Kwasica metaboliczna – przyczyny, objawy i diagnostyka. Jak leczyć kwasicę metaboliczną?
Maksymilian Borowicz

Kwasica metaboliczna – przyczyny, objawy i diagnostyka. Jak leczyć kwasicę metaboliczną?

Kwasica metaboliczna pojawia się, gdy równowaga kwasowo-zasadowa w organizmie zostaje zachwiana w wyniku np. złej diety bądź choroby. Nie można bagatelizować jej objawów – zbyt późne podjęcie leczenia kwasicy grozi śmiercią. Jakie są symptomy kwasicy metabolicznej? W jaki sposób się ją leczy? 

Wiele słyszymy o tym, jak wielką wagę ma utrzymywanie odpowiedniego pH w jamie ustnej. Niewiele osób zdaje sobie jednak sprawę z tego, jak ważne jest utrzymywanie prawidłowego pH całego organizmu. Gdy nadmiernie spadnie, dochodzi do zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej organizmu oraz do kwasicy metabolicznej. 

Co to jest kwasica metaboliczna? 

Do niepokojącego obniżenia pH dochodzi, gdy równowaga chemiczna kwasów i zasad zostaje zaburzona. Informacji o tym dostarczy badanie gazometryczne.  

W utrzymaniu stałości kwasowo-zasadowej organizm kieruje się następującymi zasadami: 

  • zasada obojętności elektrycznej płynów ustrojowych – suma stężeń kationów (ładunków dodatnich) równa się sumie stężeń anionów (ładunków ujemnych); 
  • zasada izojonii – stężenia jonów powinny być stałe; 
  • zasada izoosmolalności – ciśnienia osmotyczne we wszystkich przestrzeniach wodnych organizmu mają taką samą wartość. 

Za utrzymanie stałej prawidłowej wartości pH są odpowiedzialne głównie płuca i nerki. W przypadku obniżenia jego wartości jako pierwsze odpowiadają płuca – liczba i głębokość oddechów się zwiększają (organizm próbuje usunąć nadmiar dwutlenku węgla), w wyniku czego traci substrat do produkcji kwasu węglowego (wartość pH, zamiast dalej spadać, ulega stabilizacji, a następnie unormowaniu).

Jeśli samo zwiększenie liczby oddechów nie wystarczy, z pomocą przychodzą nerki, które w sposób długotrwały zwiększają wydalanie kwasów z moczem, jednocześnie zwiększając odzyskiwanie substancji o charakterze zasadowym. 

Objawy kwasicy metabolicznej 

Jednym z głównych objawów kwasicy metabolicznej jest wspomniana już zwiększona liczba i głębokość oddechów, przypominająca oddech gonionego psa. W terminologii medycznej taki sposób oddychania zwany jest oddechem Kussmaula. Większość objawów występujących w kwasicy zależy od głównej przyczyny jej wystąpienia. Ból i zawroty głowy, uczucie splątania, nudności, wymioty, ból brzucha, zaburzenia równowagi, zaburzenia świadomości, a nawet śpiączka będą odpowiadać zatruciu: alkoholem etylowym, metylowym (charakterystyczne zaburzenia widzenia) lub glikolem etylenowym.

Z kolei nadmierne pragnienie, suchość w ustach, wyczuwalny zapach acetonu z ust, częste oddawanie moczu, osłabienie, zaburzenia świadomości, śpiączka będą odpowiadać kwasicy z powodu nadmiernego gromadzenia ciał ketonowych z rozpadających się zapasów tłuszczu (przy braku insuliny, np. w cukrzycy typu 1).

Objawami uniwersalnymi dla powyższych, występującymi także w przypadku przewlekłej lub ostrej niewydolności nerek i ciężkiej długotrwałej biegunki, będą zaburzenia elektrolitowe (głównie hiperkaliemia, czyli wzrost stężenia potasu we krwi) prowadzące do zaburzeń pracy serca.

Innymi symptomami towarzyszącymi kwasicy metabolicznej, jednak o mniejszym znaczeniu diagnostycznym, mogą być: zmęczenie, obniżony apetyt, ogólne złe samopoczucie, zdezorientowanie. 

Powiązane produkty

Przyczyny kwasicy metabolicznej 

Przewaga substancji kwasowych w organizmie może być rezultatem źle zbilansowanej i nagle zmienionej diety. Chociaż nie tylko odżywianie stanowi tutaj problem – do zaburzenia w gospodarce kwasowo-zasadowej organizmu może dochodzić również w przebiegu chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca typu 1 (źle kontrolowana prowadzi do kwasicy ketonowej), cukrzyca typu 2 (nieprawidłowe odżywianie prowadzi do zespołu hiperglikemiczno-hiperosmolalnego), choroby cewek nerkowych i nerek (dochodzi do znacznych zaburzeń jonowych, utrudnionego wydalania substancji kwasowych i reabsorpcji – odzyskiwania – substancji zasadowych).

Inną przyczyną kwasicy metabolicznej są zatrucia: alkoholem etylowym, metylowym, a także glikolem etylenowym i salicylanami. Znacząco zwiększają one dostępność substancji kwasowych w ustroju.

U dorosłych i dzieci biegunka występująca od dłuższego czasu (spowodowana np. nadużywaniem leków przeczyszczających) może doprowadzić do utraty wodorowęglanów stabilizujących fizjologicznie kwasy w przewodzie pokarmowym.

Ważną przyczyną kwasicy metabolicznej są stany niedotlenienia, uwalniany kwas moczowy w dużej ilości znacznie zakwasza organizm. Znaczne wytworzenie tej substancji może mieć miejsce np. podczas dużego wysiłku fizycznego, niewydolności serca, zatrzymania akcji serca bądź infekcji.  

Rozpoznanie kwasicy metabolicznej – badania

W jaki sposób się dowiedzieć, czy występujące objawy wiązać z kwasicą metaboliczną? Niezbędne w tej sytuacji będzie badanie laboratoryjne zwane gazometrią. Najdokładniejszych wyników dostarcza wykonywana z krwi tętniczej (krew pobrana z ręki lub uda), nieco mniej dokładne uzyskuje się przy pobraniu z naczyń włośniczkowych (palca bądź płatka ucha).

Gazometria umożliwia ocenę m.in. pH krwi, ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla, stężenia wodorowęglanów w osoczu, dzięki którym lekarz, biorąc pod uwagę całość obrazu klinicznego oraz dalsze badania różnicujące, np. badanie ogólne moczu, badanie poziomu cukru we krwi, będzie mógł określić przyczynę powstania zaburzeń i bez zwłoki rozpocząć odpowiednie leczenie.  

Leczenie kwasicy metabolicznej 

Niestety, kwasicy metabolicznej nie leczy się łatwo. Diety będą pomocne w przypadku chorych na cukrzycę lub z występującymi biegunkami. Warto ograniczyć produkty, które mogą mieć niekorzystny wpływ na równowagę kwasowo-zasadową: sery, jajka, słodycze, masło, ryż, kaszę jęczmienną, ziemniaki, kawę. W innych sytuacjach konieczne jest specjalistyczne leczenie i wykonanie dodatkowych badań potwierdzających konkretną przyczynę zwiększonej ilości kwasów w organizmie: pomiar glikemii, stężenie etanolu we krwi, ocena funkcji nerek. Niezbędna jest konsultacja z lekarzem. Diety w ciężkich przypadkach nie pomogą ustabilizować gospodarki kwasowo-zasadowej, ponieważ zaburzenia te często wynikają z innych chorób współistniejących i są raczej ich objawem.  

W przypadku zatruć, zaburzeń spowodowanych zwiększonym poziomem cukru we krwi czy biegunek priorytetem będzie dożylne nawodnienie. Podczas zatrucia metanolem, glikolem etylenowym bez odtrutki (w postaci dobrze dobranych proporcji alkoholu etylowego) szanse na ustabilizowanie są znikome. W ciężkich postaciach kwasicy metabolicznej, zwłaszcza wynikających z uszkodzenia nerek, niezbędne mogą okazać się dializy.  

Mimo złożoności całego tematu równowagi kwasowo-zasadowej i wynikającej z jej zaburzeń kwasicy metabolicznej w przypadku wystąpienia kilku z powyższych objawów najlepiej zgłosić się do lekarza. Jeśli byłyby one znacznie nasilone, zwłaszcza kiedy wiadomo, że osoba choruje na cukrzycę, choroby nerek bądź spożywała większe ilości alkoholu niewiadomego pochodzenia, należy natychmiast udać się na Szpitalny Oddział Ratunkowy lub wezwać pomoc medyczną. Bagatelizowanie objawów prowadzące do opóźnienia leczenia może się okazać śmiertelne w skutkach. 
  1. Kwasica nieoddechowa, [w:] Interna Szczeklika – mały podręcznik 2018/2019, pod red. P. Gajewskiego. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.  
  2. Kwasica i śpiączka mleczanowa, [w:] Interna Szczeklika – mały podręcznik 2018/2019, pod red. P. Gajewskiego. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019. 
  3. Kwasica i śpiączka ketonowa, [w:] Interna Szczeklika – mały podręcznik 2018/2019, pod red. P. Gajewskiego. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019. 
  4. Biegunka, [w:] Interna Szczeklika – mały podręcznik 2018/2019, pod red. P. Gajewskiego. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019. 
  5. Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, [w:] Podręcznik Interna [online], https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19..html [dostęp:] 17.01.2020.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Ospa wietrzna u dorosłych i dzieci – objawy ospy wietrznej, przebieg choroby, powikłania, szczepionka

    Ospa wietrzna, nazywana potocznie wiatrówką, jest wysoce zakaźną chorobą o etiologii wirusowej. Wywoływana jest przez wirusa Varicella-zoster virus (VZV), który jest identyczny z wirusem półpaśca. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Jak rozpoznać chorobę, ile trwa, jak ją leczyć i jakie mogą być powikłania ospy?

  • Rwa kulszowa (ischialgia). Przyczyny, objawy i leczenie.

    Rwa kulszowa jest schorzeniem zaliczanym do tzw. „zespołów korzeniowych”, jej przyczyną jest podrażnienie lub uszkodzenie korzeni nerwów rdzeniowych lub nerwu korzeniowego. Głównym objawem ischialgii jest ból dolnej części pleców promieniujący od okolicy lędźwiowo–krzyżowej do pośladka, a także dalej wzdłuż kończyny dolnej, sięgając nawet do stopy. Leczenie  obejmuje łagodzenie objawów bólowych przy pomocy metod farmakologicznych oraz zabiegów fizjoterapeutycznych. 

  • Marihuana medyczna – na czym polega leczenie konopiami?

    U schyłku okresu PRL, w 1985 roku, wprowadzono przepisy karne, które zakazały używania w Polsce marihuany. Kontrowersje wywoływał pogląd, że wykorzystanie tej substancji do celów medycznych stało się również niedostępne, a wręcz karalne. Dopiero po 32 latach (w 2017 roku) stworzono przepisy, które formalnie zezwoliły na legalne wprowadzanie marihuany do obrotu jako surowca farmaceutycznego, a także na zastosowanie jej w leczeniu i łagodzeniu objawów towarzyszących określonym chorobom. Co warto wiedzieć o marihuanie medycznej?

  • Owsiki – przyczyny, objawy i leczenie owsicy u dorosłych i dzieci

    Owsica to choroba pasożytnicza, która może dotyczyć osób w każdym wieku. Dotyka głównie dzieci w wieku przedszkolnym, żlobkowym i szkolnym, natomiast wśród dorosłych największe ryzyko zachorowania występuje u osób przebywających i pracujących w domach opieki lub zakładach karnych oraz opiekujących się dziećmi. Leczenie polega na przyjmowaniu leków przeciwpasożytniczych oraz przestrzeganiu zasad higieny osobistej. 

  • Silikony w kosmetykach – czy są bezpieczne?

    Silikony to składniki zaliczające się do tych niesłusznie uznawanych za niebezpieczne. Przybliżamy fakty i obalamy mity z nimi związane. Podpowiadamy: jakie właściwości mają silikony? W których kosmetykach znajdziemy silikony? Czy są bezpieczne? Dla kogo kosmetyki z silikonami są wskazane, a kto powinien od nich stronić?

  • Kolagen w proszku – czym jest i jak stosować?

    Kolagen w proszku jest jedną z postaci suplementów diety zawierających hydrolizowany kolagen. Peptydy kolagenowe naturalnie występują w organizmie człowieka – w skórze, kościach, ścięgnach i tkankach łącznych. Kolagen pozyskiwany jest najczęściej ze źródeł zwierzęcych: skóry, kości, tkanek krów, świń, ryb. W procesie hydrolizy kolagen jest rozkładany do mniejszych peptydów, które są łatwiej wchłaniane i przyswajane przez organizm. Kolagen w proszku stanowi suplement diety rekomendowany zazwyczaj w celu poprawy stanu skóry, włosów, paznokci, stawów i kości.

  • Nadmiar antyoksydantów wywołuje raka?

    Nowe badanie wykazało, że przeciwutleniacze, takie jak witaminy C i E, aktywują mechanizm stymulujący wzrost nowych naczyń krwionośnych w guzach nowotworowych, pomagając im rosnąć i dawać przerzuty. Naukowcy twierdzą, że ich odkrycia podkreślają potencjalne ryzyko przyjmowania suplementów przeciwutleniających wtedy, gdy nie są one potrzebne.

  • Jeden zastrzyk zamiast chemioterapii – nowa metoda leczenia raka

    Pierwszymi pacjentami na świecie, którzy skorzystają z terapii onkologicznej w formie zastrzyku, będą Anglicy. Jest to alternatywa dla klasycznego wlewu wykorzystywanego w leczeniu nowotworów. Na czym polega ten rodzaj leczenia? Czy pacjenci w Polsce także będą mogli uczestniczyć w takiej terapii?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij