Karczoch – właściwości zdrowotne, wartości odżywcze i zastosowanie

Karczoch zwyczajny, dzięki zawartości cynaryny, wywiera korzystny wpływ na pracę wątroby. Zwiększa wydzielanie żółci, obniża poziom cholesterolu, a także przeciwdziała stłuszczeniu wątroby. Dlaczego jeszcze warto włączyć go do codziennej diety? Kiedy sięgać po suplementy diety zawierające karczoch?

Karczoch należy do jednych z najstarszych warzyw na świecie, a mimo to wciąż rzadko wykorzystywany jest na co dzień w naszej kuchni. Ze względu na niską popularność, ale wysoką wartość odżywczą ekstrakty z tych roślin można znaleźć również w suplementach diety dostępnych w aptece. Jakie właściwości posiadają karczochy i kto szczególnie powinien po nie sięgać? 

Karczochy – co to za warzywa? 

Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus) jest byliną z rodziny astrowatych. Uważa się, że pochodzi z regionu Basenu Śródziemnomorskiego i Etiopii. Należy do roślin, której łodygi mogą osiągać do nawet 2 m wysokości. Część jadalną karczocha stanowią mięsiste dna kwiatowe i dolna część kielicha. 

Obecnie warzywo uprawiane jest w wielu krajach, między innymi w Ameryce Północnej (jako roślina lecznicza) oraz w Niemczech, a także w Polsce.  

Wartości odżywcze karczochów 

Karczochy, jak większość warzyw, stanowią źródło wielu cennych dla naszego zdrowia witamin oraz składników mineralnych. Wśród nich wymienia się m.in. witaminę C, witaminy z grupy B, witaminę E, potas, cynk, fosfor, wapń, magnez oraz żelazo.  

Ważnym składnikiem w karczochu jest inulina. Zalicza się ją do jednej z rozpuszczalnej frakcji błonnika pokarmowego, która nie ulega trawieniu w jelicie cienkim. Dzięki temu, skutecznie reguluje pracę przewodu pokarmowego, w tym jelit, a dodatkowo – wpływa na zwiększenie przyswajalności wybranych składników mineralnych. 

Jak gotować i jak jeść karczochy? 

Jak już wspomniano na początku, częścią jadalną karczochów są głównie pąki kwiatowe, pozbawione zgrubiałych zewnętrznych liści – które również nadają się do jedzenia, nawet na surowo. W starszych pąkach natomiast, jadalne jest tylko dno kwiatowe, które wcześniej należy poddać obróbce termicznej. Karczochy nadają się również do spożywania w postaci sałatek, surówek, z dodatkiem sosów. Można je gotować, dusić na oliwie, piec, smażyć, grillować, faszerować, a także konserwować i zamrażać.  

Przed gotowaniem należy warzywa dokładnie umyć, oderwać zdrewniałe liście i odciąć łodygę tak, aby dało się je postawić. Następnie karczochy naciera się cytryną, aby nie ściemniały. Warzywa gotuje się na wolnym ogniu w osolonej wodzie przez około 30–40 minut. Karczochy powinny być całkowicie zanurzone w wodzie.  

Karczoch – na co pomaga?  

Karczochy to także cenny surowiec pozwalający na przygotowanie preparatów leczniczych. Wśród związków biologicznie czynnych obecnych w liściach karczocha, do przydatnych w produkcji suplementów należą kwasy fenolowe, flawonoidy, gorzkie laktony seskwiterpenowe oraz garbniki.  

Kolejną co do ważności substancją w karczochu jest kwas chlorogenowy. Przypisuje się mu działanie przeciwutleniające, zmiatające wolne rodniki tlenowe z organizmu, co pozwala na zapobieganie rozwojowi wielu chorób o charakterze przewlekłym niezakaźnym, m.in. chorób nowotworowych.  

Najważniejsze właściwości karczocha związane są jednak ze wspomaganiem pracy wątroby, która odpowiada za m.in. detoksykację organizmu. Karczoch odznacza się również korzystnym wpływem na obecny w organizmie stan zapalny, ma działanie przeciwdrobnoustrojowe i moczopędne oraz wspomagają trawienie. Stąd jest on często składnikiem suplementów diety na wątrobę. 

Preparaty z karczochem – kiedy sięgać po suplementy diety zawierające karczoch? 

W aptekach można znaleźć wiele preparatów z dodatkiem ekstraktu z karczocha. Ich stosowanie zaleca się m.in.: 

• w leczeniu chorób dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego, 
• jako leki pomocnicze w wyrównanej marskości wątroby, 
• w toksycznym uszkodzeniu wątroby np. w stłuszczeniu wątroby pochodzenia alkoholowego, 
• jako środek wspomagający trawienie i środek przeczyszczający. 

Kto nie powinien sięgać po karczoch – przeciwwskazania 

Pomimo szerokiego zastosowania karczochów, nie wszyscy mogą po nie sięgać. Preparatów zawierających wyciąg z karczochów z pewnością nie należy stosować u dzieci poniżej 14. roku życia. Nie wykonano również kontrolowanych badań klinicznych u kobiet w ciąży i kobiet w okresie laktacji, stąd przed zastosowaniem wyrobów powinny one skonsultować się z lekarzem.

Należy również pamiętać, iż preparaty z karczochem będą przeciwwskazane dla osób z nadwrażliwością na ten produkt. Ponadto pomimo ich dobrej tolerancji sporadycznie mogą wywoływać wymioty, nudności oraz odbijanie treścią o słodkim posmaku.