Kwasica oddechowa – przyczyny i objawy. Jak wygląda leczenie kwasicy oddechowej?

Bóle głowy, apatia, senność – objawy towarzyszące na co dzień niejednej osobie. Przypisuje się je mnogości obowiązków, znacznemu wysiłkowi fizycznemu, złym warunkom atmosferycznym. Jednak te objawy mogą wynikać z zaburzenia, o którym zbyt mało się mówi: to kwasica oddechowa. 

Co to jest kwasica oddechowa? 

Kwasica oddechowa jest stanem wynikającym z nadmiernego gromadzenia się dwutlenku węgla w organizmie z powodu upośledzenia wentylacji płuc. Normalnie wydychając powietrze, organizm pozbywa się nadmiaru dwutlenku węgla. Prawidłowa liczba oddechów u osoby dorosłej wynosi 12–16 na minutę. Nasz wewnętrzny mechanizm, odczytując rosnące stężenie dwutlenku węgla, przyspiesza liczbę oddechów, by go wyeliminować (w medycynie termin określający zwiększoną liczbę oddechów nazywany jest tachypnoe).

Niestety, zdarza się, że ten mechanizm nie jest efektywny i dochodzi do tzw. hiperkapnii, czyli nadmiernego gromadzenia się dwutlenku węgla w organizmie (we krwi), i towarzyszącej jej hipoksemii, czyli obniżenia stężenia tlenu we krwi tętniczej. W rezultacie dochodzi do zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej i obniżenia pH krwi. Stąd pojęcie kwasicy oddechowej. 

Objawy kwasicy oddechowej 

Objawy kwasicy oddechowej różnią się w zależności od jej przebiegu: ostrego lub przewlekłego. Organizm adaptując się do zachodzących zmian stężenia tlenu i dwutlenku węgla we krwi, będzie prezentował nieco odmienne objawy.  

W kwasicy oddechowej o przebiegu ostrym możemy zaobserwować: niepokój, lęk, duszność, halucynacje, a nawet utratę przytomności. Natomiast kwasica oddechowa o przebiegu przewlekłym będzie przejawiać się: apatią, zaburzeniami koncentracji, zaburzeniami pamięci, bólami głowy, splątaniem, drażliwością, sennością.  

Przyczyny kwasicy oddechowej 

Do prawidłowego procesu oddychania niezbędna jest prawidłowa praca głównego mięśnia oddechowego – przepony – oraz pomocniczych mięśni oddechowych, m.in. mięśni międzyżebrowych. Choroby powodujące zaburzenia w funkcjonowaniu tych mięśni: dystrofia mięśniowa, kifoskolioza, uraz kręgosłupa odcinka szyjnego, piersiowego, a także klatki piersiowej na skutek upośledzonego rozprężania płuc, doprowadzą do wystąpienia kwasicy oddechowej. Jednak nie jest to jedyny mechanizm.

W przebiegu niewydolności oddechowej powstałej przez zaburzenie wymiany gazowej między pęcherzykami płucnymi a siecią otaczających je drobnych naczyń krwionośnych dochodzi do zwiększenia ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla we krwi przy obniżeniu ciśnienia tlenu. Niewydolność może wywołać: zaostrzenie astmy, zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, odma, zapalenie płuc, ciało obce, obrzęk krtani, udar mózgu, przedawkowanie leków (np. opioidy i benzodiazepiny), zatrucie narkotykami, niewydolność lewej komory serca, ARDS (zespół ostrej niewydolności oddechowej). 

Rozpoznanie kwasicy oddechowej 

Diagnostyka kwasicy oddechowej opiera się na badaniu gazometrycznym krwi tętniczej. W kwasicy oddechowej stwierdza się wartość pH <7,35 oraz podwyższone ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla (PaCO2> 45 mm Hg). Takie wyniki powinny wzbudzić niepokój i skłonić do natychmiastowej konsultacji z lekarzem. Najważniejsza jest dalsza diagnostyka (badania obrazowe, spirometria) w celu rozpoznania choroby podstawowej i szybkiego wdrożenia leczenia.

Leczenie kwasicy oddechowej 

Odpowiednie leczenie zależy od rozpoznania choroby podstawowej. Wiele zależy od tego, czy przyczyną wystąpienia kwasicy jest uraz mechaniczny, przeszkoda w drogach oddechowych (ciało obce, guz), czy np. przewlekła choroba zapalna (doprowadzająca do destrukcji płuc). Konieczny jest pobyt na oddziale szpitalnym i wykonanie badań obrazowych (np. RTG klatki piersiowej, tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego).

Początkowo przy obniżonej saturacji (nasycenia krwi tlenem), poniżej 90 proc., stosuje się tlenoterapię. Tlen podawany jest przez maseczkę lub wąsy tlenowe w zależności od zapotrzebowania organizmu i jego reakcji. Niestety, jest to jedynie leczenie doraźne. W zależności od wyników badań laboratoryjnych, pomocniczych (np. spirometria) i wymienionych powyżej obrazowych lekarz zadecyduje o dalszym postępowaniu. 

Jak zapobiegać kwasicy oddechowej? 

Przy wystąpieniu objawów kwasicy oddechowej najważniejszy jest bezwzględny zakaz palenia tytoniu.

Drugą istotną kwestią w profilaktyce jest obniżenie masy ciała. Wpłynie to pozytywnie na prawidłową wymianę gazową. Przepona u pacjentów otyłych nie pracuje w swoich maksymalnych położeniach, ograniczając tym samym sprawne wdychanie powietrza.