
Problemy z zajściem w ciążę - niepłodność u kobiet
Ważne jest wtedy, aby obdarzyli lekarza pełnym zaufaniem i wierzyli, że zrobi on wszystko, aby im pomóc. Z kolei lekarz powinien być bardzo cierpliwy, chętnie udzielać odpowiedzi na wszystkie zadawane mu pytania, powinien być życzliwy, jak również mieć dużo taktu w sprawowaniu opieki nad niepłodnym małżeństwem. Leczenie niepłodnej pary jest zwykle procesem długotrwałym, wymagającym znacznej cierpliwości od obydwu ze stron.
Niepłodność (sterilitas)
Niepłodność to stan, który wynika z nieprawidłowości mechanizmów warunkujących zapłodnienie i zagnieżdżenie komórki jajowej. Przyjmuje się, że około 30% małżeństw jest niepłodnych.
Kiedy można zacząć mówić o niepłodności? Wtedy, kiedy po roku regularnego współżycia bez zabezpieczenia kobieta nie może zajść w ciążę. Zatem pierwsza konsultacja lekarska powinna odbyć się najwcześniej po roku niekończącego się poczęciem współżycia. Jeśli po kilku miesiącach nie udaje się zajść w ciążę, naprawdę nie ma jeszcze powodu do niepokoju.
Przyczyny niepłodności
Niepłodność może mieć wiele przyczyn i niekoniecznie muszą mieć one związek z kobietą. Może być ona spowodowana jednym lub kilkoma czynnikami jednocześnie.
W przypadku niemożności zajścia w ciążę należy rozpatrywać następujące czynniki:
- hormonalny
- jajnikowy
- jajowodowy
- maciczny
- szyjkowy
- męski
- immunologiczny
- psychiczny
Niepłodność hormonalna
Niepłodność hormonalna to około 40% przyczyn kobiecej niepłodności. Zaburzenia w wydzielaniu i produkcji żeńskich hormonów mogą powstawać na dwóch poziomach:
Pierwszy poziom stanowi układ podwzórze-przysadka
Podwzgórze i przysadka to części ośrodkowego układu nerwowego i endokrynnego, które poprzez wydzielanie i produkowanie hormonów oddziałują na inne elementy układu hormonalnego, między innymi na jajniki. Hormony, które produkowane są w tym układzie i pozostające w ścisłym związku z żeńskimi narządami płciowymi, to gonadotropiny: folikulotropina (hormon folikulotropowy,FSH) oraz lutropina (hormon luteinotropowy, LH). Gonadtoropiny mają wpływ na cykl miesięczny kobiety: działając na jajniki przyczyniają się do dojrzewania i pękania pęcherzyków jajnikowych i tym samym uwalniania komórki jajowej, czyli owulacji. Zahamowanie lub zaburzenie tego działania powoduje niezdolność do owulacji i niepłodność. Brak owulacji to najczęstsza przyczyna niepłodności.
Dodatkowo, układ podwzgórze- przysadka produkuje także hormon tyreotropowy (tyreotropinę, TSH), którego zadaniem jest działanie na gruczoł tarczowy i regulacja wytwarzania przez niego tyroksyny i trójjodotyroniny. Zaburzona produkcja hormonów tarczycy przyczynia się do nadczynności lub niedoczynności tego gruczołu, co z kolei prowadzi do utrudnionego zajścia w ciążę.
Inny hormon produkowany przez ten układ to prolaktyna. Zarówno nadmiar (hiperprolaktynemia), jak i niedobór (hipoprolaktynemia) uniemożliwiają zajście w ciążę.
Przyczynami, które zaburzają pracę układu podwzgórze-przysadka mogą być uwarunkowania genetyczne, ale także urazy głowy oraz guzy.
Drugi poziom to jajniki
Jajniki to żeńskie gonady, które odpowiedzialne są za produkowanie żeńskich hormonów płciowych, czyli estrogenów i progestagenów, które odpowiedzialne są za prawidłowy przebieg cyklu miesięcznego i dojrzewania komórki jajowej, jak również, gdy dojdzie już do poczęcia, za zagnieżdżenie się zarodka i jego dojrzewanie. W przypadku zaburzonej funkcji produkowania żeńskich hormonów płciowych, pojawia się niepłodność. Jest ona związana głównie z upośledzonym dojrzewaniem pęcherzyków jajnikowych oraz brakiem lub niewydolnością ciałka żółtego, produkującego progesteron, będący głównym hormonem odpowiedzialnym za utrzymanie ciąży.
Niepłodność jajnikowa
Zaburzenia w funkcjonowaniu jajników, nie tylko związane z żeńskimi hormonami płciowymi, są przyczyną niepłodności. Mogą do tego przyczynić się następujące czynniki:
- Nieprawidłowe funkcjonowanie układu podwzgórze-przysadka
- Zmiany zapalne
- Procesy nowotworowe
- Dysgenezja (czyli niewłaściwe wykształcenie się gonad lub ich brak) gonad
- Endometrioza (czyli obecność błony śluzowej macicy w innych narządach oprócz jamy macicy)
Niepłodność jajowodowa
Niepłodność jajowodowa to około 40% wszystkich przyczyn niepłodności.
Jajowody pełnią niesłychanie ważną funkcję w procesie poczęcia, gdyż są one odpowiedzialne za transport zapłodnionej komórki jajowej do macicy. Zatem jakakolwiek przeszkoda w świetle jajowodu może utrudnić przesuwanie się zarodka i jego późniejsze zagnieżdżenie się w macicy. Dlatego niepłodność jajowodową rozpatruje się biorąc pod uwagę zmiany mechaniczne i czynnościowe.
Przyczyny mechaniczne są najczęściej spowodowane:
- Wadami wrodzonymi – całkowity brak jajowodów lub ich całkowita niedrożność
Zmianami nabytymi – nowotwory jajowodów, endometrioza, stany pooperacyjne, stany pozapalne. Wszystkie te zmiany mogą doprowadzić do niedrożności jajowodów i zaburzenia transportu zarodka
Przyczyny niedrożności czynnościowej to:
- Czop śluzowy
- Przerost lub obrzęk błony śluzowej jajowodów
- Małe skrzepy krwi
- Nadmierna kurczliwość mięśniówki jajowodów
Niepłodność maciczna
Macica spełnia rolę „mieszkania” dla zarodka. To w niej zagnieżdża się zapłodniona komórka jajowa, rozwija się i rośnie. Wszelkie czynniki, które utrudniają lub uniemożliwiają zagnieżdżenie i rozwój zapłodnionego jaja przyczyniają się do powstania niepłodności macicznej. Są nimi:
- Wady wrodzone- brak macicy, macica jedno- lub dwurożna, macica podwójna
- Zrosty śródmaciczne, będące najczęściej powikłaniem pooperacyjnym
- Zapalenie endometrium, czyli błony śluzowej macicy
- Mięśniaki
- Zaburzenia kurczliwości
- Endometrioza
Niepłodność szyjkowa
W procesie zapłodnienia ogromną rolę odgrywa śluz szyjkowy w szyjce macicy. W okresie dni płodnych jest on przezroczysty i rozciągliwy, co łatwo jest kobiecie zaobserwować. W tym okresie zmieniają się jego właściwości fizykochemiczne i staje się on łatwo przepuszczalny dla plemników. Niestety, zdarzają się sytuacje, w których śluz nie ulega tym przekształceniom i jest nieprzepuszczalny dla plemników. Może przyczynić się do tego:
- Stan zapalny
- Zmniejszona zawartość glukozy w śluzie, która utrzymuje ruchliwość plemników
- Obecność w śluzie przeciwciał klasy IgA oraz IgG, które wymierzone są przeciwko plemnikom i doprowadzają do ich inaktywacji
- Obecność w śluzie enzymów niszczących plemniki
- Zbyt duża gęstość śluzu
- Zanieczyszczenie śluzu spowodowane najczęściej długotrwałym stanem zapalnym szyjki lub krwią
Jednak niepłodność szyjkowa może być też związana z nieprawidłowościami w obrębie samej szyjki, a nie śluzu. Czynniki ją wywołujące to:
- Skurcz cieśni szyjki-może być spowodowany nadmierną reakcją szyjki na substancje kurczące (prostaglandyny) zawarte w nasieniu
- Wrodzone zarośnięcie szyjki
- Niedorozwój szyjki
- Rozdarcia
- Blizny
- Nadżerki