Czym jest biopsja i w jakim celu się ją wykonuje?

Biopsja wykonywana jest w sytuacji, kiedy na podstawie badania klinicznego oraz innych badań diagnostycznych (między innymi usg) lekarz nie jest w stu procentach pewny swojej diagnozy. Ponadto biopsja wykonywana jest również w sytuacji, kiedy lekarz w zasadzie wie, jakie jest rozpoznanie, ale potrzebuje "namacalnego" potwierdzenia, aby móc włączyć właściwe leczenie – dotyczy to zwłaszcza podejrzenia procesu nowotworowego.

Bardzo często wykonywana jest biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC) oraz biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana (BACC). Ten drugi rodzaj biopsji jest wykonywany pod kontrolą obrazu USG, zatem lekarz wykonujący biopsję może zdecydowanie bardziej dokładnie określić miejsce, z którego pobierany jest do badania materiał biologiczny. Na czym polegają te dwa rodzaje biopsji? W ich przebiegu lekarz poprzez nakłucie badanego narządu strzykawką z cienką igłą (bez kontroli USG- biopsja BAC oraz pod kontrolą USG- biopsja BACC) aspiruje (pobiera) materiał komórkowy (cytologiczny) z miejsca podejrzanego o obecność procesu chorobowego. Następnie pobrany materiał jest rozmazywany na specjalnym mikroskopowym szkiełku, barwiony i tak przygotowany jest oddawany do mikroskopowej oceny specjalisty (jest to ocena cytologiczna), który z tak przygotowanego preparatu jest w stanie "wyczytać" diagnozę.

Innym rodzajem biopsji jest biopsja gruboigłowa. Biopsja ta polega na pobraniu fragmentu tkanki lub narządu za pomocą specjalnej grubej igły biotycznej (w przebiegu biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej pobierany był tylko materiał komórkowy z podejrzanej zmiany, zaś tutaj pobierany jest cały fragment tkanki lub narządu w postaci cylindrycznego wycinka). Następnie pobrany materiał jest poddawany badaniu histopatologicznemu (w przypadku biopsji cienkoigłowej było to badanie cytologiczne).

Kolejnym rodzajem biopsji jest biopsja wycinająca, która polega po prostu na usunięciu całej podejrzanej zmiany wraz z marginesem zdrowych tkanek. Cała zmiana jest następnie poddawana ocenie histopatologicznej, na podstawie której można ostatecznie postawić diagnozę. Można też wyróżnić biopsję wycinkową, w przebiegu której chirurgicznie usuwa się fragment podejrzanej zmiany i następnie oddaje się go do badania histopatologicznego. W przypadku kości wykonywana jest również trepanobiopsja, czyli biopsja, w przebiegu której do pobrania wycinka z kości używa się specjalnego wiertła, czyli trepanu.

Do diagnostyki zmian w piersiach wykorzystuje się też obecnie jedną z najnowocześniejszych metod, jaką jest biopsja mammotomiczna. Do jej wykonania niezbędny jest mammotom, czyli urządzenie wytwarzające próżnię oraz posiadające igłę z systemem rotacyjnym. Do wykonania biopsji mammotomicznej wystarcza pojedyncze wkłucie, bowiem dzięki rotacji igły wokół własnej osi można pobrać odpowiednią ilość tkanki w postaci wielu wycinków z dowolnego miejsca wokół igły biopsyjnej. Ten rodzaj biopsji wykonuje się pod kontrolą usg oraz przy pomocy mammografii cyfrowej w postaci tzw. stołu stereotaktycznego.

Badanie nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Zazwyczaj biopsja wykonywana jest w warunkach ambulatoryjnych, przede wszystkim chodzi tu o biopsję aspiracyjną cienkoigłową i biopsję aspiracyjną cienkoigłową pod kontrolą usg oraz biopsję gruboigłową. W przypadku innych biopsji często zachodzi potrzeba hospitalizacji, pacjent bowiem zazwyczaj wymaga zastosowania znieczulenia – przede wszystkim chodzi tu o trepanobiopsję. Jeśli chodzi o biopsję wycinkową i wycinającą, to wszystko uzależnione jest od rodzaju ocenianej zmiany, jej wielkości i lokalizacji – łatwo dostępne mniejsze zmiany, np. skórne, mogą być czasami po podaniu miejscowego znieczulenia usunięte w warunkach ambulatoryjnych, inne mogą natomiast wymagać jednodniowej (lub ewentualnie dłuższej) hospitalizacji.

W czasie wykonywania tego rodzaju biopsji pacjent leży na leżance. Lekarz przed wykonaniem biopsji musi najpierw dokładnie odkazić skórę w miejscu, w którym wykonywana będzie biopsja. W przypadku biopsji wykonywanej pod kontrolą usg, w następnej kolejności, lekarz przykłada sondę usg do skóry i odnajduje podejrzaną zmianę – dzięki kontroli usg można bardzo precyzyjnie określić miejsce, z którego będzie pobierany do dalszych badań materiał diagnostyczny. Po odnalezieniu nakłuwanego miejsca, lekarz wprowadza w nie strzykawkę z igłą (cienką lub grubą) i porusza igłą do przodu i do tyłu aspirując w ten sposób do strzykawki materiał komórkowy, który będzie poddawany ocenie cytologicznej lub histopatologicznej. Po pobraniu wystarczającej ilości materiału, lekarz usuwa igłę i przykłada do miejsca wkłucia jałowy gazik, który pacjent musi przytrzymać i uciskać jeszcze przez kilka minut. Całe badanie trwa krótko – od kilku do kilkunastu minut. Dłużej natomiast trwa ocena histopatologiczna pobranego w czasie badania materiału komórkowego – zwykle jest to kilka dni.

Zazwyczaj badanie jest bardzo bezpieczne i rzadko po jego wykonaniu zdarzają się powikłania. Jeśli już do nich dojdzie, to zazwyczaj jest to po prostu powstawanie krwiaka w miejscu wkłucia igły. Przed wykonaniem badania pacjent powinien jednak zgłosić lekarzowi wykonującemu biopsję, jeśli występują u niego zaburzenia krzepnięcia, wszelkiego rodzaju uczulenia oraz wszystkie przyjmowane przez siebie leki.

Biopsja wykonywana jest zawsze w sytuacji, kiedy na podstawie objawów klinicznych i innych badań dodatkowych lekarz nie jest do końca pewny diagnozy lub też w sytuacji, kiedy właściwie diagnoza jest już postawiona, jednak, aby móc zacząć właściwe leczenie, lekarz potrzebuje potwierdzenia postawionego rozpoznania – takim potwierdzeniem jest badanie histopatologiczne pobranego w czasie biopsji materiału. Biopsja wykonywana jest zatem najczęściej w sytuacji, kiedy lekarz podejrzewa u pacjenta nowotwór. Zwykle wykonywana jest biopsja piersi, tarczycy, wątroby, węzłów chłonnych oraz zmian podskórnych o charakterze guza. W przypadku podejrzanych zmian zlokalizowanych na powierzchni skóry wykonuje się zwykle biopsję wycinającą.