Ortoreksja – na czym polega? Skutki, objawy i leczenie obsesji na punkcie zdrowego żywienia
Maria Brzegowy

Ortoreksja – na czym polega? Skutki, objawy i leczenie obsesji na punkcie zdrowego żywienia

Ortoreksja jest zaburzeniem odżywiania, które polega na obsesji na punkcie zdrowego żywienia. Osoba cierpiąca na ortoreksję stopniowo zmienia nawyki żywieniowe po to, by jej dieta była idealna dla zdrowia. Niestety, ortorektyk nigdy nie osiąga pożądanej poprawy menu, a przez ciągłą eliminację nawet całych grup produktów zaczyna chorować. Jak rozpoznać ortoreksję i w jaki sposób ją leczyć?

  1. Ortoreksja – co to takiego?
  2. Ortoreksja a anoreksja – objawy
  3. Możliwe przyczyny ortoreksji
  4. Skutki ortoreksji
  5. Leczenie ortoreksji

Bywa, że dbałość o zdrowe odżywianie przeradza się w obsesję prowadzącą do nieustannego kontrolowania tego, co znajdzie się na talerzu. I choć wydaje się to nieprawdopodobne, silna potrzeba perfekcyjnego jedzenia może okazać się elementem choroby, którą należy leczyć. Ortoreksja – co to takiego? Czym różni się od anoreksji? Jakie są skutki ortoreksji i jakie postępowanie zaleca się wprowadzić?

Ortoreksja – co to takiego?

Ortoreksja (łac. Orthorexia nervosa, gr. orto – słuszny, prawidłowy; oreksis – apetyt) to inaczej obsesja na punkcie zdrowego żywienia. Jest schorzeniem o podłożu psychicznym podobnie jak znacznie szerzej znana anoreksja. Bywa, że do jej pojawienia się prowadzi bardzo długa, z pozoru niewinna droga. Osoba chora najpierw stopniowo zmienia nawyki żywieniowe, poprawiając dotychczas popełniane błędy, następnie sukcesywnie zaczyna eliminować poszczególne produkty powszechnie uznawane za niezdrowe, takie jak smażone mięso, tłuste sosy, słone przekąski, słodycze. Równolegle zaczyna czytać etykiety, zwracać uwagę na wyższą jakość żywności, kupować w sklepach ekologicznych. Na tym etapie nie rozpoznaje się choroby, a uznaje, że są to zachowania prawidłowe, podyktowane wysoką świadomością konsumencką oraz chęcią dbania o własne zdrowie.

Z czasem jednak pacjent przejawiający skłonności do wystąpienia tej choroby usuwa z jadłospisu całe grupy pokarmów, uzasadniając swoje postępowanie nierzadko niejasnymi i pozbawionymi sensu argumentami. To z kolei prowadzi do spożywania bardzo niewielkiej ilości produktów, a następnie do ograniczenia dostarczanej energii oraz wystąpienia szeregu niedoborów pokarmowych będących później powodem wielu dolegliwości oraz schorzeń, nierzadko groźnych dla zdrowia, a nawet życia.

Ortoreksja – obsesja na punkcie zdrowego żywienia
Ortoreksja – obsesja na punkcie zdrowego żywienia

Ortoreksja a anoreksja – objawy

Ortoreksja, podobnie jak anoreksja, to schorzenie o podłożu psychicznym. Łączy je silna potrzeba eliminacji wszystkich produktów i potraw niosących za sobą szkodliwe (według chorej osoby) działanie dla organizmu oraz ciała. Różnica polega na tym, że anorektycy stosują określoną dietę celem maksymalnej redukcji masy ciała, natomiast ortorektycy zwracają głównie uwagę na usunięcie pokarmów wywołujących efekt niekorzystny dla zdrowia (choć motywacją może być także chęć schudnięcia). Jednostki łączy też zaburzony obraz postrzegania rzeczywistości. W anoreksji chora osoba nigdy nie jest wystarczająco szczupła, z kolei w ortoreksji aktualnie spożywana dieta nigdy nie jest idealna dla zdrowia, stąd chory podejmuje kolejne kroki celem jej maksymalnej (ale w zasadzie nigdy nieosiągalnej) poprawy. Osoby chore często się izolują, gdyż jedzenie staje się dla nich rytuałem, unikają także barów i restauracji, a jeśli już z nich korzystają – zabierają tam swoje własne posiłki.

Powiązane produkty

Możliwe przyczyny ortoreksji

Ortoreksję jako zaburzenie po raz pierwszy opisał amerykański lekarz Steven Bratman, który sam na nią zachorował. Od dziecka cierpiał na liczne alergie, dlatego rodzice bardzo mocno ograniczali jego dietę. W jego świadomości mocno utrwaliło się przekonanie, że jedzenie może szkodzić. To sprawiło, że odpowiedniemu – w jego odczuciu – komponowaniu menu oraz posiłków poświęcał ogromną ilość czasu do tego stopnia, że stało się to jego obsesją. Nie mógł skupić się na pracy ani na życiu rodzinnym czy towarzyskim. Gdy z powodu bardzo ograniczonej diety zaczął poważnie chorować, zrozumiał, że nie było to właściwe postępowanie.

W późniejszej praktyce lekarskiej poznał wiele osób, których dolegliwości przypominały jego własne doświadczenia. Aby przestrzec ludzi przed podobną sytuacją, w 1997 roku Bratman napisał książkę o ortoreksji pt. „W szponach zdrowej żywności”.

Wśród przyczyn ortoreksji, prócz zakorzenionego – jak w przypadku Bratmana – przeświadczenia, że jedzenie może szkodzić (zwłaszcza gdy problem dotyczy osoby z wielochorobowością), wymienia się przede wszystkim problemy natury psychicznej, takie jak:

  • perfekcyjne dążenie do stworzenia idealnej w swoim odczuciu diety;
  • silna potrzeba kontrolowania siebie i swojego życia;
  • duża chęć osiągnięcia nieskazitelnego wizerunku, szczupłej figury;
  • myślenie, że takie zachowanie, prowadzące do uzyskania pięknego wyglądu, pozwoli znaleźć np. idealną pracę, partnera czy przyjaciół;
  • duża potrzeba osiągnięcia sukcesu u osób młodych, solidnych, bardzo ambitnych oraz wrażliwych na krytykę.

Skutki ortoreksji

Chorzy na ortoreksję zapadają na liczne choroby, których główną przyczyną są następstwa nieprawidłowego odżywiania i występujących przy tym niedoborów pokarmowych. Osoby chore skarżą się na:

  • bóle i zawroty głowy;
  • nudności;
  • przewlekłe zmęczenie;
  • zaburzenia w obrębie pracy przewodu pokarmowego (m.in. nieprawidłowy rytm wypróżnień);
  • wyższą podatność na infekcje;
  • zaburzenia miesiączkowania u kobiet;
  • huśtawki nastrojów, zaburzenia osobowości, depresję.
Ortoreksja może być również powodem rozwinięcia się anemii oraz osteoporozy. Stanowi także czynnik ryzyka wystąpienia hiponatremii, kwasicy metabolicznej, odmy opłucnowej oraz niedoboru wszystkich prawidłowych elementów morfotycznych krwi (erytrocytów, leukocytów i trombocytów), czyli tzw. pancytopenii.

Leczenie ortoreksji

Podstawowym zaleceniem rekomendowanym w leczeniu ortoreksji jest wdrożenie racjonalnej diety, najlepiej opracowanej przez doświadczonego specjalistę dietetyka. Ma to na celu wyrównać niedobory pokarmowe oraz zdyscyplinować chorego w kierunku właściwej edukacji żywieniowej. Równolegle niezwykle istotne jest odpowiednie wsparcie psychologa lub psychoterapeuty, a nawet psychiatry. Kluczową rolę odgrywają także bliscy i znajomi, którzy – zdaniem specjalistów – nieodłącznie stanowią o rodzaju zachowań osoby chorej poprzez np. dostarczanie wiedzy żywieniowej czy wskazywanie rozwiązań, a przede wszystkim poprzez wsparcie w chwilach zwątpienia.

Ważne jest, aby pamiętać, że ortorektyk może często próbować wypierać argumenty specjalistów czy otoczenia, stąd proces terapii należy do długotrwałych i często bardzo żmudnych. Obok wyżej wymienionych metod – w zależności od stopnia zaawansowania ortoreksji – niezbędny jest lekarz, który zleci odpowiednie badania diagnostyczne oraz ewentualnie podejmie leczenie występujących już dodatkowych jednostek chorobowych przebiegających równocześnie z zaburzeniami psychicznymi.
  1. I. Łucka i in., Ortoreksja – oddzielna jednostka chorobowa, spektrum zaburzeń odżywiania czy wariant zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych?, „Psychiatria Polska”, nr 97 2018.
  2. A. Dittfeld i in., Ortoreksja – nowe zaburzenie odżywiania, „Annales Academiae Medicae Silesiensis”, nr 67 6 2013.
  3. D. Nelkowska, Orthorexia nervosa: definicje, kryteria, klasyfikacje – kontrowersje i rozbieżności w wynikach badań, researchgate.net [online] https://www.researchgate.net/publication/338140047_Orthorexia_nervosa_definicje_kryteria_klasyfikacje_-_kontrowersje_i_rozbieznosci_w_wynikach_badan [dostęp:] 14.08.2020.
  4. E. Gubiec i in., Problem ortoreksji w grupie studentów kierunku dietetyka, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu”, nr 21 1 2015.
  5. N. M. Kaźmierczak i in., Poglądy, zachowania i zwyczaje żywieniowe występujące w przebiegu ortoreksji, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne”, nr 2 2017.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego) – jak sobie z nim radzić?

    Co miesiąc powtarza się niemal ten sam scenariusz – dopada Cię huśtawka nastrojów, nie możesz się skoncentrować, przybierasz na wadze nawet do 3 kg, czujesz się opuchnięta, piersi sprawiają Ci ból, nie możesz spać, masz migrenę, nudności, zaparcia lub biegunkę, a twarz i dekolt pokrywają się wypryskami? To tylko część z ponad 100 objawów, które  świadczą o zespole napięcia przedmiesiączkowego, czyli PMS. Jak złagodzić jego objawy?

  • Terapia celowana – nowa metoda leczenia nowotworów

    W dzisiejszych czasach do walki z nowotworami wykorzystywane są różne metody leczenia: zabiegi operacyjne, chemioterapia, radioterapia czy też hormonoterapia. Obecnie coraz większe nadzieje wiąże się z tzw. terapią celowaną.

  • Polio – przyczyny, objawy, leczenie choroby Heinego-Medina

    Polio jest wirusową chorobą zakaźną, która może prowadzić do śmierci lub ciężkiego kalectwa na skutek wiotkiego porażenia mięśni. Do zakażenia poliowirusem dochodzi drogą pokarmową lub w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym. Jak rozpoznać polio i w jaki sposób się przed nim uchronić? Jakie są objawy choroby Heinego-Medina?

  • Ból pęcherza – przyczyny, leczenie, domowe sposoby

    Ból pęcherza jest jedną z częstszych infekcji dróg moczowych, szczególnie u kobiet. Jeśli jej przebieg jest ostry, może mu towarzyszyć bardzo częste oddawanie niewielkich ilości moczu, gorączka oraz pieczenie w okolicach cewki moczowej. To jaka terapia będzie najlepsza na ból pęcherza, zależy od przyczyny tych dolegliwości. Czy ból pęcherza i zapalenie pęcherza to ta sama przypadłość i jak radzić sobie z infekcją w czasie ciąży?

  • Monakolina K – co to jest? Właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

    Choroby układu sercowo-naczyniowego stanowią główną przyczynę zachorowalności i śmiertelności nie tylko w Polsce, lecz również na całym świecie. U podłoża większości z nich leży miażdżyca naczyń krwionośnych, która jest bezpośrednio związana z zaburzeniami lipidowymi. Jednym z proponowanych sposobów radzenia sobie z tym problemem jest stosowanie suplementacji w oparciu o monakolinę K.

  • Co zrobić, kiedy dziecko kaszle, a osłuchowo jest czyste?

    Kaszel dziecka bez innych objawów może być związany z przebytym niedawno zakażeniem układu oddechowego albo sygnalizować rozwijającą się w organizmie infekcję dróg oddechowych. Istnieją jednak inne przyczyny kaszlu u dzieci, które wymagają bardziej zaawansowanych badań. Jakie to przyczyny i jak je zdiagnozować?

  • Sensor do pomiaru cukru (CGM) – czym jest? Ile kosztuje? Refundacja

    Koncepcja wszczepialnych czujników glukozy jest propagowana od ponad 40 lat. Obecnie przyjmuje się, że ciągły monitoring glikemii (CGM) zwiększa jakość życia, ponieważ umożliwia podejmowanie świadomych decyzji dotyczących leczenia cukrzycy w wyniku bardziej zoptymalizowanej kontroli glikemii. Cukrzyca jest jedną z najczęstszych chorób cywilizacyjnych, na którą w Polsce choruje ponad 3 mln osób, z czego około 25% nie jest tego świadomych.

  • Subkliniczna niedoczynność tarczycy – objawy, leczenie

    Tarczyca jako jeden z kluczowych gruczołów układu hormonalnego, pełni istotną rolę w regulacji metabolizmu, funkcji sercowo-naczyniowych, a także procesów rozwojowych organizmu. Niedoczynność tarczycy, czyli hipotyreoza, to schorzenie wynikające z niewystarczającej produkcji hormonów tarczycy. Jedną z mniej oczywistych form tej choroby jest subkliniczna niedoczynność tarczycy – stan, który często rozwija się w sposób utajony, przez co trudniej go zdiagnozować i leczyć. Czym dokładnie jest subkliniczna niedoczynność tarczycy? Jakie są jej objawy, przyczyny, sposoby diagnostyki oraz metody terapii?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.