Ortoreksja – na czym polega? Skutki, objawy i leczenie obsesji na punkcie zdrowego żywienia
Maria Brzegowy

Ortoreksja – na czym polega? Skutki, objawy i leczenie obsesji na punkcie zdrowego żywienia

Ortoreksja jest jednym z zaburzeń odżywiania, które polega na obsesji na punkcie zdrowego żywienia. Osoba cierpiąca na ortoreksję stopniowo zmienia nawyki żywieniowe po to, by aktualna dieta była idealna dla zdrowia. Niestety, ortorektyk nigdy nie osiąga pożądanej poprawy menu, a przez ciągłą eliminację nawet całych grup produktów, zaczyna chorować. Jak rozpoznać ortoreksję i w jaki sposób ją leczyć?

Bywa, że dbałość o zdrowe odżywianie przeradza się w obsesję prowadzącą do nieustannego kontrolowania tego, co znajdzie się na talerzu. I choć wydaje się to nieprawdopodobne, silna potrzeba perfekcyjnego jedzenia może okazać się elementem choroby, którą należy leczyć. Ortoreksja – co to takiego? Czym różni się od anoreksji? Jakie są skutki ortoreksji i jakie postępowanie zaleca się wprowadzić? 

Ortoreksja – co to takiego? 

Ortoreksja (łac. Orthorexia nervosa, gr. orto – słuszny, prawidłowy; oreksis – apetyt) to inaczej obsesja na punkcie zdrowego żywienia. Stanowi schorzenie o podłożu psychicznym podobnie jak znacznie szerzej znana anoreksja. Bywa, że do jej pojawienia się prowadzi bardzo długa, z pozoru niewinna droga. Osoba chora najpierw stopniowo zmienia nawyki żywieniowe, poprawiając dotychczas popełniane błędy, następnie sukcesywnie zaczyna eliminować poszczególne produkty powszechnie uznane za niezdrowe, takie jak smażone mięso, tłuste sosy, słone przekąski, słodycze. Równolegle zaczyna czytać etykiety, zwracać uwagę na wyższą jakość żywności, kupować w sklepach ekologicznych. Na tym etapie nie rozpoznaje się choroby, a uznaje, że są to zachowania prawidłowe, podyktowane wysoką świadomością konsumencką oraz chęcią dbania o własne zdrowie.

Z czasem jednak pacjent przejawiający skłonności do wystąpienia tej choroby z jadłospisu usuwa całe grupy pokarmów, uzasadniając swoje postępowanie nierzadko niejasnymi i pozbawionymi sensu argumentami. To z kolei prowadzi do jedzenia bardzo niewielkiej ilości produktów, w następstwie ograniczenia dostarczanej energii oraz wystąpienia szeregu niedoborów pokarmowych, będących powodem wystąpienia później wielu dolegliwości oraz schorzeń, nierzadko groźnych dla zdrowia, a nawet życia. 

Ortoreksja a anoreksja – objawy 

Ortoreksja, podobnie jak anoreksja, to schorzenie o podłożu psychicznym. Łączy je silna potrzeba eliminacji wszystkich produktów i potraw niosących za sobą szkodliwe (według chorej osoby) działanie dla organizmu oraz ciała. Różnica polega na tym, że anorektycy stosują określoną dietę celem maksymalnej redukcji masy ciała, natomiast ortorektycy – zwracają głównie uwagę na usunięcie pokarmów wywołujących efekt niekorzystny dla zdrowia (choć motywacją może być także chęć schudnięcia). Jednostki łączy też zaburzony obraz postrzegania rzeczywistości. W anoreksji chora osoba nigdy nie jest wystarczająca szczupła, natomiast w ortoreksji – aktualnie spożywana dieta nigdy nie będzie idealna dla zdrowia, stąd podejmuje się kolejne kroki celem jej maksymalnej (ale w zasadzie nigdy nieosiągalnej) poprawy. Osoby chore często się izolują, gdyż jedzenie staje się dla nich rytuałem, unikają także barów i restauracji, a jeśli już z nich korzystają – zabierają tam swoje własne posiłki. 

Powiązane produkty

Możliwe przyczyny ortoreksji 

Ortoreksję jako zaburzenie po raz pierwszy opisał amerykański lekarz Steven Bratman, który sam na nią zachorował. Od dziecka cierpiał na liczne alergie, stąd rodzice bardzo mocno ograniczali jego dietę. W jego świadomości mocno utrwaliło się przekonanie, że jedzenie może szkodzić. To sprawiło, że odpowiedniemu w jego odczuciu komponowaniu menu oraz posiłków poświęcał ogromną ilość czasu do tego stopnia, że stało się to jego obsesją. Nie mógł skupić się na pracy ani na życiu rodzinnym czy towarzyskim. Gdy z powodu bardzo ograniczonej diety zaczął poważnie chorować, spostrzegł, że nie było to właściwe postępowanie.

W późniejszej praktyce lekarskiej poznał wiele osób, których dolegliwości przypominały jego własne doświadczenia. Aby przestrzec ludzi przed podobną sytuacją, w 1997 roku Bartman napisał książkę o ortoreksji „W szponach zdrowej żywności”. 

Wśród przyczyn ortoreksji, prócz zakorzenionego – podobnie jak w przypadku Bartmana – przeświadczenia, że jedzenie może szkodzić (zwłaszcza, gdy problem dotyczy osoby z wielochorobowością), wymienia się przede wszystkim problemy natury psychicznej, takie jak

  • perfekcyjne dążenie do stworzenia idealnej w swoim odczuciu diety;
  • silną potrzebę kontrolowania siebie i swojego życia;
  • dużą chęć osiągnięcia nieskazitelnego wizerunku, szczupłej figury;
  • myślenie, że takie zachowanie, prowadzące do uzyskania pięknego wyglądu, pozwoli znaleźć np. idealną pracę, partnera czy przyjaciół;
  • duża potrzeba osiągnięcia sukcesu u osób młodych, solidnych, bardzo ambitnych oraz wrażliwych na krytykę. 

Skutki ortoreksji 

Chorzy na ortoreksję zapadają na liczne choroby, których główną przyczyną są następstwa nieprawidłowego odżywiania i występujących przy tym niedoborów pokarmowych. Osoby chore skarżą się na:

  • bóle i zawroty głowy;
  • nudności;
  • przewlekłe zmęczenie
  • zaburzenia w obrębie pracy przewodu pokarmowego (m.in. nieprawidłowy rytm wypróżnień);
  • wyższą podatność na infekcje;
  • zaburzenia miesiączkowania u kobiet;
  • huśtawki nastrojów, zaburzenia osobowości, depresję. 
Ortoreksja może także być powodem rozwinięcia się anemii oraz osteoporozy. Stanowi także czynnik ryzyka wystąpienia hiponatremii, kwasicy metabolicznej, odmy opłucnowej oraz niedoboru wszystkich prawidłowych elementów morfotycznych krwi (erytrocytów, leukocytów i trombocytów), czyli tzw. pancytopenii. 

Leczenie ortoreksji 

Podstawowym zaleceniem rekomendowanym w leczeniu ortoreksji jest wdrożenie racjonalnej diety, najlepiej opracowanej przez doświadczonego specjalistę dietetyka. Ma to na celu wyrównać niedobory pokarmowe oraz zdyscyplinować chorego w kierunku właściwej edukacji żywieniowej. Równolegle niezwykle istotne jest odpowiednie wsparcie psychologa lub psychoterapeuty, a nawet psychiatry. Kluczową rolę odgrywają także bliscy i znajomi, którzy – zdaniem specjalistów – nieodłącznie stanowią o rodzaju zachowań osoby chorej, np. poprzez dostarczanie wiedzy żywieniowej, wskazywanie rozwiązań oraz przede wszystkim wsparcie w chwilach zwątpienia.

Ważne jest, aby pamiętać, że ortorektyk może często próbować wypierać argumenty specjalistów czy otoczenia, stąd proces terapii należy do długotrwałych i często bardzo żmudnych. Obok wyżej wymienionych, w zależności od stopnia zaawansowania ortoreksji, niezbędny jest lekarz, który zleci odpowiednie badania diagnostyczne oraz ewentualnie podejmie leczenie występujących już dodatkowych jednostek chorobowych przebiegających równocześnie z zaburzeniami psychicznymi. 
  1. I. Łucka i in., Ortoreksja – oddzielna jednostka chorobowa, spektrum zaburzeń odżywiania czy wariant zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych?, "Psychiatr. Pol.", nr 97 2018.
  2. A. Dittfeld i in., Ortoreksja – nowe zaburzenie odżywiania, nr 67 6 2013. 
  3. D. Nelkowska, Orthorexia nervosa: definicje, kryteria, klasyfikacje – kontrowersje i rozbieżności w wynikach badań, "researchgate.net" [online], https://www.researchgate.net/publication/338140047_Orthorexia_nervosa_definicje_kryteria_klasyfikacje_-_kontrowersje_i_rozbieznosci_w_wynikach_badan [dostęp:] 14.08.2020. 
  4. E. Gubiec i in., Problem ortoreksji w grupie studentów kierunku dietetyka, "Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu", nr 21 1 2015. 
  5. N. M. Kaźmierczak i in., Poglądy, zachowania i zwyczaje żywieniowe występujące w przebiegu ortoreksji, "Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne", nr 2 2017. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zawał serca – objawy, przyczyny, rozpoznanie, zapobieganie

    Zawał serca to jedna z głównych przyczyn zgonów wśród Polaków. Najbardziej charakterystyczny objaw zawału serca – silny, narastający ból w klatce piersiowej, utrzymujący się dłużej niż 20 minut – jest pilnym wskazaniem do wezwania pomocy medycznej.

  • Choroba Leśniowskiego-Crohna – przyczyny, objawy, leczenie

    Choroba Leśniowskiego-Crohna jest przewlekłą, nieuleczalną chorobą, powodującą znaczne pogorszenie jakości życia. Początek choroby ma charakter skryty i przebiega skąpoobjawowo, utrudniając postawienie prawidłowego rozpoznania. Chorzy w toku trwania choroby często wymagają interwencji chirurgicznej z powodu powikłań jelitowych. Jak wygląda diagnostyka i terapia osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna? Zapraszamy do zapoznania się z treścią artykułu.

  • Stan podgorączkowy – czy i jak zmniejszać? Przyczyny

    Stan podgorączkowy, czyli sytuacja, kiedy temperatura ciała wynosi między 37 a 38 stopni Celsjusza, jest często wynikiem reakcji organizmu na infekcję lub stan zapalny. Niepewność, skąd się bierze i co oznacza, może budzić lęk, szczególnie gdy dotyczy osób w delikatnych okresach życia, takich jak ciąża, okres niemowlęcy czy rekonwalescencja po operacji. Czym jest stan podgorączkowy oraz jak i czy w ogóle go leczyć?

  • Łuszczyca – przyczyny, objawy i leczenie. Jak wygląda łuszczyca?

    Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą autoimmunologiczną skóry, która charakteryzuje się występowaniem zmian o typie czerwonobrunatnej grudki pokrytej srebrzystą łuską. Do czynników ryzyka rozwoju łuszczycy zalicza się podłoże genetyczne oraz czynniki wyzwalające takie jak infekcje, stres, urazy czy palenie tytoniu.

  • Glista ludzka – objawy glistnicy. Rozpoznanie, badania, leczenie zakażenia glistą ludzką

    Glista ludzka to pasożyt z rodzaju nicieni bytujący w jelicie cienkim. Glistnica, czyli choroba wywoływana przez glistę ludzką, zaliczana jest do tzw. chorób brudnych rąk – do zarażenia glistą ludzką dochodzi bowiem najczęściej, gdy nie umyjemy rąk po kontakcie z ziemią bądź zjemy nieumyte warzywo czy owoc, na powierzchni którego znajdują się jaja glisty. Szczególnie narażone są na to dzieci. Objawy glistnicy to bóle brzucha, zaparcia i/lub biegunka, nudności, brak apetytu, a także duszności czy przewlekły ból gardła.

  • Osteoporoza – przyczyny, objawy, badania, leczenie, rehabilitacja, zapobieganie zmianom osteoporotycznym

    Osteoporoza to choroba metaboliczna kości, która polega na stopniowym zaniku masy kostnej. Na skutek obniżenia gęstości mineralnej kości dochodzi do osłabienia ich struktury, co objawia się zwiększoną podatnością na złamania. Na zachorowanie narażone są przede wszystkim osoby starsze, szczególnie kobiety w wieku okołomenopauzalnym, choć na osteoporozę mogą cierpieć także mężczyźni, a nawet dzieci. Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia zmian osteoporotycznych?

  • Szpiczak mnogi – przyczyny, objawy, leczenie

    Szpiczak mnogi należy do chorób krwi i szpiku kostnego. Chociaż nie ustalono dotychczas konkretnych przyczyn tej dolegliwości, tak bez wątpienia można powiedzieć, że do jej rozwoju przyczyniają się długotrwałe infekcje bakteryjne lub wirusowe, promieniowanie jonizujące i narażenie na szkodliwe substancje chemiczne. Jak wyglądają nowoczesne sposoby leczenia szpiczaka, jakie są rokowania i czy podczas wizyty u lekarza pierwszego kontaktu można dokonać wstępnej diagnozy tej choroby?

  • Rak trzustki – przyczyny, objawy, diagnostyka, rokowania, leczenie

    Rak trzustki jest jednym z nowotworów, które przez długi czas nie dają żadnych dolegliwości, a pierwsze symptomy są niespecyficzne. Wśród początkowych objawów raka trzustki wymienia się m.in. ogólne osłabienie, nudności, szybkie uczucie sytości czy tłuszczowe stolce. Jak wygląda jego leczenie?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij