Koagulogram – wskazania do badania, interpretacja wyników, normy

Koagulogram to pakiet dziewięciu szczegółowych oznaczeń, których wyniki umożliwią dokonanie oceny stanu układu krzepnięcia krwi w organizmie. Badanie zaleca się pacjentom, u których planuje się przeprowadzanie zabiegu chirurgicznego, z podejrzeniem chorób wątroby, niedoborami witaminy K lub tym, którzy mimo braku urazu zauważają na swoim ciele siniaki lub wybroczyny.  Ile kosztuje badanie, jak należy się do niego przygotować i jak interpretować wyniki koagulogramu? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Koagulogram to badanie krwi, oceniające jej zdolność do krzepnięcia. Jest ono zalecane wszystkim pacjentom poddawanym operacjom i zabiegom chirurgicznym. Warto je również wykonać w przypadku zaobserwowania spontanicznego pojawiania się siniaków, krwotoków z nosa lub przedłużających się miesiączek. Koagulogram pozwala ocenić czy źródłem tych dolegliwości są zaburzenia dotyczące układu krzepnięcia, czy też ich przyczyna problemu leży gdzieś indziej.

Co to jest koagulogram?

Do prawidłowego przebiegu procesu krzepnięcia krwi konieczne jest zarówno efektywne współdziałanie pomiędzy ścianą naczynia krwionośnego, płytkami krwi, jak i produkowanymi przez wątrobę czynnikami białkowymi obecnymi w osoczu. Do monitorowania stanu osoczowych komponentów układu krzepnięcia wykorzystuje się badania koagulologiczne. W przypadku, gdy wykonuje się komplet takich oznaczeń jednocześnie, nazywa się go koagulogramem.

Wskazania do wykonania koagulogramu

Wykonanie koagulogramu jest zalecane wszystkim pacjentom, u których planowany jest zabieg chirurgiczny (pozwoli to na ocenę ryzyka wystąpienia niepożądanego krwawienia lub krwotoku), a także osobom, u których pojawiają się samoistne i spontaniczne krwawienia z nosa lub dziąseł, tych które zauważyły częstsze pojawianie się siniaków czy wybroczyn na skórze i błonach śluzowych, u kobiet z przedłużającymi się, intensywnymi krwawieniami miesiączkowymi, u pacjentów z podejrzeniem chorób wątroby, niedoborami witaminy K, wrodzonymi zaburzeniami krzepnięcia, nadkrzepliwością krwi oraz u osób stosujących antykoncepcję hormonalną lub leki zmniejszające krzepliwość krwi (w celu monitorowania leczenia).

Koagulogram – badanie, cena i refundacja

W skład koagulogramu może wchodzić aż 9 badań, które pozwalają dokładnie ocenić działanie układu krzepnięcia: czas protrombinowy (PT), czas kaolinowo-kefalinowy (APTT), czas reptylazowy (RT), czas trombinowy (TT), czas rekalcynacji osocza (CK) oraz oznaczenie poziomu antytrombiny III oraz fibrynogenu. Do postawowego koagulogramu zawsze wchodzą czas krwawienia, czas protrombinowy i APTT. Pozostałe parametry są oznaczane w zależności od zaleceń lekarza. Koagulogram zalecany przez specjalistę jest refundowany przez NFZ, natomiast przy braku skierowania i wykonywaniu badań we własnym zakresie koszt całości może wynosić od 30 do nawet 200 – 300 zł w zależności od ilości wybranych oznaczeń.

Koagulogram – interpretacja wyników badania

PT – norma, za wysoki, za niski

PT, czyli czas protrombinowy, zwany też czasem tromboplastynowym, jest miarą zewnątrzpochodnego szlaku aktywacji protrombiny (w warunkach fizjologicznych aktywowanego podczas uszkodzenia tkanek), umożliwiającym wykrycie wrodzonych i nabytych niedoborów fibrynogenu oraz II, V, VII i X czynnika krzepnięcia.

Norma: 12 – 17 sekund, jako czas Quicka: 70 –130%, jako INR: 0,8 – 1,2.

Wynik PT powyżej normy może wynikać z: wrodzonych lub nabytych skaz krwotocznych, chorób wątroby, dysfibrogenemii lub zaburzeń polimeryzacji fibrynogenu, ze stosowania leczenia z użyciem antykoagulantów i salicylanów, niedoborów witaminy K, zatrucia pochodnymi kumaryny, zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (tzw. DIC), oraz masywnej transfuzji krwi lub być dodatkowym objawem towarzyszącym białaczce, mocznicy lub chorobie Addisona-Biermera. Wynik PT poniżej normy może wskazywać m.in. na: źle dobraną dawkę leku przeciwzakrzepowego, chorobę zakrzepowo-zatorową, nadkrzepliwość ciężarnych i okołoporodową lub zatorowość płucną.

APTT – czas kaolinowo-kefalinowy – norma, za wysoki, za niski

APTT, czyli czas częściowej tromboplastyny po aktywacji, nazywany także czasem kaolinowo-kefalinowym, służy do oceny wewnątrzpochodnej drogi aktywacji krzepnięcia i umożliwia wykrycie wrodzonych i nabytych niedoborów: II, V, VIII, IX, X, XI, XII czynnika krzepnięcia oraz fibrynogenu.

Norma: 26 – 40 sekund.

Wynik APTT powyżej normy może wynikać z: hemofilii typu A, B i C, niektórych postaci choroby von Willebrand’a, wrodzonych niedoborów fibrynogenu, chorób wątroby, niedoboru witaminy K, zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC), tocznia rumieniowatego układowego lub stosowanie leków przeciwzakrzepowych, takich jak heparyna, dabigatran, warfaryna czy acenokumarol. Skrócenie czasu APTT może pojawić się jako rezultat niewłaściwego pobrania próbki lub wskazywać na nadkrzepliwość krwi, która z kolei może wynikać z wrodzonych niedoborów inhibitorów krzepnięcia albo być skutkiem innych chorób, takich jak niedoczynność tarczycy, nowotwory czy choroba zakrzepowo-zatorowa.

TT – czas trombinowy – norma, za wysoki, za niski

Badanie służy ocenie czasu potrzebnego do przemiany fibrynogenu w nierozpuszczalną fibrynę.

Norma: 16 – 20 sekund.

Wynik TT powyżej normy może wynikać z: leczenia lekami trombolitycznymi, niewydolności nerek lub wątroby, wrodzonych zaburzeń syntezy fibrynogenu, obecności nieprawidłowych form fibrynogenu, obecności produktów degradacji fibryny lub zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC). Wynik TT poniżej normy może wskazywać na stany chorobowe związane z nadkrzepliwością krwi.

RT – czas reptylazowy – norma, za wysoki, za niski 

Czas reptylazowy jest to czas krzepnięcia osocza po dodaniu do niego jadu żmii z gatunku Bothrops Atrox i jest modyfikacją oznaczenia czasu trombinowego. Jest on miarą przejścia fibrynogenu w włóknik i ulega podwyższeniu i obniżeniu w identycznych stanach chorobowych, co czas trombinowy. W przeciwieństwie do czasu trombinowego, na czas reptylazowy nie wpływa jednak stosowanie heparyny czy obecność antytrombin w osoczu.

Norma: 16 – 22 sekund.

AT III – antytrombomina – norma, za wysoki, za niski

Antytrombina III jest białkiem odpowiadającym m.in. za hamowanie aktywności trombiny w osoczu, przez co pełni ona rolę naturalnego antykoagulantu.

Norma: 0,19 – 0,31 g/l.

Wynik powyżej normy może wynikać z: hiperglobulinemii, leczenia warfaryną, niedoboru witaminy K lub wirusowego zapalenia wątroby. Wynik poniżej normy może być skutkiem m.in.: dziedzicznego niedoboru antytrombiny III, niewydolności wątroby, niewydolności nerek, zespołu nerczycowego, zespołu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC), chorób nowotworowych, zakrzepicy naczyń, rozległych oparzeń, krwotoków, leczenia heparyną lub długotrwale stosowanej antykoncepcji hormonalnej.

CK – czas rekalcynacji osocza – norma, za wysoki, za niski

Czas rekalcynacji obrazuje jak długo trwa krzepnięcie badanego osocza po dodaniu do niego jonów wapniowych i jest wykorzystywany do oceny działania osoczowych czynników krzepnięcia.

Norma: osocze cytrynianowe: 100 – 180 sekund, osocze bogatopłytkowe: 75 – 135 sekund.

Wynik CK powyżej normy może wynikać z: niedoboru osoczowych czynników krzepnięcia, niedoboru fibrynogenu lub leczenia antykoagulantami. Podwyższone CK może wynikać ze stanów związanych z nadkrzepliwością krwi, które nie mają jednak uznanej wartości diagnostycznej.

Fibrynogen – norma, za wysoki, za niski

Norma: 1,8 – 4 g/l, czyli 180 – 400 mg/dl.

Podwyższony poziom fibrynogenu może wynikać z: obecności procesu zapalnego, infekcjom i urazom, a także szpiczaka lub zespołu nerczycowego. Do podwyższenia poziomu fibrynogenu może także dochodzić podczas ciąży, w trakcie stosowania antykoncepcji lub hormonalnej terapii zastępczej oraz terapii innymi preparatami leczniczymi z dodatkiem estrogenów. Obniżony fibrynogen może być skutkiem wrodzonych skaz krwotocznych i innych chorób genetycznych (np. afibrynogenemii, hypofibrynogenemii) bądź wynikać z niewydolności wątroby, przebiegu DIC, powikłań położniczych, chorób nowotworowych lub zatrucia.