Badanie histopatologiczne - co to jest? Jak odczytywać wyniki?

W jaki sposób wygląda badanie histopatologiczne?

Materiał, który został pobrany od pacjenta do badania histopatologicznego, jest umieszczany w utrwalaczu, którym najczęściej bywa formalina. Następnie materiał ten poddawany jest obróbce histopatologicznej, która polega na umieszczeniu małego fragmentu tkanki w stężonym roztworze etanolu lub też innym płynie, który taką próbkę odwodni. Ostatecznie w ten sposób przygotowany materiał tkankowy jest umieszczany w płynnej parafianie po to, aby otrzymać parafinowy bloczek, który łatwo będzie pociąć mikrotomem (jest to przyrząd służący do cięcia preparatów biologicznych na bardzo cienkie skrawki, które następnie będą mogły być oglądane pod mikroskopem) w bardzo cienkie, kilkumilimetrowe fragmenty. Takie maleńkie fragmenty są umieszczane następnie na szkiełkach mikroskopowych i poddawane są właściwym procesom barwienia, dzięki którym w pobranym materiale będzie można uwidocznić wszystkie struktury komórkowe. 

Kto ocenia preparat histopatologiczny?

Oceną preparatu histopatologicznego zajmuje się zazwyczaj lekarz specjalista patomorfologii lub też histopatolog. Wynik badania histopatologicznego uzyskuje się po dokładnej, szczegółowej i wnikliwej analizie ocenianego pod mikroskopem preparatu.

Badanie histopatologiczne- wyniki, co można rozpoznać dzięki badaniu? 

Badanie histopstologiczne daje pewne wyniki przede wszystkim jeśli chodzi o rozpoznanie histopatologiczne nowotworu, z odróżnieniem nowotworów łagodnych od złośliwych. Ponadto, badanie histopatologiczne umożliwia też rozpoznanie różnego rodzaju chorób zapalnych i zwyrodnieniowych. Dodatkowo, rozpoznanie histopatologiczne jest też niezbędne do oceny monitorowania postępu leczenia. Wynik badania histopatologicznego dostarcza też często niezbędnych informacji już po śmierci pacjenta, kiedy zostanie pobrany ze zwłok materiał do badania. 

Czym jest biopsja ? Jakie jej rodzaje można wyróżnić?

Materiał do badania histopatologicznego często jest pobierany na drodze biopsji. Biopsja jest rodzajem specjalnego zabiegu diagnostycznego, w przebiegu którego w sposób inwazyjny pobierany jest do badania materiał biologiczny z tkanek podejrzanych o obecność w nich zmian chorobowych. Pobrany materiał biologiczny jest następnie przekazywany do badania histopatologicznego, w przebiegu którego specjalista pod mikroskopem ocenia pobrany fragment tkanki. Na tej podstawie można stwierdzić czy rzeczywiście w "podejrzanej" tkance obecne są zmiany chorobowe (i jakie te zmiany są) czy też w pobranym materiale nie ma żadnych niepokojących zmian.

Po co w ogóle lekarz decyduje się na wykonanie u pacjenta biopsji?

Biopsja wykonywana jest w sytuacji, kiedy na podstawie badania klinicznego oraz innych badan diagnostycznych (miedzy innymi usg) lekarz nie jest w stu procentach pewny swojej diagnozy. Ponadto biopsja wykonywana jest również w sytuacji, kiedy lekarz w zasadzie wie, jakie jest rozpoznanie, ale potrzebuje "namacalnego" potwierdzenia, aby móc włączyć właściwe leczenie- dotyczy to zwłaszcza podejrzenia procesu nowotworowego. 

Jakie zatem można wyróżnić rodzaje biopsji?

Bardzo często wykonywana jest biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC) oraz biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana (BACC). Ten drugi rodzaj biopsji jest wykonywany pod kontrolą obrazu USG, zatem lekarz wykonujący biopsje może zdecydowanie bardziej dokładnie określić miejsce, z którego pobierany jest do badania materiał biologiczny. 

Na czym polega biopsja? 

W ich przebiegu lekarz poprzez nakłucie badanego narządu strzykawką z cienką igłą (bez kontroli USG- biopsja BAC oraz pod kontrolą USG - biopsja BACC) aspiruje (pobiera) materiał komórkowy (cytologiczny) z miejsca podejrzanego o obecność procesu chorobowego. Następnie pobrany materiał jest rozmazywany na specjalnym mikroskopowym szkiełku, barwiony i tak przygotowany jest oddawany do mikroskopowej oceny specjalisty (jest to ocena cytologiczna), który z tak przygotowanego preparatu jest w stanie "wyczytać" diagnozę. 

Innym rodzajem biopsji jest biopsja gruboigłowa. Biopsja ta polega na pobraniu fragmentu tkanki lub narządu za pomocą specjalnej grubej igły biotycznej (w przebiegu biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej pobierany był tylko materiał komórkowy z podejrzanej zmiany, zaś tutaj pobierany jest cały fragment tkanki lub narządu w postaci cylindrycznego wycinka). Następnie pobrany materiał jest poddawany badaniu histopatologicznemu (w przypadku biopsji cienkoigłowej było to badanie cytologiczne). 

Kolejnym rodzajem biopsji jest biopsja wycinająca, która polega po prostu na usunięciu całej podejrzanej zmiany wraz z marginesem zdrowych tkanek. Cała zmiana jest następnie poddawana ocenie histopatologicznej, na podstawie której można ostatecznie postawić diagnozę. Można też wyróżnić biopsje wycinkową, w przebiegu której chirurgicznie usuwa się fragment podejrzanej zmiany i następnie oddaje się go do badania histopatologicznego. W przypadku kości wykonywana jest również trepanobiopsja, czyli biopsja, w przebiegu której do pobrania wycinka z kości używa się specjalnego wiertła, czyli trepanu. 

Do diagnostyki zmian w piersiach wykorzystuje się też obecnie jedną z najnowocześniejszych metod, jaką jest biopsja mammotomiczna. Do jej wykonania niezbędny jest mammotom, czyli urządzenie wytwarzające próżnię oraz posiadające igłę z systemem rotacyjnym.

W jaki sposób należy przygotować się do wykonania biopsji?

Badanie nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Zazwyczaj biopsja wykonywana jest w warunkach ambulatoryjnych, przede wszystkim chodzi tu o biopsję aspiracyjną cienkoigłową i biopsje aspiracyjną cienkoigłową pod kontrolą usg oraz biopsje gruboigłową. W przypadku innych biopsji często zachodzi potrzeba hospitalizacji, pacjent bowiem zazwyczaj wymaga zastosowania znieczulenia- przede wszystkim chodzi tu o trepanobiopsje. Jeśli chodzi o biopsje wycinkową i wycinającą, to wszystko uzależnione jest od rodzaju ocenianej zmiany, jej wielkości i lokalizacji- łatwo dostępne mniejsze zmiany, np. skórne, mogą być czasami po podaniu miejscowego znieczulenia usunięte w warunkach ambulatoryjnych, inne mogą natomiast wymagać jednodniowej (lub ewentualnie dłuższej) hospitalizacji.

Jak zatem wygląda przebieg biopsji aspiracyjnej cienko- i gruboigłowej? 

W czasie wykonywania tego rodzaju biopsji pacjent leży na leżance. Lekarz przed wykonaniem biopsji musi najpierw dokładnie odkazić skórę w miejscu, w którym wykonywana będzie biopsja. W przypadku biopsji wykonywanej pod kontrola usg, w następnej kolejności, lekarz przykłada sondę usg do skóry i odnajduje podejrzaną zmianę- dzięki kontroli usg można bardzo precyzyjnie określić miejsce, z którego będzie pobierany do dalszych badań materiał diagnostyczny. Po odnalezieniu nakłuwanego miejsca, lekarz wprowadza w nie strzykawkę z igłą (cienką lub grubą) i porusza igłą do przodu i do tyłu aspirując w ten sposób do strzykawki materiał komórkowy, który będzie poddawany ocenie cytologicznej lub histopatologicznej. Po pobraniu wystarczającej ilości materiału, lekarz usuwa igłę i przykłada do miejsca wkłucia jałowy gazik, który pacjent musi przytrzymać i uciskać jeszcze przez kilka minut.

Czy po wykonaniu biopsji moga wystąpić jakieś powikłania? 

Zazwyczaj badanie jest bardzo bezpieczne i rzadko po jego wykonaniu zdarzają się powikłania. Jeśli już do nich dojdzie, to zazwyczaj jest to po prostu powstawanie krwiaka w miejscu wkłucia igły. Przed wykonaniem badania pacjent powinien jednak zgłosić lekarzowi wykonującemu biopsje, jeśli występują u niego zaburzenia krzepnięcia, wszelkiego rodzaju uczulenia oraz wszystkie przyjmowane przez siebie leki. 

W jakich przypadkach wykonuje się biopsje?

Biopsja wykonywana jest zawsze w sytuacji, kiedy na podstawie objawów klinicznych i innych badań dodatkowych lekarz nie jest do końca pewny diagnozy lub też w sytuacji, kiedy właściwie diagnoza jest już postawiona. Jednak, aby móc zacząć właściwe leczenie, lekarz potrzebuje potwierdzenia postawionego rozpoznania- takim potwierdzeniem jest badanie histopatologiczne pobranego w czasie biopsji materiału. Biopsja wykonywana jest zatem najczęściej w sytuacji, kiedy lekarz podejrzewa u pacjenta nowotwór. Zwykle wykonywana jest biopsja piersi, tarczycy, wątroby, węzłów chłonnych oraz zmian podskórnych o charakterze guza. W przypadku podejrzanych zmian zlokalizowanych na powierzchni skóry wykonuje się zwykle biopsje wycinającą.