a dbałość o zasady higieny stoi na najwyższym poziomie.

W przypadku uszkodzeń toksycznych oraz nowotworów konieczne jest ograniczenie spożywania alkoholu, zaprzestanie palenia papierosów, zadbanie o zbilansowaną dietę oraz regularną aktywność fizyczną, a także okresowe wykonywanie badań kontrolnych z krwi.