Potas — niedobór i nadmiar potasu w diecie, występowanie, dawkowanie
Hiperkaliemia – jakie są przyczyny i objawy nadmiaru potasu we krwi?
Potas jest pierwiastkiem niezbędnym dla naszego organizmu. Zdarza się, że mamy go jednak za dużo. Jakie są przyczyny nadmiaru potasu, jak go obniżyć oraz na co uważać w diecie, gdy mamy za wysoki potas?
Hiperkaliemia – co to jest?
Potas (K+) jest jednym z najważniejszych pierwiastków, odgrywającym kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy naszego organizmu i warunkującym prawidłowe funkcjonowanie nie tylko układu nerwowo-mięśniowego, ale także serca. Aż 90 proc. potasu w organizmie zawarte jest w komórkach całego organizmu, a tylko 10 proc. znajduje się w przestrzeni pozakomórkowej – płynach tkankowych i we krwi, i to właśnie jego poziom w osoczu jest jednym z wyznaczników równowagi elektrolitowej.
Najczęściej prawidłowe stężenie potasu w surowicy krwi określane jest jako 3,5-5,5 mmol/l – wartości referencyjne mogą się nieznacznie różnić w poszczególnych laboratoriach, dlatego wynik zawsze należy odnieść do zakresu norm przedstawionego na wyniku.
Hiperkaliemią nazywamy stan, gdy stężenie potasu w osoczu przekracza 5,5 mmol/l, przy czym klinicznie wyróżniamy postaci hiperkaliemii:
- łagodną,
- umiarkowaną,
- ciężką.
Hiperkaliemia – przyczyny nadmiaru potasu w organizmie
Przyczynami nadmiaru potasu w organizmie mogą być:
- zmniejszenie wydalania potasu przez nerki – niewydolność nerek,
- kwasica metaboliczna,
- niedobór insuliny u pacjentów z cukrzycą,
- uwalnianie potasu z komórek w wyniku ich rozpadu (np. zespół lizy guza - zespół rozpadu nowotworu), niedokrwistość hemolityczna, rabdomioliza (rozpad mięśni), posocznica (sepsa),
- nadmierna podaż potasu w żywności u pacjentów z zaburzonymi mechanizmami autoregulacji,
- stosowane leki, jak: niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, naproksen, diklofenak), leki przeciwdrobnoustrojowe (trimetoprim/sulfametoksazol, amoksycylina), leki immunosupresyjne (np. cyklosporyna A, takrolimus, ketokonazol), niektóre leki wykorzystywane w leczeniu nadciśnienia tętniczego, heparyna, digoksyna,
- spożywanie niektórych ziół i preparatów roślinnych, np. na bazie żeń-szenia syberyjskiego, konwalii majowej, owoców głogu.
Najczęstszym powodem wzrostu potasu we krwi są choroby nerek – głównego regulatora jego stężenia w organizmie!
Szczególnie podatne na wystąpienie hiperkaliemii są osoby chorujące na cukrzycę (zwłaszcza z niewyrównaną cukrzycą i wysoką glikemią), pacjenci ze stwierdzoną niedoczynnością kory nadnerczy (pierwotną – chorobą Addisona i wtórną), niewydolnością nerek i tubulopatią (uszkodzeniem cewek nerkowych, np. w przebiegu tocznia, amyloidozy, nefropatii związanej z zakażeniem HIV, nefropatii zastoinowej).
Należy wspomnieć też o zjawisku pseudohiperkaliemii (hiperkaliemii rzekomej), która nie odzwierciedla rzeczywistego poziomu potasu w surowicy. Może ona wynikać z niedopatrzeń popełnionych przed badaniem, błędów laboratoryjnych (może dojść do uwalniania potasu w przebiegu hemolizy, czyli pękania komórek krwi w próbce, np. w trakcie nieprawidłowego pobierania i transportowania próbek krwi), bardzo wysokiej leukocytozy (podwyższona liczba białych krwinek) bądź trombocytozy (wzrost liczby płytek krwi), czasem nawet na skutek długo zaciśniętej opaski uciskowej lub zaciskania pięści przez pacjenta w trakcie pobierania krwi.
Hiperkaliemia – objawy podwyższonego potasu
Łagodny i umiarkowany wzrost stężenia potasu we krwi często pozostaje bezobjawowe i jest wykrywane przypadkowo, podczas rutynowych badań krwi.
Najczęściej pojawiające się objawy hiperkaliemii to: apatia, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia czucia, splątanie, skurcze mięśniowe, a także, rzadziej, porażenie mięśni i drgawki, objawy krążeniowe (bradykardia, czyli spowolnienie pracy serca, zmiany w EKG). W skrajnych przypadkach taki stan może wiązać się także z ryzykiem zatrzymania krążenia i śmierci.
W przypadku pojawienia się objawów hiperkaliemii u osoby szczególnie narażonej na jej występowanie (np. z niewydolnością nerek lub w trakcie przyjmowania leków zwiększających potas), należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.
Hiperkaliemia – jak obniżyć potas?
Poziomy elektrolitów, podobnie jak wszystkie inne badania, interpretuje się w odniesieniu do pojawiających się objawów, chorób współistniejących, stosowanych leków i możliwych przyczyn hiperkaliemii. Dlatego ogromne znaczenie ma przeprowadzony przez lekarza wywiad i informacje udzielone przez pacjenta oraz jego znajomość nazw przyjmowanych medykamentów (w tym także suplementów diety).
Postępowanie terapeutyczne zaproponowane przez lekarza będzie zależeć od wszystkich wyżej wymienionych czynników. U pacjentów narażonych na hiperkaliemię może być konieczna zmiana codziennej diety i unikanie produktów o wysokiej zawartości potasu.
Produkty szczególnie bogate w potas:
- pomidory i ich przetwory,
- ziemniaki, bataty,
- buraki,
- szpinak, pietruszka,
- awokado,
- nasiona roślin strączkowych, w tym soi,
- ryby (łosoś, dorsz, makrela, pstrąg, tuńczyk, szprot),
- grzyby,
- orzechy, migdały, pistacje,
- owoce suszone,
- banany,
- brzoskwinie, morele,
- mak, sezam,
- pestki słonecznika.
Pamiętaj! Zawarte w powyższym artykule treści mają charakter informacyjno-edukacyjny i nie zastąpią wizyty u lekarza oraz bezpośredniego badania podmiotowego i przedmiotowego pacjenta.
Bibliografia zwiń/rozwiń
- Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych 2019, pod red. A. Szczeklika, P. Gajewskiego, Kraków 2019.
- C. Ben Salem, A. Badreddine, N. Fathallah i inni, Drug-induced hyperkalemia, „Drug Safety”, nr 37 2014, s. 677-692.
- M. Zaremba, E. Franek, A. Rydzewski, Hiperkaliemia, „Choroby Serca i Naczyń”, nr 1 2006, s. 36-40.
- D.B. Haytowitz, L.E. Lemar, P.R. Pehrsson, USDA's Nutrient Databank System – A tool for handling data from diverse sources, „Journal of Food Composition and Analysis” [online], https://doi.org/10.1016/j.jfca.2009.01.003, [dostęp:] 28.11.2019.
Podziel się:
