Hiperkaliemia – jakie są przyczyny i objawy nadmiaru potasu we krwi?

Hiperkaliemia – co to jest?

Potas (K+) jest jednym z najważniejszych pierwiastków, odgrywającym kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy naszego organizmu i warunkującym prawidłowe funkcjonowanie nie tylko układu nerwowo-mięśniowego, ale także serca. Aż 90 proc. potasu w organizmie zawarte jest w komórkach całego organizmu, a tylko 10 proc. znajduje się w przestrzeni pozakomórkowej – płynach tkankowych i we krwi, i to właśnie jego poziom w osoczu jest jednym z wyznaczników równowagi elektrolitowej.

Hiperkaliemią nazywamy stan, gdy stężenie potasu w osoczu przekracza 5,5 mmol/l, przy czym klinicznie wyróżniamy postaci hiperkaliemii:

• łagodną,
• umiarkowaną,
• ciężką.

Hiperkaliemia – przyczyny nadmiaru potasu w organizmie

Przyczynami nadmiaru potasu w organizmie mogą być:

• zmniejszenie wydalania potasu przez nerki – niewydolność nerek,
• kwasica metaboliczna,
• niedobór insuliny u pacjentów z cukrzycą,
• uwalnianie potasu z komórek w wyniku ich rozpadu (np. zespół lizy guza - zespół rozpadu nowotworu), niedokrwistość hemolityczna, rabdomioliza (rozpad mięśni), posocznica (sepsa),
• nadmierna podaż potasu w żywności u pacjentów z zaburzonymi mechanizmami autoregulacji,
• stosowane leki, jak: niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, naproksen, diklofenak), leki przeciwdrobnoustrojowe (trimetoprim/sulfametoksazol, amoksycylina), leki immunosupresyjne (np. cyklosporyna A, takrolimus, ketokonazol), niektóre leki wykorzystywane w leczeniu nadciśnienia tętniczego, heparyna, digoksyna,
• spożywanie niektórych ziół i preparatów roślinnych, np. na bazie żeń-szenia syberyjskiego, konwalii majowej, owoców głogu.

Szczególnie podatne na wystąpienie hiperkaliemii są osoby chorujące na cukrzycę (zwłaszcza z niewyrównaną cukrzycą i wysoką glikemią), pacjenci ze stwierdzoną niedoczynnością kory nadnerczy (pierwotną – chorobą Addisona i wtórną), niewydolnością nerek i tubulopatią (uszkodzeniem cewek nerkowych, np. w przebiegu tocznia, amyloidozy, nefropatii związanej z zakażeniem HIV, nefropatii zastoinowej).

Należy wspomnieć też o zjawisku pseudohiperkaliemii (hiperkaliemii rzekomej), która nie odzwierciedla rzeczywistego poziomu potasu w surowicy. Może ona wynikać z niedopatrzeń popełnionych przed badaniem, błędów laboratoryjnych (może dojść do uwalniania potasu w przebiegu hemolizy, czyli pękania komórek krwi w próbce, np. w trakcie nieprawidłowego pobierania i transportowania próbek krwi), bardzo wysokiej leukocytozy (podwyższona liczba białych krwinek) bądź trombocytozy (wzrost liczby płytek krwi), czasem nawet na skutek długo zaciśniętej opaski uciskowej lub zaciskania pięści przez pacjenta w trakcie pobierania krwi.

Hiperkaliemia – objawy podwyższonego potasu

Łagodny i umiarkowany wzrost stężenia potasu we krwi często pozostaje bezobjawowe i jest wykrywane przypadkowo, podczas rutynowych badań krwi.

Najczęściej pojawiające się objawy hiperkaliemii to: apatia, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia czucia, splątanie, skurcze mięśniowe, a także, rzadziej, porażenie mięśni i drgawki, objawy krążeniowe (bradykardia, czyli spowolnienie pracy serca, zmiany w EKG). W skrajnych przypadkach taki stan może wiązać się także z ryzykiem zatrzymania krążenia i śmierci.

Hiperkaliemia – jak obniżyć potas?

Poziomy elektrolitów, podobnie jak wszystkie inne badania, interpretuje się w odniesieniu do pojawiających się objawów, chorób współistniejących, stosowanych leków i możliwych przyczyn hiperkaliemii. Dlatego ogromne znaczenie ma przeprowadzony przez lekarza wywiad i informacje udzielone przez pacjenta oraz jego znajomość nazw przyjmowanych medykamentów (w tym także suplementów diety).

Postępowanie terapeutyczne zaproponowane przez lekarza będzie zależeć od wszystkich wyżej wymienionych czynników. U pacjentów narażonych na hiperkaliemię może być konieczna zmiana codziennej diety i unikanie produktów o wysokiej zawartości potasu.

Produkty szczególnie bogate w potas:

• pomidory i ich przetwory,
• ziemniaki, bataty,
• buraki,
• szpinak, pietruszka,
• awokado,
• nasiona roślin strączkowych, w tym soi,
• ryby (łosoś, dorsz, makrela, pstrąg, tuńczyk, szprot),
• grzyby,
• orzechy, migdały, pistacje,
• owoce suszone,
• banany,
• brzoskwinie, morele,
• mak, sezam,
• pestki słonecznika.