Brodawczak w jamie ustnej – na podniebieniu, dziąśle i języku

Brodawczak płaskonabłonkowy to łagodna zmiana nowotworowa występująca w jamie ustnej. Może rozwijać się na podniebieniu, dziąśle, na języku. Zwykle jest to wyczuwalna językiem grudka. Leczenie jest chirurgiczne i polega na wycięciu zmiany. Przyczyną jest zakażenie wirusem HPV, stąd niezwykle ważne jest zapobieganie w postaci ograniczenia narażenia na kontakt z wirusem.

1. Czym jest brodawczak płaskonabłonkowy?
2. Czy wirus HPV może wywołać raka?
3. Jak można się zarazić?
4. Brodawczak jamy ustnej – jak wygląda i gdzie się rozwija?
5. Jak leczyć brodawczaka w jamie ustnej?
6. Jak zapobiegać zakażeniu?

Czym jest brodawczak płaskonabłonkowy?

Brodawczak płaskonabłonkowy (squamous cell papillona) to łagodna zmiana kliniczna występujaca w jamie ustnej. W przypadku występowania mnogich zmian na dużej powierzchni błony śluzowej mówimy o brodawczakowatości (papillomatosis).

Obecność brodawczaka płaskonabłonkowego związana jest z infekcją wirusem HPV (wirus brodawczaka ludzkiego, human papillomavirus). W ponad 50 proc. przypadków w zmianach tego typu wykrywano wisusy HPV 6 i HPV 11, oba należące do grupy o niskim ryzyku onkogennym (obok typów 1, 2, 42, 43, 44). W ostatnim czasie odnotowuje się wzrost zakażeń HPV w obrębie jamy ustnej, a brodawczak płaskonabłonkowy jest najczęstszym nowotworem łagodnym (niezłośliwym) tego regionu. Część autorów bierze pod uwagę również czynnik urazowy w etiologii powstawania tego typu zmian.

Czy wirus HPV może wywołać raka?

Wirus brodawczak ludzkiego wykazuje powinowactwo do komórek nabłonka skóry i błon śluzowych. Istnieje ponad 200 typów wirusa HPV. Niektóre z nich mają zdolność do transformacji nowotworowej komórek, dlatego dzielimy je na wysoko i nisko onkogenne.
Infekcja HPV w obrębie jamy ustnej może mieć:

• przebieg bezobjawowy,
• prowadzić do powstawania łagodnych zmian klinicznych,
• prowadzić  do transformacji nowotworowej.

Przetrwałe zakażenie typami wysoko onkogennymi (najczęściej HPV 16 i 18) może prowadzić do powstania raka płaskonabłonkowego jamy ustnej (raki płaskonabłonkcwe stanowią 90 proc. wszystkich nowotworów złośliwych jamy ustnej). Jednak sama obecność wirusa nie oznacza zapoczątkowania procesu nowotworowego. Większość infekcji HPV zostaje nabyta w ciągu pierwszych lat od inicjacji seksualnej. Od czasu zakażenia do wystąpienia objawów mija od miesiąca do 2 lat. Jednak w większości przypadków układ immunologiczny eliminuje w tym czasie wirusa. Przetrwałe zakażenie wysoko onkogennym typem może prowadzić do transformacji nowotworowej.

Jak można się zarazić?

Zakażenia HPV należą do najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową. Odnotowuje się ciągły wzrost częstości infekcji HPV. Według szacunków ponad 90 proc. mężczyzn i ponad 80 proc. kobiet będzie zakażonych w ciągu życia przynajmniej jednym typem wirusa HPV.

Wirus może być również przenoszony z matki na dziecko: poprzez łożysko, w czasie porodu, w czasie karmienia piersią (możliwe jest występowanie wirusa w mleku karmiących matek, nie zaleca się jednak ograniczenia karmienia piersią). Zdarza się także autozakażenie (np. u osób z brodawkami skórnymi możliwe jest przeniesienie infekcji do jamy ustnej) oraz zakażenie poprzez kontakt z zainfekowanymi instrumentami medycznymi.

Te pierwsze wywoływane są wirusami typu 2, 4, 6, 7, 10 i 40. Mogą występować w całej jamie ustnej. Klinicznie przypominają brodawczaka płaskonabłonkowego i są trudne do rozróżnienia. Do zakażenia może dojść drogą autogenną (samozakażenie) w przypadku występowania brodawek na skórze. O rozpoznaniu decyduje wynik badania histopatologicznego.

Brodawczak jamy ustnej – jak wygląda i gdzie się rozwija?

Najczęściej jest to wyczuwalna przez pacjenta grudka i średnicy poniżej 1 cm. Bywa, że jest to zmiana egzofityczna (wygląd kalafiorowaty, grzybiasty). Może być osadzona na szypule, jest koloru bladoróżowego lub szarobiałego. Stwierdza się gładką lub palczastą powierzchnię. Zmiana jest dobrze odgraniczona od podłoża. Brodawczak płaskonablonkowy w jamie ustnej może być usytuowany na:

• podniebieniu miękkim,
• języczku,
• podniebieniu twardym,
• dziąśle,
• języku lub pod językiem,
• na wardze,
• na policzku.

Jak leczyć brodawczaka w jamie ustnej?

Zmiany łagodne, do których zalicza się brodawczak płaskonabłonkowy, usuwa się chirurgicznie. Można posłużyć się tradycyjnie skalpelem lub użyć noża elektrycznego czy  lasera. Ten ostatni  zapewnia większy komfort zabiegu i mniejszy ból pooperacyjny. Materiał tkankowy odsyłany  jest do badania histopatologicznego celem weryfikacji wstępnego rozpoznania.

Jak zapobiegać zakażeniu?

Profilaktykę zakażeń HPV dzielimy na pierwotną, do której zalicza się m.in. stosowanie prezerwatyw i szczepienia ochronne oraz profilaktykę wtórną, polegająca na usunięciu zmian wywołanych przez wirusy wraz z marginesem tkanek. Szczepienia rekomendowane są dla dziewcząt i młodych kobiet oraz chłopców i młodych mężczyzn. Obecnie dostępne są 3 rodzaje szczepionek: 2-walentna (przeciw typom 16 i 18)  4-walentna (przeciw typom 6, 11, 16, 18) i 9-walentna (przeciw typom 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58). W krajach, w których wprowadzono szczepienia odnotowywany jest 90% spadek infekcji typami 6, 11, 16 i 18 wirusa.