Płyn w zatoce Douglasa - o czym świadczy?

W prawidłowych warunkach mówi się, że zatoka Douglasa jest wolna, czyli nie znajduje się w niej płyn ani masy tkankowe. Obecność płynu w zatoce Douglasa zawsze wzbudza czujność i niepokój.

Otóż nie. Niewielka ilość surowiczego płynu w jamie otrzewnowej jest zjawiskiem całkowicie fizjologicznym. Opisuje się ją wtedy jako "ślad płynu w zatoce Dougalsa". U dojrzałych płciowo kobiet i dziewcząt niewielka ilość płynu z zatoce Douglasa może się pojawiać i zwiększać cyklicznie. Dzieje się to zwykle przed rozpoczęciem miesiączki, jak również w czasie owulacji (jajeczkowania). U małych dziewczynek, niedojrzałych płciowo, wykrycie przypadkowo w czasie badania usg jamy brzusznej śladu płynu w zatoce Douglasa również nie wymaga diagnostyki i kontroli.

Należy jednak pamiętać, że obecność w zatoce Douglasa znacznej ilości płynu, bardzo często współwystępująca z dolegliwościami bólowymi, zwykle niestety świadczy o patologii i wymaga rozszerzenia diagnostyki, aby wyjaśnić przyczynę dolegliwości i zalecić dalsze, właściwe postępowanie.

Czym zatem jest torbiel jajnika? Jest to patologiczna przestrzeń w obrębie jajnika otoczona ścianą. Wyróżnia się kilka rodzajów torbieli jajnika: torbiele surowicze (tzw. torbiele proste wypełnione płynem surowiczym), torbiele dermatoidalne (skórzaste) oraz torbiele endometrialne (torbiele czekoladowe, które tworzą się w przebiegu endometriozy). Czasami torbielą może stać się przetrwały pęcherzyk jajnikowy Graafa, który nie pęknie w czasie owulacji – ten rodzaj torbieli ulega zazwyczaj samoistnemu wchłonięciu. Może zdarzyć się niestety także, że torbiel w jajniku świadczy o obecności nowotworu. Torbiele czasami mogą w ogóle nie dawać żadnych objawów i są  wykrywane przypadkowo w czasie wykonywania rutynowego usg jamy brzusznej. Czasami jednak ich obecność może wywoływać różne dolegliwości:

Zdarza się, że dochodzi do pęknięcia torbieli, wtedy kobieta odczuwa silniejszy ból, a w czasie wykonywania usg jamy brzusznej będzie można stwierdzić obecność płynu w zatoce Douglasa. Leczenie torbieli, jeśli nie dają one żadnych objawów, może polegać tylko na ich systematycznej obserwacji. Jednak jeśli torbiele dają dolegliwości lub powiększają się, wymagają usunięcia (metodą laparoskopową lub tradycyjną, w zależności od rodzaju torbieli). 

Kiedy dochodzi do ciąży ektopowej? Do ciąży ektopowej dochodzi wówczas, kiedy zapłodniona komórka jajowa zagnieżdża się w innym miejscu niż trzon macicy. Częstość występowania ciąży ektopowej szacuje się na około 1% wszystkich ciąż.

Najczęstszą lokalizacją ciąży ektopowej jest bańka jajowodu. Tak naprawdę zarodek może ulec zagnieżdżeniu prawie wszędzie: w szyjce macicy, jajniku czy jamie brzusznej. Najbardziej niebezpieczna dla zdrowia i życia kobiety lokalizacja to ciąża brzuszna lub szyjkowa, ale na szczęście zdarzają się one bardzo rzadko. Jakie są objawy ciąży ektopowej? W przebiegu ciąży ektopowej mogą pojawić się nieprawidłowe plamienia i krwawienia, ponadto obecne jest pobolewanie w dole brzucha, ból w okolicy jajników, czasami również uczucie niepełnego wypróżnienia. W sytuacji kiedy dojdzie do pęknięcia ciąży pozamacicznej, pojawia się ostry przeszywający ból brzucha, zaś w badaniu usg widoczny będzie płyn w zatoce Douglasa. Leczenie ciąży pozamacicznej jest zawsze operacyjne. 

Do zapalenia przydatków dochodzi tzw. drogą wstępującą – drobnoustroje z pochwy przedostają się do wyżej położonych narządów układu rozrodczego kobiety. Do niedawna najczęstszym patogenem, wywołującym zapalenie przydatków, była dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae). Obecnie, ze względu na znaczny spadek zachorowalności na rzeżączkę, bakteria nie jest już najczęstszym drobnoustrojem odpowiedzialnym za rozwój choroby. Do czynników etiologicznych zapalenia przydatków, zalicza się zatem także (poza dwoinką rzeżączki) następujące patogeny:

– Chlamydia trachomatis,
– Mycoplasma genitalium i inne mykoplazmy,
– Escherichia coli,
– Haemophilus influenzae,
– Streptococcus pyogenes,
– Streptococcus agalactiae oraz inne paciorkowce,
– Gardnerella vaginalis.

Największy udział w powstawaniu zakażeń doprowadzających do zapalenia przydatków ma Chlamydia trachomatis i Neisseria gonorrhoeae. Jakie dolegliwości daje zapalenie przydatków? Przede wszystkim może pojawić się ból w podbrzuszu, zazwyczaj ból jest obustronny. Ponadto może być obecna głęboka dyspareunia (bolesność w czasie stosunku płciowego), jak również upławy, czyli nieprawidłowa wydzielina z dróg rodnych związana z zapaleniem szyjki macicy lub pochwy, nieprawidłowe  krwawienia – krwawienia międzymiesiączkowe, bardzo obfite miesiączki oraz gorączka powyżej 38 st.C. W badaniu usg można stwierdzić obecność płynu w zatoce Douglasa. Leczenie zapalenia przydatków polega na stosowaniu właściwej antybiotykoterapii oraz leczeniu objawowym. 

Nowotwór ten przez długi okres czasu nie daje żadnych dolegliwości, obecność takich objawów jak ból w podbrzuszu, zwiększenie obwodu brzucha czy też krwawienia z pochwy świadczą niestety o zaawansowaniu nowotworu. 

Stwierdzenie w zatoce Douglasa ropnego płynu może świadczyć o obecności zapalenia otrzewnej i wymaga poszerzenia diagnostyki o dokładną ocenę przewodu pokarmowego i układu moczowego.