leki i wątroba
Olaf Bąk

Polekowe uszkodzenie wątroby – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Polekowe uszkodzenie wątroby (PUW) jest toksycznym uszkodzeniem lub zaburzeniem funkcji wątroby, wynikającym z działania leków, ich interakcji oraz reakcji alergicznych na nie. Mimo że występuje tylko 1 na 100 000 przypadków, jego powikłania mogą zagrażać zdrowiu, a nawet życiu. Toksyczne działanie leków może doprowadzić do stłuszczenia i marskości wątroby, co wiążę się przewlekłymi powikłaniami, które towarzyszą osobie chorej często do końca życia. Jakie są objawy polekowego uszkodzenia wątroby? Jak je leczyć?

Wątroba to położony wewnątrzotrzewnowo gruczoł układu pokarmowego. Jest położona po prawej stronie, pod łukiem żebrowym i składa się z 4 płatów. Ze względu na swoją budowę i niezwykle bogate unaczynienie odpowiada za większość metabolicznych funkcji organizmu – magazynowanie, syntezę, metabolizm i detoksykację. Właśnie dlatego, gdy wątroba zostanie obciążona dużą ilością toksyn i leków, może uleć uszkodzeniu.  

Polekowe uszkodzenie wątroby – czym jest? Kogo dotyczy?

Polekowe uszkodzenie wątroby jest stanem uszkodzenia lub zaburzenia funkcji wątroby na skutek przyjmowania leków. Dzieje się tak najczęściej, gdy przyjmowany preparat jest w wysokiej dawce bądź w wyniku spożywania wielu leków na stałe. Zdarza się również, że do rozwoju PUW dochodzi nieświadomie, np. gdy przyjmujemy kilka różnych preparatów z tym samym lekiem, lub celowo, np. w próbach samobójczych, w których intoksykacja i uszkodzenie wątroby mają doprowadzić do śmierci. 

W USA polekowe uszkodzenia wątroby stanowią aż 5% hospitalizacji.

Ze względu na charakter uszkodzeń oraz toczących się w wątrobie procesów możemy podzielić PUW na kilka podtypów:

  • cholestaza wewnątrzwątrobowa – w wyniku przyjmowania hormonalnej terapii zastępczej, leków antykoncepcyjnych czy antybiotyku (amoksycyliny z kwasem klawulanowym) może dojść do uszkadzania dróg żółciowych, co prowadzi do zastoju żółci, ograniczenia funkcji komórek wątroby, a z czasem do całkowitego zaniku dróg żółciowych i marskości wątroby,
  • stłuszczenie wątroby – przyjmowane leki antyarytmiczne i leki hormonalne oraz glikokortykosteroidy mogą prowadzić do gromadzenia się trójglicerydów w komórkach wątroby, co prowadzi do zaburzenia ich funkcji,
  • nieswoiste zapalenie wątroby – duże dawki paracetamolu (powyżej 4 gramów) prowadzą do ogniskowej martwicy hepatocytów i gwałtownej niewydolności wątroby, która w szybkim czasie może doprowadzić do śmierci,
  • ziarniniakowe zapalenie wątroby – do powstania ziarniniaków w wątrobie może dojść na skutek zażywania leku obniżającego ilość kwasu moczowego we krwi – allopurynolu.

Osobami o największej skłonności do polekowego uszkodzenia wątroby są osoby:

  • płci męskiej,
  • przyjmujące duże ilości lub wysokie dawki leków,
  • chore przewlekle, które przyjmują leki od dłuższego czasu,
  • nadużywające alkoholu,
  • chore na schorzenia wątroby,
  • starsze (szczególnie po 60. roku życia., u których statystycznie ilość przyjmowanych leków z różnych grup rośnie).

Objawy polekowego uszkodzenia wątroby

Objawy kliniczne polekowego uszkodzenia wątroby mogą być bardzo różnorodne, niezależnie od typu i substancji, który tę reakcję spowodował. To, co istotne: pierwsze objawy nie muszą wystąpić w krótkim czasie od spożycia leku. W przypadku polekowego uszkodzenia wątroby o charakterze alergicznym symptomy mogą wystąpić nawet do 90 dni od przyjęcia alergogennego leku. W klasycznej postaci PUW może być to nawet rok od zażywania leków.

Jedynie w ostrym zatruciu przy przedawkowaniu leków (np. paracetamolu) reakcja może być natychmiastowa i postępować z godziny na godzinę, jednak jest to stan najrzadszy.

Zależnie od stanu klinicznego, stopnia uszkodzenia wątroby czy chorób współistniejących symptomy PUW mogą być łagodne i nieswoiste lub wyraźnie wskazujące na choroby wątroby. Do najczęstszych objawów polekowego uszkodzenia wątroby zaliczamy:

  • złe samopoczucie,
  • uczucie zmęczenia i senność,
  • trudne do opanowania krwawienia,
  • skłonność do występowania siniaków (podbiegnięć krwawych),
  • brak apetytu,
  • nudności i wymioty,
  • ból w nadbrzuszu lub pod prawym łukiem żebrowym,
  • świąd skóry,
  • zażółcenie skóry i twardówek,
  • odbarwienie stolca,
  • ciemny mocz,
  • zaburzenia zachowania i świadomości (encefalopatia),
  • utrata przytomności,
  • śpiączka.

Polecane dla Ciebie

Polekowe uszkodzenie wątroby – diagnostyka

Diagnostyką i leczeniem chorób wątroby zajmuje się hepatolog, czyli w praktyce lekarz specjalista gastroenterologii. Ma to znaczenie szczególnie w przewlekłych uszkodzeniach związanych z farmakoterapią. W przypadkach ostrych zatruć najważniejszą rolę odgrywa lekarz specjalista toksykologii w dużych ośrodkach toksykologicznych.

W obrębie diagnostyki istotne jest przede wszystkim uważne zebranie wywiadu i badanie przedmiotowe. Lekarz zapyta o wszystkie przyjmowane przez osobę chorą leki i suplementy diety (pamiętajmy, że niektóre chińskie zioła mogą prowadzić do niewydolności narządów) oraz choroby przewlekłe. Oceni ryzyko wcześniejszego uszkodzenia wątroby lub przewlekłych chorób wątroby oraz wykluczy inne potencjalne przyczyny niewydolności wątroby.

Początkowe stadia polekowego uszkodzenia wątroby mogą być bezobjawowe. Dochodzi do uszkodzenia wątroby, ale w tak niewielkiej części, że nie zaburza to homeostazy organizmu. Na tym etapie w diagnostyce możemy opierać się głównie na badaniach biochemicznych.

W polekowym uszkodzeniu wątroby pojawia się przede wszystkim wzrost parametrów wątrobowych (ALAT, AspAT, GGTP). Z czasem w wyniku osłabienia jej funkcji zmniejsza się synteza białek (obniżony proteinogram – czyli zmniejszona ilość poszczególnych frakcji białek w osoczu), w tym białek zakrzepowych, co prowadzi do koagulopatii (zaburzeń krzepnięcia).

Dodatkowo dochodzi do zaburzeń syntezy glukozy oraz tłuszczów, a spadek ilości mocznika we krwi świadczy o postępującej niewydolności wątroby, bo to właśnie tam, toksyczny dla naszych komórek amoniak przemieniany jest w nietoksyczny mocznik.

W przypadku, gdy nie znamy czynnika uszkadzającego wątrobę (co ma miejsce w próbach samobójczych), niezbędne jest płukanie żołądka (celem oceny ewentualnych pozostałości po tabletkach), sprawdzenie poziomu etanolu we krwi oraz testy toksykologiczne i próby narkotykowe.

Dodatkowo wykonuje się badania obrazowe, które ocenią miąższ wątroby – USG i TK jamy brzusznej.

Ważne jest też, żeby wykluczyć potencjalne obciążenie wątroby przez wirusowe zapalenie wątroby typu A, B oraz C, co mogłoby być niekorzystnym czynnikiem w rokowaniu pacjenta.

Leczenie polekowego uszkodzenia wątroby

Leczenie PUW zależy szczególnie od podtypu uszkodzenia, a także od tego, jaki procent wątroby jest uszkodzony, a jaki zdrowy. Najczęściej stosowanymi substancjami są szczególnie – fosfolipidy i sylimaryna. To składniki stabilizujące błony komórek wątroby, które zmniejszają przenikanie do nich toksyn. W cięższych stanach (takich jak marskość wątroby z encefalopatią czy właśnie polekowe uszkodzenie wątroby) wykorzystuje się asparaginian ornityny, który poprawia metabolizm hepatocytów i stymuluje proces regeneracji wątroby.

Sprawdź na DOZ.pl: Leki i zioła na wątrobę.

W przypadku ostrej niewydolności wielonarządowej niezbędne będą też zabiegi hemodializy i hemofiltracji, które przyspieszą eliminację nieprzetworzonych przez wątrobę toksyn we krwi.

Nawet jeśli z wyników ambulatoryjnych będzie wynikało, że rozwija się u Ciebie polekowe uszkodzenie wątroby – nie odstawiaj przyjmowanych leków na własną rękę. Wszystkie zmiany w dawkach i ilościach przyjmowanych leków muszą być zalecone przez lekarza prowadzącego!

Polekowe uszkodzenie wątroby – jak mu zapobiec?

Najważniejszą zasadą jest uważne czytanie ulotek dołączonych do leków, szczególnie tych bez recepty, których zasad przyjmowania nie przekażą nam farmaceuta lub lekarz. Wiele preparatów – mimo innych nazw handlowych – posiada tę samą substancję czynną. Taka sytuacja ma miejsce chociażby w przypadku paracetamolu w wielu środkach, także tych złożonych z kilku składników – jak np. leki na objawy przeziębienia i grypy.

Drugą ważną zasadą jest to, by nie łączyć leków z tej samej grupy bez wyraźnego wskazania lekarza. W przypadku niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) przyjęcie jednocześnie ibuprofenu, ketoprofenu czy naproksenu nie wzmocni ich działania, a zdecydowanie obciąży wątrobę i może zwiększyć ilość działań niepożądanych.

Trzecią zasadą jest to, by nie łączyć leków z niektórymi pokarmami i innymi lekami. Ich duża ilość jest metabolizowana w organizmie przez cytochrom P450, którego praca może być spowalniania przez niektóre substancje:

  • niektóre antybiotyki i leki przeciwgrzybicze oraz przeciwwirusowe (np. erytromycyna, ketokonazol),
  • leki hamujące wydzielanie kwasu solnego w żołądku (cymetydyna, omeprazol),
  • leki przeciwdepresyjne (fluoksetyna, paroksetyna),
  • leki nasercowe (dilitiazem, werapamil, amiodaron),
  • leki przeciwzapalne (glikokortykosteroidy),
  • lek przeciwwymiotny (metoklopramid),
  • pokarmy (sok grejfrutowy, sok z granata, czarna morwa).
Przyjmując substancje z powyższej listy z innymi lekami, należy zachować szczególną ostrożność i każdą taką interakcję konsultować ze specjalistą. Spowolniony cytochrom P450 spowoduje, że przyjęte leki nie będą metabolizowane i będą kumulować się w organizmie.
  1. S. H. Ralston, M. W. J. Strachan, I. Penman, R. Hobson, red. wyd. pol. J. Różański, Choroby wewnętrzne Davidson t. 2, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2020.
  2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2019/20, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
  3. F. F. Ferri, red. wyd. pol. A. Steciwko, Kompendium chorób wewnętrznych, Edra Urban & Partner, Wrocław 2007.
  4. Zarys chirurgii. Podręcznik dla studentów i lekarzy w trakcie specjalizacji, pod red. prof. A. Żyluka, Wydawnictwo Medipage, Warszawa 2016.
  5. A. Soszka, Polekowe uszkodzenia wątroby coraz bardziej aktualne, „podyplomie.pl” [online] https://podyplomie.pl/medical-tribune/18506,polekowe-uszkodzenia-watroby-coraz-bardziej-aktualne   [dostęp:] 30.08.2022.
  6. K. Kowalska-Duplaga, Polekowe uszkodzenia wątroby, [w:] Pediatria, pod red. P. Kwinta i J. J. Pietrzyk, Wydawnictwo UJ, Kraków 2018.
  7. O. Wajtryt, T. M. Zielonka, Ostra niewydolność wątroby po podaniu amiodaronu, „Folia Cardiologica”, nr 3 2019.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Znieczulenie ogólne a miejscowe – różnice

    Jeszcze sto lat temu pacjenci byli poddawani wszystkim operacjom bez żadnego rodzaju znieczulenia i w złych warunkach sanitarnych. Nic więc dziwnego, że większość z nich nie przeżywała spotkania z chirurgiem. Na szczęście dzisiaj komfort pacjenta jest znacznie wyższy, a podczas drobnych zabiegów, jak i poważniejszych operacji można skorzystać ze znieczulenia – ogólnego i miejscowego. Czym się różnią i jak działają?

  • Egzema – przyczyny i objawy. Leczenie egzemy na dłoniach i twarzy. Które preparaty wybrać, a których unikać?

    Egzema, inaczej wyprysk lub atopowy wyprysk skóry, to niezakaźna choroba, którą nie można się zarazić od drugiej osoby poprzez kontakt bezpośredni lub korzystanie z tych samych kosmetyków czy ręczników i pościeli. Leczenie egzemy jest niezwykle uporczywe, ponieważ zazwyczaj ciężko jest wytypować czynnik wywołujący bolesne, swędzące, pękające i suche plamy na skórze dłoni i twarzy (czasem występujące na całym ciele). Leczenie egzemy z użyciem najlepszych dermokosmetyków i pod opieką najlepszego dermatologa lub alergologa może być nieskuteczne, jeśli pacjent będzie miał stały kontakt z czynnikiem drażniącym.

  • Mocznica – objawy, przyczyny, leczenie

    Mocznica to krańcowe stadium niewydolności nerek cechujące się dużymi stężeniami mocznika i kreatyniny we krwi, niewyrównaną kwasicą nieoddechową oraz powikłaniami przewlekłej choroby nerek (PChN). PChN jest bardzo częstym schorzeniem internistycznym, w którym dochodzi do stopniowego uszkodzenia nerek, a co za tym idzie – spadku ich wydolności.

  • Choroba popromienna – jak ją leczyć?

    Katastrofa w Czarnobylu uświadomiła nam, jak tragiczne w skutkach może być działanie promieniowania jonizującego. W ostatnim czasie, ze względu na trwającą wojnę na Ukrainie, temat zagrożenia promieniotwórczego powrócił. Czym zatem jest choroba popromienna? Kto jest na nią narażony i czy można się przed nią uchronić?

  • Skurczowe, czynnościowe bóle brzucha – przyczyny, objawy, leczenie

    Dolegliwości związanych z nadmiernym napięciem mięśni gładkich w obrębie narządów w jamie brzusznej, potocznie nazywanych skurczami, uciskiem czy kolką, może doświadczyć każdy z nas. I każdy może odczuwać taki ból nieco inaczej. Pewne jest, że dla poprawy komfortu i własnego zdrowia warto działać, aby sobie z nim poradzić.

  • Aplazja szpiku kostnego – objawy, przyczyny, leczenie

    Aplazja szpiku kostnego, zwana również niedokrwistością aplastyczną lub anemią aplastyczną, to choroba, którą można podzielić na wrodzoną lub nabytą. Schorzenie może pojawić się nagle lub rozwijać się przez wiele miesięcy, nie dając przy tym żadnych specyficznych objawów.

  • Nocna napadowa hemoglobinuria – co to za choroba? Objawy, leczenie

    Nocna napadowa hemoglobinuria (NNH) zaliczana jest do rzadkich chorób. Diagnozę NNH słyszy od 1 do 2 osób na milion rocznie. Schorzenie rozwija się najczęściej między 25. a 45. rokiem życia. Niestety rokowanie nie jest korzystne, a główną przyczyną zgonów jest zakrzepica. Jakie są jej objawy? Jak wygląda leczenie?

  • Terapia dźwiękiem – na czym polega? Co leczy?

    Często mówi się o tym, że muzyka łagodzi obyczaje. Jest w tym wiele prawdy. Dźwięk od lat z powodzeniem wykorzystuje się w terapii osób dorosłych i dzieci. W Polsce terapia dźwiękiem zyskuje coraz większą popularność. Jak wpływa na organizm i psychikę? Co zrobić, aby zostać profesjonalnym terapeutą?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij