Hemoroidy (żylaki odbytu, guzki krwawnicze) są fizjologiczną strukturą odbytu, co oznacza, że ma je każdy z nas. Są to trzy poduszeczkowate jamiste naczynia żylne wypełnione umiarkowanie krwią. Guzki krwawnicze dzieli się na guzki krwawnicze wewnętrzne (pochodzą one z górnego splotu żył odbytniczych) oraz guzki krwawnicze zewnętrzne pochodzące z dolnego splotu żylnego odbytniczego. Granica miedzy nimi przebiega wzdłuż brzegu odbytu (linia grzebieniasta).
Jaką funkcję pełnią guzki krwawnicze?
Funkcją guzków krwawniczych jest uszczelnianie odbytu, co ułatwia kontrolę wypróżnień i oddawania gazów. Zdarza się jednak, że guzki krwawnicze ulegają nadmiernemu wypełnieniu krwią, czyli przekrwieniu. Dochodzi wtedy do ich powiększenia i mówi się wtedy o hemoroidach, czyli żylakach odbytu.
Czy wszystkie żylaki odbytu są takie same?
Nie. Wyróżnia się 4 stopnie powiększenia guzków krwawniczych. Stopień pierwszy to powiększenie się guzków bez ich wypadania na zewnątrz. W stopniu drugim guzki wypadają na zewnątrz w czasie wypróżniania się, jednak cofają się samoistnie. W stopniu trzecim guzki wypadają na zewnątrz w czasie wypróżnień, jednak wymagają odprowadzenia. W stopniu czwartym natomiast guzki utrzymują się na zewnątrz i nie dają się odprowadzić ręcznie.
Jakie czynniki predysponują do powstania hemoroidów?
Przede wszystkim do powstania żylaków odbytu przyczyniają się nawykowe zaparcia, mogą one jednak także powstawać w przebiegu biegunki. Ponadto, do powstania hemoroidów predysponuje siedzący tryb życia, są one także częste u osób uprawiających biegi długodystansowe. Należy pamiętać też o tym, że czynnikiem bardzo predysponującym do rozwoju hemoroidów jest ciąża i poród.
Dlaczego w okresie ciąży i porodu hemoroidy powstają tak często?
W okresie ciąży powiększająca się macica zaczyna coraz bardziej uciskać na żyłę główną dolną, co z kolei utrudnia prawidłowy odpływ krwi żylnej z nóg i miednicy. To zaczyna powodować, ze żyły odbytu zaczynają stawać się obrzmiałe, stają się też coraz szersze oraz dodatkowo mają osłabione ścianki. Te czynniki predysponują właśnie do powstania hemoroidów. Ponadto, kolejnym czynnikiem ułatwiającym rozwój żylaków odbytu w okresie ciąży jest fakt, że kobiety w ciąży mają bardzo duży problem z
zaparciami - perystaltyka jelit jest dużo wolniejsza (mają na to wpływ głównie zmiany hormonalne). Trudności z wypróżnieniem powodują, że do oddawania stolca konieczny jest duży wysiłek, przez co wzrasta ciśnienie krwi w okolicy odbytu - to pociąga za sobą możliwość powstania żylaków odbytu. Dodatkowo, w czasie porodu, kiedy kobieta musi bardzo silnie przeć, w okolicy odbytu również wzrasta ciśnienie, co jest równoznaczne z możliwością powstania hemoroidów. W okresie ciąży i po porodzie hemoroidy są bardzo częste, z ich powodu cierpi naprawdę znaczna ilość kobiet.
Jakie są objawy hemoroidów?
Najbardziej charakterystycznym objawem obecności hemoroidów jest krwawienie z odbytu. Jest to krwawienie świeżą krwią, które towarzyszy wypróżnieniom - czasami krew widoczna jest w muszli klozetowej, przy mniejszym krwawieniu widoczna jest tylko na papierze toaletowym. Poza tym, w przypadku obecności żylaków odbytu bardzo często kobiety odczuwają uczucie niecałkowitego wypróżnienia, jak również świąd i pieczenie w okolicy odbytu. Ponadto, dla hemoroidów charakterystyczny jest też ból, podrażnienie i dyskomfort w okolicy odbytu. Zdarza się też wyciek śluzu z odbytu. W sytuacji, kiedy pojawią się
hemoroidy zewnętrze i dojdzie do ich zapalenia, ból jest naprawdę silny.
Jak rozpoznać hemoroidy?
Rozpoznanie stawia się na podstawie obrazu klinicznego oraz dokładnie zebranego wywiadu. Aby mieć stuprocentową pewność, pacjentkę powinno zbadać się per rectum (przez odbyt) - najlepiej, aby lekarzem badającym był proktolog lub chirurg. Jeśli zachodzi potrzeba, należy wykonać badanie rektoskopii, a w razie dalszych wątpliwości - kolonoskopię.
Jak radzić sobie z obecnością hemoroidów w okresie ciąży i po porodzie?
W pierwszej kolejności powinno się spróbować zapobiegać ich pojawieniu się. Dieta kobiety powinna być bogata w
błonnik, który pobudza perystaltykę jelit i tym samym przyczynia się do łatwiejszego wypróżniania, przeciwdziała zaparciom. Kobieta powinna jeść zatem dużą ilość warzyw i owoców, ciemnego pieczywa, jak również pić dużą ilość niegazowanej wody mineralnej. Warto zadbać także o jakąkolwiek aktywność fizyczną - jeśli pozwala na to stan zdrowia, przyszła mama może uczęszczać na gimnastykę dla kobiet ciężarnych, a jeśli ginekolog zabrania takiej aktywności, to warto codziennie udać się chociażby na spacer.
A co zrobić, jeśli już w okresie ciąży i po porodzie, pomimo profilaktyki, dojdzie do powstania hemoroidów?
Wtedy należy spróbować skutecznie sobie z nimi poradzić. Wiadomo, że w okresie ciąży i po porodzie, kiedy kobieta karmi piersią, możliwości terapeutyczne są ograniczone, bowiem niektórych środków farmakologicznych po prostu nie można stosować. Warto natomiast wykonywać nasiadówki z ziół, np. z
rumianku. Jest to może mniej wygodna metoda leczenia niż stosowanie leków, jednak nasze mamy i babcie korzystały właśnie z niej - regularnie wykonywane nasiadówki mogą okazać się tak samo skuteczne jak środki farmakologiczne. Jeśli jednak nie przynoszą one pożądanego rezultatu, wtedy należy zakupić odpowiednie środki w aptece - farmaceuta pomoże dobrać środek właściwy dla ciężarnej i kobiety karmiącej. Jeśli i to nie pomoże, to po porodzie można zdecydować o zastosowaniu którejś z zabiegowych metod leczenia (w okresie ciąży takie zabiegi nie są wykonywane, ponieważ po rozwiązaniu problem żylaków odbytu może zniknąć sam). Z metod zabiegowych stosuje się między innymi zakładanie na żylaki specjalnych gumowych podwiązek, które powodują, że guzek z czasem odpada. Ponadto wykorzystuje się krioterapię, czyli zamrażanie hemoroidów - to doprowadza do ich martwicy i guzek także z czasem odpadnie. Inna metoda leczenia to skleroterapia - wykonuje się serię zastrzyków dookoła guzka, które powodują jego kurczenie się, naczynia krwionośne wokół guzka zamykają się, tworzą zakrzepy i guzek z czasem także odpada. Jeszcze jedna metoda leczenia hemoroidów to koagulacja, która także doprowadza do odpadania guzków.