Tomografia komputerowa jamy brzusznej – wskazania i przeciwwskazania, przebieg badania

Tomografia komputerowa (TK, CT) jamy brzusznej to bezbolesne badanie, w którym wykorzystywane jest promieniowanie rentgenowskie. Nowoczesne urządzenia służące do prześwietlenia jamy brzusznej, posiadają opcję indywidualnego doboru i monitorowania dawki, na jaką narażony jest pacjent. Po przeprowadzeniu TK jamy brzusznej uzyskiwany jest obraz, będący przekrojem narządów wewnętrznych i jamy ciała. Jakie są wskazania i przeciwwskazania do wykonania badania TK brzucha i jak się do niego przygotować? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Tomografia komputerowa jamy brzusznej to szybka i łatwo dostępna metoda, charakteryzująca się dużą dokładnością w diagnozowaniu schorzeń tego obszaru. Dzięki wykorzystaniu promieniowania jonizującego możliwa jest ocena m.in. żołądka, jelit czy wątroby. Często w przebiegu badania podaje się także kontrast.

Czym tomografia komputerowa różni się od innych badań obrazowych jamy brzusznej?

Tomografia komputerowa to badanie, które pozwala na uzyskanie obrazów w wielu płaszczyznach, a także na wykonanie rekonstrukcji, które dodatkowo zwiększają możliwości diagnostyczne. Te cechy badania sprawiają, że TK jest znacznie dokładniejsze od badania RTG. Tomografia różni się od innych badań obrazowych dawką promieniowania jonizującego, na którego działanie narażony jest pacjent. RTG brzucha charakteryzuje się zdecydowanie mniejszą dawką, natomiast rezonans magnetyczny czy USG wcale nie wykorzystują promieniowania. Rezonans jest jednak długim badaniem, dlatego – w przeciwieństwie do tomografii – nie jest wykonywany w stanach zagrożenia życia. Ultrasonografia jest również często wykonywanym badaniem w diagnostyce jamy brzusznej, lecz TK sprawdza się lepiej w ocenie przestrzeni wypełnionych gazami.

Czy tomografia komputerowa jamy brzusznej wymaga kontrastu?

Badanie TK jamy brzusznej wykonuje się zarówno bez, jak i z kontrastem. Sposób badania zależy od wstępnego rozpoznania diagnostycznego. TK z kontrastem wykonuje się na 3 sposoby – środek cieniujący może zostać podany doustnie, dożylnie lub doodbytniczo. Tomografię komputerową jamy brzusznej z kontrastem podanym doustnie wykonuje się np. przy podejrzeniu perforacji przewodu pokarmowego. Środek kontrastowy podaje się dożylnie m.in. w celu oceny zmian nowotworowych czy stanów zapalnych, natomiast doodbytniczo w celu oceny jelita grubego.

Badanie TK jamy brzusznej – jak wygląda prześwietlenie brzucha?

Jeśli tomografia brzucha ma zostać wykonana z doustnym kontrastem, to na badanie trzeba się zgłosić około 45 minut wcześniej w celu jego wypicia. W przypadku dożylnego środka kontrastowego przed badaniem zostanie założony wenflon, do którego zostanie podłączona automatyczna strzykawka, która zapewni podanie kontrastu w odpowiednim momencie. Pacjent zostanie ułożony na stole diagnostycznym, który w trakcie badania będzie się powoli przesuwał względem głównej części aparatu. Może także zostać poproszony o wstrzymanie oddechu na kilka, kilkanaście sekund. Samo badanie tomografii komputerowej brzucha trwa przeważnie nie dłużej niż 15–20 minut. Po zakończeniu skanowania, w przypadku podania kontrastu, należy pozostać w poczekalni przynajmniej 30 minut. Ma to na celu kontrolowanie stanu pacjenta, u którego mogą wystąpić ewentualne działania niepożądane. Organizm z kontrastu oczyszcza się do kilkunastu godzin, a w celu przyspieszenia tego procesu zaleca się przyjmowanie dużej ilości płynów i dbanie o właściwą pracę układu moczowego.

Jak się przygotować do prześwietlenia jamy brzusznej?

Udając się na badanie TK brzucha, należy wygodnie się ubrać, najlepiej w odzież nieposiadającą żadnych metalowych ozdób czy zamków, ponieważ badanie będzie można wykonać wówczas w ubraniu. Należy zabrać ze sobą dowód tożsamości, skierowanie na badanie i książeczkę zdrowia dziecka w przypadku pacjenta niepełnoletniego, a także ewentualne wyniki poprzednich badań obrazowych tego obszaru. Jeśli badanie ma zostać wykonane z kontrastem, to oprócz wyżej wymienionych dokumentów, należy zabrać również wyniki badań laboratoryjnych – obowiązkowo poziom kreatyniny (ocena wydolności nerek, dzięki którym kontrast zostanie usunięty z organizmu), a w przypadku pacjentów cierpiących na choroby tarczycy – dodatkowo wynik badania TSH.

Jakie są wskazania i przeciwwskazania do wykonania tomografii komputerowej jamy brzusznej?

Jama brzuszna to często diagnozowany za pomocą tomografii komputerowej obszar. Wskazania do wykonania badania CT brzucha to m.in. podejrzenie urazu wielonarządowego, stanów zapalnych czy ocena pooperacyjna (np. po bypassie żołądka czy przeszczepie). Badanie to wykonuje się również w stanie tzw. ostrego brzucha, czyli sytuacji, gdy brzuch jest twardy i mocno napięty, a w jego obrębie występuje ból. Stan ten świadczyć m.in. o zapaleniu wyrostka robaczkowego lub niedrożności jelit. Tomografia komputerowa brzucha może pokazać także zmiany nowotworowe czy zwapnienia.

Przeciwwskazaniem do wykonania każdego badania TK jest ciąża. Lekarz może podjąć decyzję o przeprowadzeniu tomografii komputerowej u pacjentki ciężarnej tylko w sytuacji zagrożenia życia, czyli wtedy, kiedy wynik tego badania jest niezbędny do postawienia diagnozy. Przeciwwskazaniem względnym do CT z kontrastem jest nadczynność tarczycy, niewydolność nerek oraz wystąpienie w przeszłości reakcji alergicznej na środek cieniujący. Pacjenci, u których podanie kontrastu będzie konieczne, muszą zostać odpowiednio przygotowani do badania przez lekarza.

Tomografia jamy brzusznej – cena, refundacja i skierowanie

Do wykonania CT brzucha konieczne jest skierowanie – zarówno dla badań opłacanych przez NFZ, jak i tych wykonywanych prywatnie. Badanie jest refundowane dla osób posiadających powszechne ubezpieczenie zdrowotne. Cena badania tomografii jamy brzusznej zależy od tego, czy badanie zostanie wykonane z kontrastem, czy do badania ma zostać dołączony opis wykonany przez lekarza radiologa, oraz od samej placówki. Zazwyczaj cena mieści się w przedziale od 250 do 510 złotych. Niektóre placówki oferują również łączone badanie TK jamy brzusznej oraz miednicy – cena takiego badania to od 400 (bez kontrastu) do 630 zł (z kontrastem). Czas oczekiwania na wynik tomografii komputerowej to przeważnie od jednego do dwóch tygodni.