Jakie mogą być przyczyny bólu odbytu?

Bardzo częstą przyczyną bólu odbytu są żylaki odbytu, popularnie nazywane hemoroidami lub guzkami krwawniczymi. Ból odbytu w przypadku stwierdzenia hemoroidów pojawia się wówczas, kiedy dojdzie do powstania zakrzepu w obrębie guzka krwawniczego. Ból często bywa dość mocno nasilony, towarzyszy mu zazwyczaj pieczenie, choremu trudno jest usiąść. Ponadto, dodatkowym objawem obecności guzków krwawniczych może być krwawienie z odbytu o jasnoczerwonym kolorze, krwawienie obecne jest w czasie wypróżniania lub bezpośrednio po nim. Leczenie hemoroidów polega na stosowaniu diety bogatej w błonnik, po to, aby nie doprowadzać do powstawania zaparć, które nasilają nieprzyjemne dolegliwości. Ponadto, stosuje się różnego rodzaju maści i czopki działające przeciwbólowo i przeciwzapalnie, które zazwyczaj w ciągu kilku- kilkunastu dni doprowadzają do pozbycia się uciążliwych dolegliwości. W przypadku bardzo dużych żylaków odbytu leczenie zachowawcze może być nieskuteczne i wtedy zachodzi potrzeba wykonania właściwego zabiegu.

Kolejną przyczyną bólu odbytu może być obecność szczeliny odbytu. Szczelina odbytu jest nadżerką lub nieprawidłowym pęknięciem skóry w okolicy odbytu, do jej powstawania zazwyczaj przyczyniają się biegunki lub częste zaparcia. Poza bólem odbytu, który niekiedy jest bardzo silny i pojawia się po wypróżnieniu, innym objawem szczeliny odbytu może być obecność żywoczerwonej krwi na papierze toaletowym po oddaniu stolca. Do leczenia początkowo wykorzystuje się środki działające miejscowo przeciwbólowo i przeciwzapalnie oraz hydroterapię. Jeśli takie postępowanie nie przynosi poprawy, wprowadzane są maści z nitrogliceryną, która rozszerza naczynia krwionośne oraz maści z blokerami kanałów wapniowych, czasami stosuje się zastrzyki z botuliny do zwieracza odbytu (botulina ma za zadanie rozluźnić mięsień). Niestety, takie postępowanie również nie zawsze skutkuje poprawą i może zajść potrzeba leczenia operacyjnego. 

Inną przyczyną bólu odbytu może być ropień odbytu. Do powstania ropnia odbytu przyczynia się infekcja bakteryjna gruczołów odbytowych. Najczęstszym objawem obecności ropnia odbytu jest bardzo silny ból w okolicy odbytu, często o pulsującym charakterze. Pacjent zwykle ma również podwyższoną temperatuę ciała, często przekraczającą 38 st.C, odczuwa też uczucie parcia i rozpierania odbytnicy. W okolicy odbytu widoczne jest natomiast bolesne "zgrubienie" - może zdarzyć się jednak, że ropień bedzie położony głębiej i wtedy nie będzie widoczny na zewnątrz odbytu. Ropień odbytu bardzo często powstaje u pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna oraz z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego (colitis ulcerosa). Ponadto, ropień odbytu może być także powikłaniem pooperacyjnym okolicy odbytu, może też powstawać na skutek urazu odbytu. Rzadko ropień odbytu obecny jest u chorych z rozpoznanym nowotworem lub gruźlicą. Leczenie ropnia odbytu polega na jego nacięciu, w przypadku ropnia położonego głębiej zabieg powinien być wykonany w warunkach szpitalnych, a pacjent dodatkowo powienin otrzymać antybiotyk. 

Ból odbytu może być też wywołany obecnością przetoki okołoodbytniczej. Przetoka jest nienaturalnym połączeniem kanału odbytu ze skórą dookoła. Do powstania przetoki okołoodbytniczej dochodzi najczęściej na skutek stanu zapalnego, a przyczyny jej powstawania są bardzo podobne do przyczyn powstawania ropnia odbytu. Poza bólem odbytu, innymi objawami obecności przetoki okołoodbytniczej jest ropny wyciek z odbytu lub niewielkiego otworu w okolicy odbytu, jak również świąd oraz gorsze trzymanie gazów i stolca. Leczenie przetoki okołoodbytniczej jest operacyjne. 

Innymi przyczynami bólu odbytu są również choroby przenoszone drogą płciową (przede wszystkim rzeżączka oraz zakażenia Chlamydią, ale również opryszczką i grzybicą). Poza tym do powstawania bólu odbytu przyczynia się też uraz okolicy odbytu, uraz kości guzicznej, schorzenia neurologiczne (między innymi stwardnienie rozsiane), wypadanie odbytu i odbytnicy, guzy kości guzicznej czy też zwyrodnienia kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego.

Należy pamiętać też o tym, że istnieją także tzw. samoistne zespoły bólowe odbytu i odbytnicy. Samoistne zespoły bólowe zdecydowanie częściej można stwierdzić u kobiet niż u mężczyzn. Choć mogą być obecne w każdym wieku, to najwięcej stwierdza się ich w przedziale wiekowym pomiędzy 20 a 45 rokiem życia. Jednym z samoistnych zespołów bólowych odbytu jest kokcygodynia. Jest to zespół  bólowy występujący w okolicy kości ogonowej. Bardzo często przyczyną tego zespołu jest uraz kości ogonowej, w tym również uraz okołoporodowy. Samoistna kokcygodynia natomiast często występuje u pacjentów z depresją i jest uważana za chorobę psychosomatyczną. Ból ma charakter przewlekły, zwykle nasila się w pozycji siedzącej lub stojącej. Leczenie polega na stosowaniu masaży i innych rodzajów fizykoterapii, jak również środków działających przeciwbólowo i przeciwzapalnie, u pacjentów z depresją należy zastosować właściwe leczenie przeciwdepresyjne. Jeśli zespół ma związek z urazem kości ogonowej, niekiedy zachodzi potrzeba leczenia operacyjnego.

Innym rodzajem samoistnego zespołu bólowego odbytu jest zespół dźwigaczy odbytu. W jego przebiegu poza bólem odbytu, pojawia się też ból okolicy krzyżowej kręgosłupa oraz ból pośladków i ud. Poza tym obecny jest też dyskomfort okolicy odbytu i uczucie rozpierania. Ból nasila się w pozycji siedzącej i ma charakter przewlekły. Do powstawania tego zespołu przyczynia się siedzący tryb życia oraz przebyte urazy i operacje w okolicy miednicy. Leczenie polega na stosowaniu stymulacji elektrogalwanicznej mięśni dźwigaczy odbytu prądem o wysokim napięciu, ponadto stosuje się maści przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz fizykoterapię. Jeszcze jednym zespołem samoistnego bólu odbytu jest napadowy ból odbytu. Typowym jego objawem są napady ostrego bólu, trwającego od kilku do kilkunastu sekund, które mają miejsce głównie w nocy. Często ulgę przynosi zgięcie kończyn dolnych w stawach biodrowych. Zdarza się, że napady przez kilka miesięcy nie pojawiają się w ogóle, jednak mogą one powtarzać się nawet co kilka godzin. Zespół ten czściej występuje u mężczyzn, do jego powstawania często przyczynia się nadmierny stres. Leczenie napadów jest objawowe.