Hiperkaliemia – jakie są przyczyny i objawy nadmiaru potasu we krwi?
Hiperkaliemia – co to jest?
Potas (K+) jest jednym z najważniejszych pierwiastków, odgrywającym kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy naszego organizmu i warunkującym prawidłowe funkcjonowanie nie tylko układu nerwowo-mięśniowego, ale także serca. Aż 90 proc. potasu w organizmie zawarte jest w komórkach całego organizmu, a tylko 10 proc. znajduje się w przestrzeni pozakomórkowej – płynach tkankowych i we krwi, i to właśnie jego poziom w osoczu jest jednym z wyznaczników równowagi elektrolitowej.
Hiperkaliemią nazywamy stan, gdy stężenie potasu w osoczu przekracza 5,5 mmol/l, przy czym klinicznie wyróżniamy postaci hiperkaliemii:
- łagodną,
- umiarkowaną,
- ciężką.
Hiperkaliemia – przyczyny nadmiaru potasu w organizmie
Przyczynami nadmiaru potasu w organizmie mogą być:
- zmniejszenie wydalania potasu przez nerki – niewydolność nerek,
- kwasica metaboliczna,
- niedobór insuliny u pacjentów z cukrzycą,
- uwalnianie potasu z komórek w wyniku ich rozpadu (np. zespół lizy guza - zespół rozpadu nowotworu), niedokrwistość hemolityczna, rabdomioliza (rozpad mięśni), posocznica (sepsa),
- nadmierna podaż potasu w żywności u pacjentów z zaburzonymi mechanizmami autoregulacji,
- stosowane leki, jak: niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, naproksen, diklofenak), leki przeciwdrobnoustrojowe (trimetoprim/sulfametoksazol, amoksycylina), leki immunosupresyjne (np. cyklosporyna A, takrolimus, ketokonazol), niektóre leki wykorzystywane w leczeniu nadciśnienia tętniczego, heparyna, digoksyna,
- spożywanie niektórych ziół i preparatów roślinnych, np. na bazie żeń-szenia syberyjskiego, konwalii majowej, owoców głogu.
Szczególnie podatne na wystąpienie hiperkaliemii są osoby chorujące na cukrzycę (zwłaszcza z niewyrównaną cukrzycą i wysoką glikemią), pacjenci ze stwierdzoną niedoczynnością kory nadnerczy (pierwotną – chorobą Addisona i wtórną), niewydolnością nerek i tubulopatią (uszkodzeniem cewek nerkowych, np. w przebiegu tocznia, amyloidozy, nefropatii związanej z zakażeniem HIV, nefropatii zastoinowej).
Należy wspomnieć też o zjawisku pseudohiperkaliemii (hiperkaliemii rzekomej), która nie odzwierciedla rzeczywistego poziomu potasu w surowicy. Może ona wynikać z niedopatrzeń popełnionych przed badaniem, błędów laboratoryjnych (może dojść do uwalniania potasu w przebiegu hemolizy, czyli pękania komórek krwi w próbce, np. w trakcie nieprawidłowego pobierania i transportowania próbek krwi), bardzo wysokiej leukocytozy (podwyższona liczba białych krwinek) bądź trombocytozy (wzrost liczby płytek krwi), czasem nawet na skutek długo zaciśniętej opaski uciskowej lub zaciskania pięści przez pacjenta w trakcie pobierania krwi.
Hiperkaliemia – objawy podwyższonego potasu
Łagodny i umiarkowany wzrost stężenia potasu we krwi często pozostaje bezobjawowe i jest wykrywane przypadkowo, podczas rutynowych badań krwi.
Najczęściej pojawiające się objawy hiperkaliemii to: apatia, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia czucia, splątanie, skurcze mięśniowe, a także, rzadziej, porażenie mięśni i drgawki, objawy krążeniowe (bradykardia, czyli spowolnienie pracy serca, zmiany w EKG). W skrajnych przypadkach taki stan może wiązać się także z ryzykiem zatrzymania krążenia i śmierci.
Hiperkaliemia – jak obniżyć potas?
Poziomy elektrolitów, podobnie jak wszystkie inne badania, interpretuje się w odniesieniu do pojawiających się objawów, chorób współistniejących, stosowanych leków i możliwych przyczyn hiperkaliemii. Dlatego ogromne znaczenie ma przeprowadzony przez lekarza wywiad i informacje udzielone przez pacjenta oraz jego znajomość nazw przyjmowanych medykamentów (w tym także suplementów diety).
Postępowanie terapeutyczne zaproponowane przez lekarza będzie zależeć od wszystkich wyżej wymienionych czynników. U pacjentów narażonych na hiperkaliemię może być konieczna zmiana codziennej diety i unikanie produktów o wysokiej zawartości potasu.
Produkty szczególnie bogate w potas:
- pomidory i ich przetwory,
- ziemniaki, bataty,
- buraki,
- szpinak, pietruszka,
- awokado,
- nasiona roślin strączkowych, w tym soi,
- ryby (łosoś, dorsz, makrela, pstrąg, tuńczyk, szprot),
- grzyby,
- orzechy, migdały, pistacje,
- owoce suszone,
- banany,
- brzoskwinie, morele,
- mak, sezam,
- pestki słonecznika.
