
Rumianek pospolity — wszechstronny kosmetyk i lek
Hieronim Bock, duchowny i botanik, pisał „nie ma lepszego nad rumianek ziela, na wszelkie schorzenia i na urodę zawsze znajdzie radę”.
Spis treści
- Rumianek pospolity – zastosowanie i wskazania
- Rumianek pospolity – wygląd, pochodzenie, morfologia
- Rumianek pospolity – działanie, właściwości, skład
- Rumianek pospolity – stosowanie i dawkowanie
- Rumianek pospolity – interakcje z lekami i ziołami
- Rumianek pospolity – skutki uboczne, przedawkowanie
- Leki zawierające rumianek pospolity
- Suplementy i wyroby medyczne zawierające rumianek pospolity
- Kosmetyki zawierające rumianek pospolity
- Działanie
- Postacie i formy
- Substancje aktywne
- Surowiec
Rumianek pospolity – zastosowanie i wskazania
Rumianek pospolity stosowany jest w dolegliwościach żołądkowo-jelitowych (biegunka, wzdęcia, zaparcia, utrata apetytu, skurcze w obrębie przewodu pokarmowego, niestrawność, wrzody żołądka). Preparaty z kwiatów rumianku stosuje się również wewnętrznie w stanach lękowych, bezsenności, nerwicach, w zaburzeniach dróg moczowych i bólach różnego pochodzenia. Rumianek polecany jest do użytku zewnętrznego w stanach zapalnych skóry i błon śluzowych, na trudno gojące się rany, egzemy, owrzodzenia, odleżyny i oparzenia.
Może być wykorzystywany w postaci płukanek do jamy ustnej i gardła, do inhalacji w przypadku podrażnienia górnych dróg oddechowych, a także w zapaleniach okolic odbytu i narządów płciowych jako składnik maści czy dodatek do kąpieli i płukanek. Często rumianek stosuje się w postaci kompresów na oczy w przebiegu stanów zapalnych spojówek i brzegów powiek, jęczmienia i gradówki. Ze względu na swoje właściwości chętnie wykorzystywany jest w kosmetyce, również w produktach dla dzieci i niemowląt.
Rumianek pospolity – wygląd, pochodzenie, morfologia
Rumianek pospolity (łac. Chamomilla recutita, Matricaria chamomilla) to roślina z rodziny astrowatych (Asteraceae), która występuje na terenach Europy, Azji, Ameryki i Australii. W Polsce spotykana jest na łąkach, zboczach gór, nieużytkach rolnych i uprawach. Roślina może osiągnąć wysokość 60 cm. Na rozgałęzionej łodydze osadzone są podwójnie i potrójnie pierzastosieczne liście oraz kwiaty zebrane w koszyczki. Liście są równowąskie, nitkowate i lekko skręcone.
Zewnętrzną część koszyczków tworzą białe, języczkowe kwiaty, a wnętrze składa się z rurkowatych, żółtych kwiatów. Nazwa gatunkowa wywodzi się od greckich słów chamos i melos, które oznaczają „ziemne jabłko” w nawiązaniu do zapachu rumianku. Łacińska nazwa matricaria pochodzi od słowa mater oznaczającego „matkę”, co ma symbolizować kojące, „matczyne” właściwości. Charakterystyczną cechą rumianku pospolitego jest puste, stożkowate dno kwiatowe i specyficzny zapach, co pozwala odróżnić go od podobnych gatunków pozbawionych działania leczniczego i mogących wywoływać reakcje alergiczne.
Rumianek pospolity – działanie, właściwości, skład
Głównym składnikiem aktywnym koszyczka rumianku jest olejek eteryczny, który zawiera (-)-α-bisabolol, tlenki bisabololu A, B i C, myrcen, matrycynę, farnezen, kadinen. Inne związki obecne w kwiatach to pochodne flawonowe (apigenina i 7-glukozyd apigeniny), kumaryny, kwasy fenolowe i polisacharydy. Substancje aktywne kwiatów rumianku hamują aktywność 5-lipooksygenazy, cyklooksygenazy i utlenianie kwasu arachidowego. Z synergistycznego działania flawonoidów, seskwiterpenów i azulenów wynikają właściwości przeciwzapalne. Ekstrakty z kwiatów rumianku hamują rozwój wrzodów, a także przyspieszają ich gojenie. Za odnowę błony śluzowej żołądka odpowiadają m.in. umbeliferon, herniryna, bisabolol, 7-glukozyd apigeniny. Składniki olejku eterycznego hamują wzrost bakterii i grzybów. Rumianek wykazuje także działanie przeciwświądowe i uspokajające.
Niektóre badania sugerują oddziaływanie rumianku na receptory kwasu gamma-aminomasłowego (GABA) – efekt przeciwlękowy. W badaniach wykazano, że miejscowe stosowanie preparatów z rumianku w przypadku zapalenia skóry lub rumienia wywołanego światłem UVA lub UVB ma skuteczność zbliżoną do kremu z hydrokortyzonem o stężeniu 0,75%. Badania na zwierzętach potwierdziły właściwości przeciwhiperglikemiczne i ochronne na komórki β trzustki. Dodatkowo surowiec pomaga zredukować stres oksydacyjny, na który szczególnie narażeni są diabetycy.
Wykazano, że azuleny i cis-spiroeter z grupy spirocyklicznych poliacetylenów posiadają silne działanie antyalergiczne i przeciwhistaminowe. Rumianek pospolity działa spazmolitycznie, hamuje biegunkę i kolki niemowlęce. Składnik olejku – α-bisabolol – hamuje aktywność pepsyny i tym samym zmniejsza uszkodzenia błony śluzowej żołądka. Najsilniejsze działanie przeciwdrobnoustrojowe wykazują dwa składniki olejku z kwiatów rumianku: α-bisabolol i chamazulen. Rumianek pospolity przyspiesza gojenie i regenerację naskórka i skóry właściwej. Surowiec pobudza proces ziarninowania, zmniejsza obrzęk i wysięk.
Rumianek pospolity – stosowanie i dawkowanie
W celu sporządzenia naparu należy 1-2 łyżki surowca zalać szklanką wrzątku i zaparzać pod przykryciem przez 15 minut. Po tym czasie napar należy przecedzić, ostudzić i spożywać w ilości 2-3 szklanki dziennie. Napar z rumianku można wykorzystać do stosowania zewnętrznego w postaci płukanek, okładów lub nasiadówek. W warunkach domowych można sporządzić także nalewkę. Ilość nalewki zalecana do spożycia to 2-4 łyżeczki na dzień (1:5 w alkoholu 60%).
Na rynku dostępnych jest wiele kosmetyków zawierających w składzie rumianek pospolity: kremy, maści, żele pod oczy i na powieki, toniki, płyny do kąpieli i do mycia, szampony, maseczki i mleczka do twarzy. Na podrażnioną skórę zalecane są kąpiele rumiankowe. Około 80 g suszonych kwiatów rumianku należy zalać 3 litrami wody i gotować pod przykryciem przez 15 minut. Po przecedzeniu gotowy wywar należy dodać do wanny z ciepłą wodą.
Rumianek pospolity – interakcje z lekami i ziołami
Jednoczesne stosowanie rumianku i warfaryny zwiększa ryzyko krwotoku. Długotrwałe przyjmowanie dużych dawek rumianku pospolitego może wpływać na skuteczność środków antykoncepcyjnych.
Rumianek pospolity – skutki uboczne, przedawkowanie
Stosowanie rumianku pospolitego rzadko wywołuje odczyny alergiczne. Prawdopodobnie w dużym stopniu wynikają one z zanieczyszczenia rumianku pospolitego rumiankiem psim (Anthemis cotula), który zawiera składnik alergizujący – antekotulid. Na alergie narażone są osoby uczulone na inne rośliny z rodziny Asteraceae. Reakcję alergiczną wywołuje matrycyna, a do jej głównych objawów zalicza się zapalenie skóry, zapalenie oskrzeli, duszność, atak astmy i nieżyt nosa.
Leki zawierające rumianek pospolity
Suplementy i wyroby medyczne zawierające rumianek pospolity
Kosmetyki zawierające rumianek pospolity
Działanie
- antyseptyczne
- przeciwalergiczne (łagodzi objawy alergii)
- przeciwbakteryjne
- przeciwbólowe (bez opioidów)
- przeciwcukrzycowe (hipoglikemizujące; zmniejsza stężenie glukozy we krwi)
- przeciwgrzybicze
- przeciwświądowe
- przeciwutleniające (antyoksydacyjne)
- przeciwwirusowe
- przeciwzapalne
- zapobiega tworzeniu się owrzodzeń i nadżerek przewodu pokarmowego
- przyspiesza proces gojenia się owrzodzeń trawiennych
- spazmolityczne (rozkurcza i zmniejsza napięcie mięśni gładkich)
- ściągające
- uspokajające
- immunostymulujące
- przeciwdrobnoustrojowe
- ułatwia trawienie
Postacie i formy
- susz
- napar
- odwar
- nalewka
- wyciąg
- krople
- syrop
- granulat
- tabletka
- kapsułka
- maść
- krem
- płyn doustny
- szampony i odżywki do włosów
- żel na skórę
- spray
- pastylki do ssania
- żelki
- czopki
Substancje aktywne
- fitosterole
- flawonoidy
- olejki eteryczne
- garbniki
- śluzy
- polisacharydy
- związki mineralne
- kumaryny
- poliacetyleny
- związki goryczowe
- kwasy fenolowe
- cholina
Surowiec
- kwiat