Kwas acetylosalicylowy, Acidum acetylsalicylicum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o kwasie acetylosalicylowym
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1897
- Substancje aktywne
-
kwas acetylosalicylowy
- Działanie kwasu acetylosalicylowego
-
przeciwbólowe (bez opioidów), przeciwgorączkowe, przeciwreumatyczne, przeciwzakrzepowe (antykoagulacyjne), przeciwzapalne
- Postacie kwasu acetylosalicylowego
-
proszek doustny, saszetki, tabletki, tabletki dojelitowe, tabletki musujące, tabletki powlekane
- Układy narządowe
-
układ nerwowy i narządy zmysłów, układ krwionośny (sercowo-naczyniowy)
- Specjalności medyczne
-
Kardiologia, Medycyna ratunkowa, Medycyna rodzinna, Ortopedia i traumatologia narządu ruchu, Reumatologia
- Rys historyczny kwasu acetylosalicylowego
-
Lecznicze działanie kory wierzby, zawierającej kwas salicylowy i jego pochodne, opisywano już w starożytnym Egipcie i Grecji. Pierwsze próby izolacji substancji podjęto w XIX wieku. Metodę syntezy kwasu acetylosalicylowego nadającego się do zastosowania w farmacji opracował Felix Hoffmann dopiero w 1897 roku w laboratoriach firmy Bayer. Na rynek wprowadzono go pod nazwą Aspirin. Był to pierwszy lek otrzymany syntetycznie, stanowił tym samym początek przemysłu farmaceutycznego.
- Wzór sumaryczny kwasu acetylosalicylowego
-
C9H8O4
Spis treści
- Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające kwas acetylosalicylowy
- Wskazania do stosowania kwasu acetylosalicylowego
- Dawkowanie kwasu acetylosalicylowego
- Przeciwskazania do stosowania kwasu acetylosalicylowego
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania kwasu acetylosalicylowego
- Przeciwwskazania kwasu acetylosalicylowego do łączenia z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje kwasu acetylosalicylowego z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje kwasu acetylosalicylowego z alkoholem
- Wpływ kwasu acetylosalicylowego na prowadzenie pojazdów
- Inne rodzaje interakcji
- Wpływ kwasu acetylosalicylowego na ciążę
- Wpływ kwasu acetylosalicylowego na laktację
- Wpływ kwasu acetylosalicylowego na płodność
- Skutki uboczne
- Objawy przedawkowania kwasu acetylosalicylowego
- Mechanizm działania kwasu acetylosalicylowego
- Wchłanianie kwasu acetylosalicylowego
- Dystrybucja kwasu acetylosalicylowego
- Metabolizm kwasu acetylosalicylowego
- Wydalanie kwasu acetylosalicylowego
Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające kwas acetylosalicylowy
Wskazania do stosowania kwasu acetylosalicylowego
Kwas acetylosalicylowy wskazany jest w leczeniu bólu o małym i średnim nasileniu oraz gorączki. Wskazany jest w leczeniu choroby niedokrwiennej serca oraz wszelkich sytuacjach klinicznych, wymagających hamowania agregacji trombocytów, takich jak: zapobieganie zawałowi serca u osób dużego ryzyka, świeży zawał serca lub podejrzenie świeżego zawału serca, po przebytym epizodzie niestabilnej choroby wieńcowej, prewencja wtórna u osób po przebytym zawale serca, stan po wszczepieniu pomostów aortalno-wieńcowych i angioplastyce wieńcowej, zapobieganie napadom przejściowego niedokrwienia mózgu (TIA) i niedokrwiennego udaru mózgu u pacjentów z TIA, po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu u pacjentów z TIA, u osób z zarostową miażdżycą tętnic obwodowych, zapobieganie zakrzepicy naczyń wieńcowych u pacjentów z mnogimi czynnikami ryzyka, zapobieganie zakrzepicy żylnej i zatorowi płuc u pacjentów długotrwale unieruchomionych, np. po dużych zabiegach chirurgicznych jako uzupełnienie innych sposobów profilaktyki.
Dawkowanie kwasu acetylosalicylowego
W leczeniu bólu i gorączki u dorosłych stosuje się do 4 g na dobę, do 3-5 dni. Kwas acetylosalicylowy nie powinien być stosowany dłużej bez konsultacji z lekarzem. Podawanie go młodzieży powyżej 12. roku życia (maksymalnie 1,5 g na dobę) również powinno odbywać się pod kontrolą lekarza. Kwas acetylosalicylowy powinien być przyjmowany po posiłkach. O rozpoczęciu stosowania i dawkowaniu kwasu acetylosalicylowego w terapii choroby niedokrwiennej serca i związanych z nią schorzeń powinien zdecydować lekarz. Zwykle zaleca się dawkę 75-150 mg na dobę - do regularnego przyjmowania.
Wchodzi w skład preparatów złożonych. Występuje obok witaminy C, kofeiny, substancji sympatykomimetycznych czy przeciwhistaminowych hamujących wysięk z błony śluzowej nosa i zatok oraz innych substancji.
Przeciwskazania do stosowania kwasu acetylosalicylowego
Kwas acetylosalicylowy nie powinien być stosowany w przypadku nadwrażliwości na salicylany, skazy krwotocznej, czynnej choroby wrzodowej żołądka i / lub dwunastnicy, ciężkiej niewydolności nerek, wątroby lub serca, napadów tzw. astmy aspirynowej w wywiadzie, dny moczanowej, niedoboru dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, przy jednoczesnym stosowaniu metotreksatu w dawkach 15 mg na tydzień lub większych, w ostatnim trymestrze ciąży, u dzieci i młodzieży w wieku do 16 lat w przebiegu infekcji wirusowych oraz u dzieci poniżej 12. roku życia.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania kwasu acetylosalicylowego
Należy zachować ostrożność, stosując kwas acetylosalicylowy w okresie karmienia piersią, w przypadku nadwrażliwości na NLPZ, podczas równoczesnego stosowania leków przeciwzakrzepowych oraz ibuprofenu, u pacjentów z niewydolnością nerek bądź wątroby a także u pacjentów z chorobą wrzodową lub krwawieniami z przewodu pokarmowego. Pacjenci z astmą oskrzelową, przewlekłymi chorobami układu oddechowego i alergiami powinny stosować kwas acetylosalicylowy ostrożnie ze względu na możliwość wywołania przez niego skurczu oskrzeli i reakcji nadwrażliwości. Ze względu na działanie antyagregacyjne, kwas acetylosalicylowy może powodować wydłużenie czasu krwawienia po zabiegach chirurgicznych. Jego stosowanie powinno być zawieszone na 5 dni przed planowanym zabiegiem. U pacjentów ze skłonnością do krwawień (hemofilia, niedobór witaminy K) i przyjmujących leki przeciwzakrzepowe (pochodne kumaryny lub heparyna w większych dawkach) kwas acetylosalicylowy może być stosowany po rozważeniu potencjalnych korzyści i ryzyka. Nawet małe dawki zmniejszają wydalanie kwasu moczowego, co u niektórych pacjentów może wywołać napad dny moczanowej. Długotrwałe przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego może powodować bóle głowy. Kwas acetylosalicylowy może wpływać na płodność kobiet.
Kwas acetylosalicylowy potęguje hipoglikemizujące działanie niektórych leków przeciwcukrzycowych z grupy sulfonylomocznika jak na przykład glibenklamidu, gliklazydu, glimepirydu, glipizydu czy glikwidonu poprzez wypieranie ich połączeń z białkami osocza. Nasila działanie insuliny. Dawki kwasu powyżej 4 gramów na dobę nasilają wydalanie z organizmu kwasu moczowego, dawki poniżej 3 gramów hamują jego wydalanie. Może znacznie zmienić się działanie leków przeciwdnawych jak na przykład probenecyd czy benzobromaron. Może zmniejszać wydalanie digoksyny przez nerki, przez co może się zwiększyć jej stężenie. Jednoczesne stosowanie z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi może nasilić ich toksyczne działanie na przewód pokarmowy oraz nerki. Zwiększa ryzyko powstawania wrzodów żołądka i/lub dwunastnicy, oraz krwawienia. Glikokorykosteroidy stosowane łącznie z kwasem mogą zwiększać ryzyko uszkodzenia przewodu pokarmowego oraz zmniejszać stężenie salicylanów w osoczu. Leki trombolityczne, przeciwagregacyjne jak tiklopidyna, przeciwzakrzepowe jak na przykład pochodne kumaryny, heparyna mogą zwiększyć swoje toksyczne działanie. Może wydłużyć się czas krwawienia, ryzyko krwotoków. Kwas acetylosalicylowy może zmienić działanie leków moczopędnych. Działa antagonistycznie do spironoloaktonu. Dawki kwasu powyżej 3 gramów na dobę zmniejszają filtrację kłębuszkową, zmniejsza się wydalanie sodu oraz wody. Zmniejsza działanie furosemidu oraz może nasilić jego działanie ototoksyczne. Wodoroweglan sodu zwiększa wydalanie salicylanów z organizmu. Kwas może zmniejszać hipotensyjne działanie inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACE) jak na przykład kaptoprylu, enalaprylu, peryndoprylu i innych. Łączne stosowanie z fenytoiną powoduje zwiększenie siły jej działania. Stosowany z kwasem walproinowym zwiększa jego stężenie w osoczu poprzez wypieranie go z połączeń białkowych co może skutkować zwiększeniem działań niepożądanych. Kwas walproinowy nasila działanie antyagregacyjne kwasu acetylosalicylowego. Metamizol zmniejsza działanie antyagregacyjne kwasu dlatego należy zachować ostrożność u pacjentów leczonych małymi dawkami kwasu i metamizolem. Łączenie z inhibitorami anhydrazy węglanowej jak np. acetazolamidem może doprowadzić do zmniejszenia ich wydalania, zatrucia salicylanami, groźnej kwasicy oraz działań toksycznych na OUN. Metoklopramid nasila wchłanianie kwasu z przewodu pokarmowego. Kwas acetylosalicylowy może nasilać działania niepożądane rzadko już stosowanych sulfonamidów.
Przeciwwskazania kwasu acetylosalicylowego do łączenia z innymi substancjami czynnymi
Kwas acetylosalicylowy zmniejsza wydalanie nerkowe metotreksatu, zwiększa jego działanie toksyczne, szczególnie na szpik, oraz wypiera go z połączeń białkowych we krwi. Nie jest zalecane łączenie kwasu oraz metotreksatu w dawkach większych jak 15 mg na tydzień.
Interakcje kwasu acetylosalicylowego z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Metotreksat (Methotrexate) | antymetaboilty kwasu foliowego (inhibitory reduktazy kwasu dihydrofoliowego) |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Acenokumarol (Acenocoumarol) | leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K |
Tiklopidyna (Ticlopidine) | leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Deksibuprofen (Dexibuprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Deksketoprofen (Dexketoprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Flurbiprofen (Flurbiprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Ibuprofen (Ibuprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Ketoprofen (Ketoprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Lornoksykam (Lornoxicam) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Naproksen (Naproxen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Piroksykam (Piroxicam) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Salicylamid (Salicylamide) | NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1 |
Salicylan choliny (Choline salicylate) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Digoksyna (Digoxin) | glikozydy nasercowe |
Metylodigoksyna (Metildigoxin) | glikozydy nasercowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Metoklopramid (Metoclopramide) | prokinetyki o zróżnicowanym mechanizmie działania |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Furosemid (Furosemide) | leki moczopędne, diuretyk - pętlowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Spironolakton (Spironolactone) | leki moczopędne, diuretyki - oszczędzające potas - antagoniści aldosteronu |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Chinapryl (Quinapril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Cilazapryl (Cilazapril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Enalapril (Enalapril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Kaptopril (Captopril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Lizynopryl (Lisinopril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Peryndopryl (Perindopril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Metyloprednizolon (Methylprednisolone) | glikokortykosteroidy |
Prednizolon (Prednisolone) | glikokortykosteroidy |
Prednizon (Prednisone) | glikokortykosteroidy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Gliklazyd (Gliclazide) | doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika |
Glikwidon (Gliquidone) | doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika |
Glimepiryd (Glimepiride) | doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika |
Insulina Aspart (Insulin aspart) | insuliny |
Insulina Degludec (Insulin degludec) | insuliny |
Insulina Detemir (Insulin detemir) | insuliny |
Insulina Glargine (Insulin glargine) | insuliny |
Insulina Glulizynowa (Insulin glulisine) | insuliny |
Insulina Izofanowa (Insulin isophane) | insuliny |
Insulina Lispro (Insulin lispro) | insuliny |
Insulina Neutralna (Insulin human) | insuliny |
Glibenklamid (Glibenclamide) | doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Fenytoina (Phenytoin) | leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Kwas walproinowy (Valproic acid) | inne leki przeciwpadaczkowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Acetazolamid (Acetazolamide) | inhibitory anhydrazy węglanowej |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Kwas p-aminosalicylowy (PAS) (Aminosalicylic acid) | substancje stosowane w leczeniu gruźlicy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Wodorowęglan sodu (Sodium bicarbonate) | VARIA / INNE |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Ibrytumomab (Ibritumomab) | radiofarmaceutyki |
Kabozantynib (Cabozantinib) | inhibitory kinazy białkowej |
Ponatynib (Ponatinib) | inhibitory kinazy białkowej |
Ramucyrumab (Ramucirumab) | przeciwciała monoklonalne - przeciwnowotworowe i immunosupresyjne |
Typranawir (Tipranavir) | inhibitory proteazy HIV |
Interakcje kwasu acetylosalicylowego z alkoholem
Alkohol może zwiększać częstość występowania działań niepożądanych ze strony układu pokarmowego.
Wpływ kwasu acetylosalicylowego na prowadzenie pojazdów
Kwas acetylosalicylowy nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych.
Inne rodzaje interakcji
Kwas acetylosalicylowy może zmienić wyniki badań czynności tarczycy.
Wpływ kwasu acetylosalicylowego na ciążę
Kwas acetylosalicylowy poprzez hamowanie syntezy prostaglandyn może niekorzystnie wpływać na ciążę i rozwój zarodka lub płodu. Nie należy stosować produktów zawierających kwas acetylosalicylowy u kobiet w ciąży, jeśli nie jest to bezwzględnie konieczne. U kobiety usiłujących zajść w ciążę lub w pierwszym i drugim trymestrze ciąży, stosowane dawki powinny być jak najniższe a czas stosowania jak najkrótszy.
Wpływ kwasu acetylosalicylowego na laktację
Kwas acetylosalicylowy i jego metabolity przenikają w niewielkich ilościach do mleka kobiecego. Nie stwierdzono występowania działań niepożądanych u niemowląt karmionych piersią po krótkotrwałym stosowaniu salicylanów przez matkę i przerywanie karmienia z reguły nie jest w takich wypadkach konieczne. W razie regularnego przyjmowania dużych dawek kwasu acetylosalicylowego, karmienie piersią powinno być wcześniej przerwane ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye'a lub zaburzeń czynności płytek krwi u dziecka.
Wpływ kwasu acetylosalicylowego na płodność
Leki hamujące syntezę prostaglandyn mogą wpływać na owulację i zaburzać płodność kobiet. Działanie to jednak ustępuje po zakończeniu terapii.
Skutki uboczne
- krwiak
- wydłużenie czasu protrombinowego
- krwawienie z nosa
- ból brzucha
- brak łaknienia
- zgaga
- wymioty
- krwawienie z dziąseł
- zwiększone ryzyko krwawień
- nudności
- wydłużenie czasu krwawienia
- krwawienia z dróg moczowo-płciowych
- krwotok okołooperacyjny
- odczyny skórne
- martwica brodawek nerkowych
- krwotok mózgowy
- obrzęk
- stany zapalne błony śluzowej żołądka i jelit
- choroba wrzodowa dwunastnicy
- choroba wrzodowa żołądka
- przemijające zaburzenia pracy wątroby ze zwiekszeniem aktywności aminotransferaz, fosfatazy alkalicznej i stężenia bilirubiny
- agranulocytoza
- leukopenia
- astma
- pokrzywka
- świąd
- niedokrwistość hemolityczna
- śródmiąższowe zapalenie nerek
- eozynopenia
- wysypka
- trombocytopenia
- perforacja wrzodu żołądka
- perforacja wrzodu dwunastnicy
- Krwotok z przewodu pokarmowego
- wstrząs anafilaktyczny
- ogniskowa martwica komórek wątroby
- ból głowy
- tworzenie kamieni moczanowych
- białkomocz
- występowanie czerwonych krwinek w moczu
- nadciśnienie tętnicze
- tkliwość okolicy wątroby
- zawroty głowy
- powiększenie wątroby
- niewydolność serca
- szumy uszne
Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)
- Bardzo często
- (≥1/10)
- Często
- (≥1/100 do <1/10)
- Niezbyt często
- (≥1/1000 do <1/100)
- Rzadko
- (≥1/10 000 do < 1/1000)
- Bardzo rzadko
- (<1/10 000)
- Częstość nieznana
- Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych
Objawy przedawkowania kwasu acetylosalicylowego
Działania toksyczne zależą od stężenia kwasu w osoczu. Przy stężeniach 10 mg/dl pojawia się podrażnienie błony śluzowej przewodu pokarmowego, 20 mg/dl dochodzi do uczynnienia choroby wrzodowej żołądka, krwawienia z układu pokarmowego, pojawia się szum w uszach przejściowa głuchota, nudności i zawroty głowy, 30 mg/dl występuje nadmierne pobudzenie. Przy stężeniu 50 mg/dl hiperwentylacja, zasadowica oddechowa, tężyczka, 60 mg/dl zasadowica zamienia się na kwasicę metaboliczną, pojawia się gorączka, drgawki, śpiączka, zapaść, niewydolność nerek i zaburzenia w układzie krzepnięcia krwi. Odnotowywano zgon po zażyciu dawki z przedziału od 10 do 30 gramów kwasu. Brak jest specyficznej odtrutki, wykonuje się płukanie żołądka lub prowokuje wymioty. Podaje się duże ilości węgla aktywnego, monitoruje gospodarkę wodno-mineralną i ciepłotę ciała. W razie niewydolności nerek wykonuje się dializę otrzewnowa lub hemodializę.
Mechanizm działania kwasu acetylosalicylowego
Działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne kwasu acetylosalicylowego polega na nieodwracalnym hamowaniu cyklooksygenazy, enzymu odpowiadającego za syntezę prostanoidów (prostaglandyny E2 (PGE2), prostaglandyny I2 (PGI2) i tromboksanu A2) z kwasu arachidonowego. Poprzez hamowanie syntezy tromboksanu A2 w trombocytach, kwas acetylosalicylowy hamuje także agregację płytek krwi.
Wchłanianie kwasu acetylosalicylowego
Po podaniu doustnym kwas acetylosalicylowy w formie dożołądkowej wchłaniany jest szybko i całkowicie. W trakcie i po wchłonięciu przekształca się w główny metabolit, kwas salicylowy. Maksymalne stężenie kwasu acetylosalicylowego we krwi występuje po 10-20 minutach, a kwasu salicylowego po 0,3-2 godzinach. Z kolei kwas ascetylosalicylowy w tabletkach dojelitowych wchłania się dopiero po 3-6 godzinach a stężenie maksymalne we krwi (12,7 μg/ml przy dawce 150 mg) osiągane jest po 6 godzinach. Pokarm opóźnia wchłanianie, ale nie wpływa na biodostępność.
Dystrybucja kwasu acetylosalicylowego
Kwas acetylosalicylowy i kwas salicylowy są szybko i efektywnie dystrybuowane do tkanek. Wiązanie z białkami osocza zależy od stężenia albumin.
Metabolizm kwasu acetylosalicylowego
Kwas acetylosalicylowy jest częściowo metabolizowany już podczas wchłaniania, metabolizm zachodzi też w surowicy, erytrocytach, wątrobie oraz mazi stawowej. Jego intensywność zależy głownie od enzymów wątrobowych. Głównymi metabolitami są kwas salicylowy sprzężony z glicyną (kwas salicylurowy), eter i ester glukuronidowy kwasu salicylowego (fenylosalicylan glukuronidu i acetylosalicylan glukuronidu) oraz kwas gentyzynowy w postaci wolnej i sprzężonej z glicyną.
Wydalanie kwasu acetylosalicylowego
Kwas salicylowy i jego metabolity są wydalane głównie przez nerki w ciągu 24-72 godzin. Tylko około 1% dawki doustnej kwasy acetylosalicylowego wydalany jest z moczem w postaci niezhydrolizowanej substancji.