lekarz trzyma w ręku model wątroby
Olaf Bąk

Zwłóknienie wątroby – przyczyny, stopnie, badania, leczenie

Zwłóknienie wątroby to proces, który spowodowany jest przewlekłym działaniem czynników uszkadzających – od leków, przez choroby wirusowe, aż po alkohol. Ma on związek z naprawczymi funkcjami komórek wątroby, których równowaga zostaje zaburzona. W początkowej fazie jest procesem odwracalnym, jednak przy znacznym uszkodzeniu dochodzi do przewlekłej choroby, jaką jest marskość wątroby. Co to jest zwłóknienie wątroby? Jakie ma objawy?

Wątroba jest wielofunkcyjnym gruczołem i zarazem częścią układu pokarmowego. U zdrowej osoby jest narządem schowanym pod prawym podżebrzem. Odpowiada za większość procesów biochemicznych, w tym neutralizację toksyn czy metabolizm leków. Wątroba stanowi cel wirusów hepatotropowych (m.in. WZW A, B oraz C), które wskutek przewlekłego zapalenia uszkadzają komórki wątroby i stopniowo prowadzą do jej nieodwracalnego uszkodzenia. Zarówno leki, toksyny, jak i wirusy prowadzą do stanu, jakim jest zwłóknienie wątroby.

Zwłóknienie wątroby – co to jest?

Gdy organizm jest w homeostazie (stan równowagi), w wątrobie równoważą się dwa stany – regeneracja uszkodzonych komórek, która przywraca ich funkcje, oraz ich degradacja, czyli zniszczenie i zastąpienie tkanką łączną (budulcową). W sytuacji, gdy wątroba narażona jest na czynniki uszkadzające lub przewlekłe zapalenie, dochodzi do zaburzenia tej równowagi. Procesy degeneracyjne wygrywają i dochodzi do przewagi niszczenia uszkodzonych komórek oraz zastępowania ich kolagenem z wytworzeniem blizny. Podobny proces obserwujemy w przypadku gojenia np. rany na skórze. Nie jest to ze strony organizmu bezzasadne i całkowicie szkodliwe, gdyż włóknienie jest mechanizmem wątroby, który ma na celu utrzymanie spójności oraz wytrzymałości narządu mimo obumierania jej komórek. Niestety wraz z syntezą kolagenu dochodzi do aktywacji odpowiedzi komórek (m.in. Kupffera, śródnabłonkowych) oraz produkcji cytokin (w tym transformującego czynnika wzrostu), które pogłębiają niszczenie komórek wątroby oraz wzmagają stan zapalny.

Włóknienie wątroby nie jest procesem stałym i ciągłym, może mieć okresy zaostrzeń i wygaszania. Ostateczna faza włóknienia prowadzi do marskości i nieodwracalnego uszkodzenia wątroby, które wymaga przeszczepienia tego narządu od zmarłego dawcy. W przypadku długo trwającej marskości może dojść do rozwoju pierwotnego raka wątroby.

Stopnie zwłóknienia wątroby

Do klasyfikacji i oceny stanu wątroby można wykorzystać skalę METAVIR. Ocenia ona aktywność, czyli stopień postępu choroby („A”), oraz stopień zwłóknienia („F”). Dotychczas była ona zarezerwowana do celów oceny biopsji wątroby. Jednak obecnie wykorzystuje się ją również do porównywania wyników elastografii (o której nieco później).

Do podstawowej klasyfikacji aktywności możemy zaliczyć:

  • A0 – brak aktywności,
  • A1 – łagodną aktywność,
  • A2 – umiarkowaną aktywność,
  • A3 – ciężką aktywność,
  • A4 – bardzo ciężką aktywność.

Wśród stopni zwłóknienia wyróżniamy:

  • F0 – brak zwłóknienia,
  • F1 – zwłóknienie wrotne bez przegród,
  • F2 – zwłóknienie wrotne z nielicznymi przegrodami,
  • F3 – zwłóknienie wrotne z licznymi przegrodami,
  • F4 – marskość wątroby.
Do niedawna uważało się, że zwłóknienie wątroby jest procesem nieodwracalnym. Jednak w większości przypadków łagodnego oraz umiarkowanego zwłóknienia ustępuje ono w momencie usunięcia czynnika sprawczego (np. spożycia alkoholu lub leków) i dzieje się to samoistnie.

Jak się okazuje, nawet bardziej zaawansowane stany mogą ulec regeneracji pod wpływem odpowiedniego leczenia, najczęściej w:

  • wirusowym zapaleniu wątroby typu B po leczeniu antywirusowym (np. lamiwudyną),
  • wirusowym zapaleniu wątroby typu C po leczeniu interferonem (najczęściej z rybawiryną),
  • chorobach autoimmunologicznych wątroby i dróg żółciowych po immunosupresantach,
  • hemochromatozie (przeładowaniu żelazem) po kilku upustach krwi,
  • zwyrodnieniu soczewkowo-wątrobowym po wdrożeniu penicylaminy,
  • chorobach pasożytniczych (np. bilharcjozie) po leczeniu przeciwpasożytniczym.
Niestety w ostatniej fazie włóknienia proces degeneracyjny jest tak rozwinięty, że nie ma możliwości odbudowy wątroby. W zaawansowanym stanie marskości jedyną szansą chorego jest przeszczep wątroby.

Powiązane produkty

Przyczyny włóknienia wątroby

Wśród przyczyn włóknienia wątroby znajdziemy:

  • nadużywanie alkoholu,
  • zatrucia lekami (przewlekle stosowane leki przeciwbólowe oraz przeciwzapalne, a także leki wysokotoksyczne np. metotreksat),
  • choroby dróg żółciowych (pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych),
  • infekcje wirusowe (np. wirusowe zapalenie wątroby typu C),
  • choroby autoimmunologiczne,
  • choroby metaboliczne (hemochromatoza, choroba Wilsona),
  • stłuszczenie wątroby,
  • pasożyty.

Natomiast na samo tempo postępu włóknienia wątroby mają wpływ poniższe czynniki:

Włóknienie wątroby – diagnostyka

Chorobami wątroby zajmuje się lekarz hepatolog, jednak ze względu na brak takiej specjalizacji w Polsce w tej dziedzinie najlepiej sprawdzają się lekarze chorób zakaźnych oraz gastroenterolodzy.

Największym problemem włóknienia wątroby jest to, że w łagodnych i umiarkowanych stanach nie daje praktycznie żadnych objawów, dlatego też nie skłania osoby chorej do szukania pomocy.

Dopiero w najbardziej zaawansowanych stanach dochodzi do niewydolności wątroby i związanych z nią objawów, m.in. nudności, wymioty, brak apetytu, zwiększenie obwodu brzucha, obrzęki kończyn, osłabienie, obniżenie sprawności intelektualnej.

W ramach podstawowej oceny funkcji i sprawności wątroby możemy zastosować badania z krwi (morfologia, INR, AlAT, AspAT, ALP, GGTP, bilirubina, mocznik, amoniak), które powiedzą nam o ewentualnym uszkodzeniu komórek wątroby lub zastoju żółci oraz sprawności metabolicznej (czy wątroba jest w stanie neutralizować toksyny w naszym organizmie).

Cennym badaniem jest również USG jamy brzusznej, które w zarysie określi „gęstość” miąższu wątroby oraz ewentualną obecność zmian ogniskowych (guzów, ropni) w jej obrębie.

Jednak do stwierdzenia zwłóknienia wątroby nie wystarczą powyższe badania. Od lat złotym standardem diagnostyki wątroby jest biopsja, czyli przezskórne nakłucie wątroby z pobraniem próbki tkanek. Ma ona jednak swoje wady – jest procedurą inwazyjną, ma swoje powikłania oraz liczne przeciwwskazania (np. zaburzenia krzepnięcia). Bywa też metodą niedokładną (próbka stanowi 1:50000 całej tkanki wątroby, więc w biopsji można pobrać przypadkowo zdrową tkankę). W związku z tym udało się ustandaryzować badanie, które ma porównywalną skuteczność do biopsji, ale nie wymaga nakłucia skóry i może być wskazane u niektórych osób. Badaniem tym jest dynamiczna elastografia.

Elastografia to badanie, w którym generuje się drgania mechaniczne (fala o niskiej częstotliwości 50 Hz). Głowicę przykłada się w okolicy międzyżebrowej, nakierowując ją na miąższ wątroby. Szybkość rozchodzenia się drgań przez wątrobę zależy od jej spoistości, czyli zarazem od stopnia jej zwłóknienia. Aparat odbiera powracającą falę i podaje wynik w kilopaskalach, które przekłada na wspomnianą wyżej skalę METAVIR, zwyczajowo stosowaną przy biopsji. Ta metoda ma jednak swoje ograniczenia – jest niedokładna u pacjentów otyłych oraz z dużym wodobrzuszem, jej wyniki mogą być zaburzone przez spożyty w ciągu ostatnich 2 godzin pokarm oraz przez stany zapalne czy niewydolność krążenia.

Leczenie zwłóknienia wątroby

Najważniejsze dla wątroby jest unikanie czynników uszkadzających hepatocyty – zrezygnowanie z alkoholu oraz środków psychoaktywnych, a także ograniczenie stosowania leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz hepatotoksycznych. Jest to jedyna obecnie znana metoda skutecznego wyhamowania włóknienia wątroby i zapobiegania jej marskości.

W przypadku czynników wewnętrznych (na które nie mamy wpływu) ważne jest też leczenie przyczynowe np. w przypadku WZW typu C przez leki przeciwwirusowe i tłumiące stan zapalny (m.in. interferon z rybawiryną).

Wspomagająco możemy zastosować sylimarynę (wyciąg z ostropestu plamistego), która chroni hepatocyty i poprawia mechanizmy regeneracji wątroby. Jest to preparat, który bywa wykorzystywany wspomagająco w marskości wątroby nawet w szpitalach. Ochronnie na komórki wątroby działają też cynk i witamina E.

Ponadto podstawą zdrowia wątroby są odpowiednie zalecenia dietetyczne. Pozytywnie na działanie wątroby wpłynie także aktywność fizyczna i obniżenie masy ciała.

Dodatkowo możemy wesprzeć się suplementami z:

  • karczochem,
  • mniszkiem lekarskim,
  • fosfolipidami,
  • ornityną.
Pamiętajmy jednak, żeby o wszystkie stosowane leki i suplementy zapytać naszego lekarza rodzinnego, lekarza prowadzącego lub farmaceutę. Niektóre preparaty, nawet te dostępne bez recepty, mogą wchodzić w interakcje z przyjmowanymi już lekami i stanowić zagrożenie dla naszego zdrowia.

Dieta przy włóknieniu wątroby

Zalecenia żywieniowe przy schorzeniach wątroby zakładają:

  • wykluczenie alkoholu,
  • spożywanie 5–6 mniejszych posiłków w ciągu dnia,
  • konsumpcję w spokoju, bez pośpiechu i stresu, dokładne przeżuwanie,
  • spożywanie potraw gotowanych lub pieczonych w folii,
  • ograniczenie spożycia tłuszczu do 50 gramów na dobę,
  • wykluczenie potraw ciężkostrawnych, wzdymających i ostrych przypraw,
  • spożywanie lekkostrawnych produktów – jasne pieczywo, biały ryż, chudy nabiał, oleje roślinne, gotowane ziemniaki, gotowane warzywa (wykluczone są warzywa kapustne, cebula, szczypior, rzodkiewka, fasola, papryka), zioła (koper, pietruszka, majeranek, kminek), woda niegazowana, słaba herbata.
  1. S. H. Ralston, M. W. J. Strachan, I. Penman, R. Hobson, red. wyd. pol. J. Różański, Choroby wewnętrzne Davidson t. 2, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2020.
  2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2019/20, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
  3. F. F. Ferri, red. wyd. pol. A. Steciwko, Kompendium chorób wewnętrznych, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2007.
  4. J. Górka-Dynysiewicz, J. Zuwała-Jagiełło, M. Warwas, Włóknienie wątroby – strategie leczenia, „Farmacja Polska”, nr 66 (2) 2010.
  5. P. Milkiewicz, Elastografia wątroby w codziennej praktyce klinicznej, „Gastroenterologia Kliniczna”, nr 1 2017.
  6. M. Bryl, Odwracalność włóknienia u chorych na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C. Cechy morfologiczne i ich ewolucja, termedia.pl [online] https://www.termedia.pl/gastroenterologia/Odwracalnosc-wloknienia-u-chorych-na-przewlekle-wirusowe-zapalenie-watroby-typu-C-Cechy-morfologiczne-i-ich-ewolucja,27256.html [dostęp:] 10.11.2022.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego) – jak sobie z nim radzić?

    Co miesiąc powtarza się niemal ten sam scenariusz – dopada Cię huśtawka nastrojów, nie możesz się skoncentrować, przybierasz na wadze nawet do 3 kg, czujesz się opuchnięta, piersi sprawiają Ci ból, nie możesz spać, masz migrenę, nudności, zaparcia lub biegunkę, a twarz i dekolt pokrywają się wypryskami? To tylko część z ponad 100 objawów, które  świadczą o zespole napięcia przedmiesiączkowego, czyli PMS. Jak złagodzić jego objawy?

  • Terapia celowana – nowa metoda leczenia nowotworów

    W dzisiejszych czasach do walki z nowotworami wykorzystywane są różne metody leczenia: zabiegi operacyjne, chemioterapia, radioterapia czy też hormonoterapia. Obecnie coraz większe nadzieje wiąże się z tzw. terapią celowaną.

  • Polio – przyczyny, objawy, leczenie choroby Heinego-Medina

    Polio jest wirusową chorobą zakaźną, która może prowadzić do śmierci lub ciężkiego kalectwa na skutek wiotkiego porażenia mięśni. Do zakażenia poliowirusem dochodzi drogą pokarmową lub w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym. Jak rozpoznać polio i w jaki sposób się przed nim uchronić? Jakie są objawy choroby Heinego-Medina?

  • Ból pęcherza – przyczyny, leczenie, domowe sposoby

    Ból pęcherza jest jedną z częstszych infekcji dróg moczowych, szczególnie u kobiet. Jeśli jej przebieg jest ostry, może mu towarzyszyć bardzo częste oddawanie niewielkich ilości moczu, gorączka oraz pieczenie w okolicach cewki moczowej. To jaka terapia będzie najlepsza na ból pęcherza, zależy od przyczyny tych dolegliwości. Czy ból pęcherza i zapalenie pęcherza to ta sama przypadłość i jak radzić sobie z infekcją w czasie ciąży?

  • Monakolina K – co to jest? Właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

    Choroby układu sercowo-naczyniowego stanowią główną przyczynę zachorowalności i śmiertelności nie tylko w Polsce, lecz również na całym świecie. U podłoża większości z nich leży miażdżyca naczyń krwionośnych, która jest bezpośrednio związana z zaburzeniami lipidowymi. Jednym z proponowanych sposobów radzenia sobie z tym problemem jest stosowanie suplementacji w oparciu o monakolinę K.

  • Co zrobić, kiedy dziecko kaszle, a osłuchowo jest czyste?

    Kaszel dziecka bez innych objawów może być związany z przebytym niedawno zakażeniem układu oddechowego albo sygnalizować rozwijającą się w organizmie infekcję dróg oddechowych. Istnieją jednak inne przyczyny kaszlu u dzieci, które wymagają bardziej zaawansowanych badań. Jakie to przyczyny i jak je zdiagnozować?

  • Sensor do pomiaru cukru (CGM) – czym jest? Ile kosztuje? Refundacja

    Koncepcja wszczepialnych czujników glukozy jest propagowana od ponad 40 lat. Obecnie przyjmuje się, że ciągły monitoring glikemii (CGM) zwiększa jakość życia, ponieważ umożliwia podejmowanie świadomych decyzji dotyczących leczenia cukrzycy w wyniku bardziej zoptymalizowanej kontroli glikemii. Cukrzyca jest jedną z najczęstszych chorób cywilizacyjnych, na którą w Polsce choruje ponad 3 mln osób, z czego około 25% nie jest tego świadomych.

  • Subkliniczna niedoczynność tarczycy – objawy, leczenie

    Tarczyca jako jeden z kluczowych gruczołów układu hormonalnego, pełni istotną rolę w regulacji metabolizmu, funkcji sercowo-naczyniowych, a także procesów rozwojowych organizmu. Niedoczynność tarczycy, czyli hipotyreoza, to schorzenie wynikające z niewystarczającej produkcji hormonów tarczycy. Jedną z mniej oczywistych form tej choroby jest subkliniczna niedoczynność tarczycy – stan, który często rozwija się w sposób utajony, przez co trudniej go zdiagnozować i leczyć. Czym dokładnie jest subkliniczna niedoczynność tarczycy? Jakie są jej objawy, przyczyny, sposoby diagnostyki oraz metody terapii?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.