Dlaczego w ciąży trzeba znać swoją grupę krwi?
Barbara Sitek

Dlaczego w ciąży trzeba znać swoją grupę krwi?

Zazwyczaj już podczas pierwszej wizyty w gabinecie ginekologicznym lekarz prowadzący zleca ciężarnej pacjentce szereg badań laboratoryjnych, do którego należy m.in. oznaczenie jej grupy krwi. Oznaczenie tego parametru ma na celu ocenę ryzyka wystąpienia konfliktu serologicznego między przyszłą mamą a jej dzieckiem. Ponadto w sytuacji ewentualnego krwotoku matki, do którego może dość podczas porodu, informacja dotycząca grupy krwi pomaga w odpowiednim czasie i bez zbędnego czekania przetoczyć jej krew. Czym jest konflikt serologiczny, czy może do niego dość już w trakcie pierwszej ciąży, czy badanie grupy krwi w ciąży jest bezpłatne? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Oznaczenie grupy krwi i czynnika Rh u kobiety ciężarnej wchodzi do pakietu podstawowych i obowiązkowych badań, które należy wykonać do 10. tygodnia ciąży. Znajomość grupy krwi matki jest kluczowa w sytuacji, w której podczas ciąży lub w momencie porodu doszłoby do zwiększenia utraty krwi i konieczności jej przetoczenia. Ponadto w przypadku każdej ciąży konieczne jest sprawdzenie, czy nie występuje ryzyko tzw. konfliktu serologicznego, do którego może dochodzić wówczas, gdy krew matki i dziecka nie wykazuje zgodności w zakresie czynnika Rh lub innych układów grupowych. Jeżeli matka posiada grupę krwi Rh- (Rh minus), a dziecko Rh+ (Rh plus) może dojść do stanu, w którym organizm matki zacznie wytwarzać przeciwciała skierowane przeciwko czerwonym krwinkom płodu. Dzięki znajomości wyników badań krwi, możliwe jest jednak wczesne wykrycie takiego zagrożenia i wdrożenie odpowiedniego postępowania, zabezpieczającego życie i zdrowie dziecka.

Czym jest grupa krwi i czynnik Rh?

Erytrocyty to komórki krwi, inaczej krwinki czerwone, których głównym zadaniem jest transportowanie tlenu z płuc do tkanek i odprowadzenia z tychże dwutlenku węgla. Erytrocyty posiadają na swojej powierzchni specyficzne białka, nazywane też antygenami. Białka te różnią się między sobą budową, w zależności od tego, jaką grupę krwi posiada dana osoba. W sytuacji, gdy takie antygeny trafiają do organizmu człowieka o innej grupie krwi, mogą wywołać odpowiedź układu immunologicznego, prowadzącą do wytwarzania skierowanych przeciwko danym antygenom przeciwciał. Z tego powodu u osób, które mają przetaczaną krew, konieczne jest oznaczenie grupy krwi, a także wykonanie tzw. próby krzyżowej, podczas której miesza się krew przygotowaną do przetoczenia z krwią potencjalnego biorcy, aby wykluczyć ryzyko, jakiejkolwiek niezgodności pomiędzy krwinkami dawcy i biorcy.

W polskiej populacji największe znaczenie mają dwa układy grupowe krwi: układ AB0 i układ Rh. W układzie AB0 rozróżniamy dwa podstawowe antygeny – A i B, których obecność decyduje o tym, jaką grupę krwi ma dana osoba. Jeżeli na erytrocytach pacjenta nie jest obecny żaden z tych antygenów, wówczas mówimy o grupie 0 (zero), jeżeli jeden – odpowiednio grupę A lub B, a w przypadku obecności obu antygenów – grupę AB. W przypadku układu Rh istnieje tylko jeden kluczowy antygen D, nazywany także czynnikiem Rh, którego obecność jest oznaczana symbolem Rh+ (plus lub dodatni), a jego brak symbolem Rh- (minus lub ujemny).

Czym jest konflikt serologiczny? Kiedy należy wykonać badanie?

Czynnik Rh odgrywa szczególnie znaczącą rolę w czasie trwania ciąży, ponieważ niezgodność w jego zakresie między dzieckiem a matką może prowadzić do wystąpienia tzw. konfliktu serologicznego, którego konsekwencją mogą być niebezpieczne powikłania, takie jak np. choroba hemolityczna noworodka.

Do konfliktu serologicznego dochodzi w sytuacji, gdy matka dziecka nie posiada na swoich krwinkach antygenu Rh, czyli jest Rh-, a jej dziecko Rh+, ponieważ odziedziczyło grupę krwi po ojcu z dodatnim czynnikiem Rh. Jeżeli wówczas zdarzy się, że krwinki płodu dostaną się do krwioobiegu matki, jej organizm może zacząć wytwarzać przeciwciała skierowane przeciwko erytrocytom dziecka. Jest to szczególnie niebezpieczne, gdy kobieta jest w drugiej lub kolejnej ciąży. W czasie trwania pierwszej ciąży niezwykle rzadko dochodzi do przenikania krwinek dziecka do naczyń krwionośnych matki (jest możliwe, jeśli do immunizacji i wytworzenia przeciwciał doszło wcześniej, np. w poprzednich ciążach niezakończonych porodem – poronienia, ciąża pozamaciczna, łyżeczkowanie jamy macicy, ponadto innych podczas zabiegów wewnątrzmacicznych, czy też sytuacji niezwiązanych z ciążą, jak chociażby przetoczenie krwi niezgodnej grupowo), ryzyko to zwiększa się jednak znacznie podczas akcji porodowej. O ile wytworzone wtedy przeciwciała anty-D nie zdążą już zaszkodzić rodzącemu się dziecku, ponieważ ich produkcja trwa zazwyczaj kilka tygodni, to w momencie, gdy kobieta nosi dziecko z czynnikiem Rh+, może dojść do łączenia się tych obecnych już w jej organizmie przeciwciał z krwinkami płodu, prowadząc do aglutynacji (sklejania się), a także niszczenia erytrocytów dziecka.

Nieleczony konflikt serologiczny może doprowadzić do poronienia, a na późniejszych etapach ciąży do anemii, obrzęków, żółtaczki, a nawet śmierci dziecka.

Aby zapobiec takim sytuacjom, wszystkie kobiety będące w ciąży mają wykonywane badanie oznaczenia grupy krwi oraz analizę obecności przeciwciał anty-D. Badania te powinny być przeprowadzone w pierwszym trymestrze ciąży, a w przypadku kobiet z czynnikiem Rh- lub posiadających przeciwciała przeciwko antygenom krwinkowym, oznaczenie powinno być następnie dwukrotnie powtórzone. Kobiety ze zdiagnozowanym konfliktem serologicznym w zakresie czynnika Rh są w Polsce objęte tzw. immunoprofilaktyką i po porodzie otrzymują immunoglobulinę anty-D, która hamuje wytwarzanie szkodliwych przeciwciał. Decyzja o podaniu tego preparatu jest podejmowana przez lekarza na podstawie wyników badań laboratoryjnych.

Dowiedz się więcej o tym, które badania powinna wykonać kobieta w pierwszym trymestrze ciąży.

Oprócz konfliktu w zakresie czynnika Rh możliwe jest także wystąpienie konfliktu w innych układach grupowych krwi, np. gdy matka ma grupę 0, a dziecko A lub B. Chociaż te formy konfliktu przebiegają zazwyczaj łagodnie w porównaniu do konfliktu w zakresie Rh, to i tak nie wolno ich lekceważyć. Z tego powodu wszystkie kobiety ciężarne, nie tylko te z czynnikiem Rh-, powinny być diagnozowane w kierunku obecności przeciwciał przeciwerytrocytarnych.

Przebieg badania grupy krwi w ciąży

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20.09.2012 r., wszystkie kobiety ciężarne powinny mieć wykonane badania przesiewowe, takie jak:

  • do 10. tygodnia ciąży: oznaczenie grupy krwi i czynnika Rh oraz oznaczenie przeciwciał odpornościowych, czyli tzw. odczyn antyglobulinowy Coombs'a, 
  • między 21. a 26. tygodniem ciąży: oznaczenie przeciwciał odpornościowych u kobiet z grupą Rh-, u których w pierwszym badaniu nie stwierdzono obecności tych przeciwciał,
  • między 27. a 32 tygodniem ciąży: ponowne oznaczenie przeciwciał odpornościowych u kobiet z grupą Rh-.

Kobiety, u których stwierdzono obecność przeciwciał, powinny zostać objęte specjalistyczną opieką i być pod stałą kontrolą lekarską w czasie trwania ciąży. Muszą one także wykonać kolejne badania diagnostyczne, ponieważ od tego, które przeciwciała i w jakiej ilości znajdują się w ich krwi, zależą dalsze etapy terapii.

Polecane dla Ciebie

O czym należy pamiętać podczas wizyty lekarskiej przed badaniem?

Każda kobieta kierowana na oznaczenie grupy krwi i czynnika Rh, powinna być wcześniej poddana badaniu ginekologicznemu, umożliwiającemu określenie czasu trwania ciąży. Przed badaniem należy także poinformować lekarza o wszystkich swoich wcześniejszych ciążach i o tym, czy w którejś z nich wystąpił już konflikt serologiczny, o ewentualnym wcześniejszym przyjmowaniu immunoglobuliny anty-D lub innych substancji neutralizujących przeciwciała, a także grupie krwi ojca dziecka (jeśli jest znana) oraz ewentualnej skłonności do krwawień. Przed przystąpieniem do badania, które polega na pobraniu próbki krwi żylnej, nie jest wymagane specjalne przygotowywanie się, tj. nie trzeba być na czczo, a oznaczenie można wykonać o dowolnej porze dnia.

Badanie grupy krwi w ciąży – cena/refundacja, skierowanie

Zgodnie z polskim prawem, wszystkie kobiety w czasie ciąży, porodu i 6-tygodniowego połogu są objęte bezpłatną opieką lekarską, dlatego też badania rekomendowane przez Ministerstwo Zdrowia powinny być realizowane bez ponoszenia żadnych dodatkowych kosztów. Jeżeli jednak kobieta decyduje się skorzystać z prywatnej opieki medycznej, wówczas za pojedyncze oznaczenie zapłaci zazwyczaj ok. 40–50 zł.

  1. M. Baczyńska-Strzecha i in., Profilaktyka śródciążowa i okołoporodowa konfliktu serologicznego. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, nr 3(2), 2018.
  2. J. E. Hendrickson i in., Hemolytic Disease of the Fetus and Newborn: Modern Practice and Future Investigations, Transfusion Medicine Reviews, nr 30 (4), 2016.
  3. M. Bugiera, Choroba hemolityczna płodu i noworodka – profilaktyka, diagnostyka i leczenie. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, nr 5, 2012.
  4. Zalecenia stosowania immunoglobuliny anty-RhD w profilaktyce konfliktu matczyno-płodowego w zakresie antygenu D z układu Rh obowiązujące od dnia 18.12.2015 r. Narodowe Centrum Krwi.
  5. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 23 września 20 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem. Dz U 10. ; 187: 1259.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Przesiewowe badanie słuchu

    Badania przesiewowe wykonywane są rutynowo w celu określenia prawdopodobieństwa wystąpienia choroby lub wczesnego jej wykrycia. Już w pierwszych dniach życia dziecka wykonuje się przesiewowe badanie słuchu. Na czym ono polega? Ile trwa?

  • Rezonans magnetyczny kręgosłupa – przebieg badania, wskazania, cena

    Rezonans magnetyczny kręgosłupa to badanie pozwalające na ocenę elementów kostnych tego obszaru, jego tkanek miękkich oraz rdzenia kręgowego. Dzięki niemu możliwe jest wykrycie wszelkich zmian zapalnych, zwyrodnieniowych i nowotworowych. Najczęściej bada się pacjentów, którzy zgłaszają się do neurologa z bólami pleców i drętwieniem kończyn – zarówno rąk, jak i nóg. Częstym wskazaniem do badania jest także uraz kręgosłupa. Ile kosztuje MRI, jak długo trwa badanie i czy kobiety w ciąży mogą przystąpić do rezonansu magnetycznego kręgosłupa? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Czy mutacja genu MTHFR może być przyczyną poronień nawykowych i zakrzepicy?

    Genotyp genu MTHFR pośrednio wpływa na metabolizm i przyswajanie kwasu foliowego w organizmie człowieka. Mutacja w genie MTHFR jest łączona z występowaniem u pacjenta tendencji do nadkrzepliwości i zakrzepicy, nowotworów bądź zwiększonego ryzyka chorób układu krążenia. Doniesienia te jednak bywają sprzeczne i nie znajdują przełożenia na rekomendacje specjalistów w sprawie wdrożenia profilaktycznej diagnostyki mutacji w genie MTHFR. Kwestia niedoborów kwasu foliowego jest szczególnie istotna w planowaniu ciąży, diagnostyce niepowodzeń położniczych i trudności z utrzymaniem ciąży, a także przy ustalaniu przyczyn urodzenia dziecka z wadą cewy nerwowej.

  • Badanie genetyczne BRCA1 i BRCA2 – na czym polega i jak interpretować wyniki?

    Ryzyko wystąpienia nowotworu piersi i jajników u osoby posiadającej mutację genu BRCA wzrasta odpowiednio do około 60% w przypadku raka piersi i do około 40% w przypadku raka jajnika. Badania mutacji BRCA zaleca się kobietom, u których bliskich krewnych wystąpiły co najmniej dwa przypadki zachorowań na złośliwy nowotwór piersi i/lub jajnika, zwłaszcza gdy choroba pojawiła się u krewnego przed 50. rokiem życia.

  • Co to jest antybiogram i jak wygląda to badanie?

    W 1928 roku Alexander Fleming odkrył pierwszy szeroko stosowany antybiotyk – penicylinę. Ten przełomowy moment w historii medycyny doprowadził nie tylko do zmniejszenia liczby zgonów z powodu zakażeń, lecz również zapoczątkował erę antybiotykoterapii. Szerokie zastosowanie leków przeciwdrobnoustrojowych doprowadziło jednak do sytuacji, w której bakterie potrafią wymykać się leczeniu. Dlatego w podjęciu decyzji o wyborze jak najskuteczniejszego leku z pomocą przychodzi antybiogram.

  • Badanie in vivo – co to jest?

    Badania in vitro i in vivo stanowią nieodłączny element rozwoju medycyny i nauk pokrewnych. Warto wiedzieć, czym się różnią, aby zrozumieć ich znaczenie dla procesu odkrywania nowych leków czy terapii.

  • Kolposkopia – jak wygląda badanie? Wskazanie, przebieg, interpretacja wyników

    Kolposkopia to łatwe i nieinwazyjne badanie, wykonywane przez lekarza ginekologa, które pozwala na ocenę szyjki macicy, pochwy oraz sromu pod kątem zmian przednowotworowych i nowotworowych, pobranie celowanego materiału oraz ułatwienie decyzji co do dalszego postępowania. Badanie to może być wykonywane zarówno na NFZ, jak i prywatnie. Jak wygląda kolposkopia? Czy kolposkopia boli?

  • Echokardiografia – jak wygląda to badanie, ile trwa?

    Rozwój ultrasonografii pozwolił na nieinwazyjne obrazowanie wielu przestrzeni ludzkiego ciała. Klasyczny aparat USG pozwala nie tylko na obrazowanie jamy brzusznej, ale również serca. Badanie to określa się mianem echokardiografii lub potocznie – echo serca.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij