Ołówkowaty stolec – przyczyny, średnica, jak wygląda?

Ołówkowaty stolec powinien być objawem alarmowym i skłonić pacjenta do wizyty lekarskiej i przeprowadzenia diagnostyki w kierunku wykluczenia schorzeń dolnego odcinka pokarmowego. Bardzo cienkie pasma kału o średnicy nawet kilku milimetrów są podstawą do podejrzewania rozwoju guza i choroby nowotworowej. Wykluczyć należy także hemoroidy i choroby zapalnego jelita grubego.

Czym jest stolec ołówkowaty?

Nazywany jest także stolcem taśmowym, jest to masa kałowa o bardzo małej średnicy (nawet kilkanaście milimetrów), długa, która swoim wyglądem przypomina ołówek, podczas gdy prawidłowo powinna ona mieć średnicę 2–3 cm. Podczas defekacji może występować dyskomfort lub ból, uczucie niepełnego wypróżnienia, ucisku. Taki stan jest spowodowany przeszkodą lub zwężeniem w końcowym odcinku przewodu pokarmowego gdzie formowany jest stolec przed wypróżnieniem. W każdym przypadku jest to objaw patologiczny, dlatego nie należy bagatelizować problemu i niezwłocznie rozpocząć proces diagnostyczny w kierunku potwierdzenia lub wykluczenia chorób proktologicznych.

Czy cienki kał może oznaczać raka?

Choroby nowotworowe to zdecydowanie najczęstsza przyczyna tak uformowanego stolca. Guz, najczęściej obecny w odbytnicy, jest fizyczną przeszkodą, która kształtuje kał na skutek zwężenia światła w jelicie. Ważne jest to, że w przypadku nowotworu najczęściej obecne są inne objawy, które potrafią wystąpić w tym samym czasie albo wcześniej. Należą do nich: utrata masy ciała, nocne poty, stany podgorączkowe, krew w stolcu oraz objawy anemii – bladość powłok, osłabienie, szybka akcja serca, bóle brzucha i zmiana rytmu wypróżnień.

Co więcej, niektórzy pacjenci są bardziej podatni na wystąpienie nowotworu układu pokarmowego ze względu na ich wywiad rodzinny, styl życia (np. brak aktywności fizycznej, palenie papierosów, dieta bezbłonnikowa) i choroby współtowarzyszące (otyłość, nieswoiste zapalenia jelit, zaparcia).

Ołówkowate stolce – objaw żylaków odbytu?

Ołówkowaty kał  to również częsty objaw choroby hemoroidalnej. Guzki krwawnicze występują fizjologicznie w okolicy ujścia odbytu, natomiast gdy powiększą swoje rozmiary mogą powodować zwężenie ujścia odbytnicy i także wpływać na kształt stolca. Jest to schorzenie dość częste i uciążliwe, które może być spowodowane różnymi stanami takimi jak: ciąża, otyłość, przewlekły kaszel lub zaparcia, guzy w miednicy i jamie brzusznej.

Bardzo charakterystycznym objawem hemoroidów jest domieszka świeżej krwi w stolcu lub ślad krwi na papierze toaletowym. Ponadto, wypróżnieniom towarzyszy ból, świąd i pieczenie odbytu. Jeżeli kałowi ołówkowatemu towarzyszą wyżej wymienione objawy, jest duża szansa, że to właśnie one są przyczyną tego stanu. Jednakże należy pamiętać, że hemoroidy nie wykluczają obecności nowotworu i te dwa schorzenia często współwystępują w szczególności u osób w starszym wieku.

Stolec ołówkowaty – przyczyny

Istnieją inne przyczyny, które mogą powodować bardzo cienki stolec, jednakże nie są objawem specyficznym lub charakterystycznym dla nich i mogą, ale nie muszą wystąpić w ich przebiegu. Do takich schorzeń należy zespół jelita drażliwego, czy zmiany zapalno-bliznowate. W przypadku IBS (irritabile bowel syndrome) jak i przewlekłego stresu czy nerwicy, ołówkowaty stolec na przemian z normalnym jest efektem sporadycznego zaciskania mięśni jelita z następowym modelowaniem treści pokarmowej.

W zespole jelita drażliwego pacjent odczuwa przede wszystkim ogólne poddenerwowanie, problemy ze snem, kurczowe bóle brzucha, wymioty, osłabienie, zmianę rytmu wypróżnień. Choroby należące do nieswoistych zapaleń jelit, głównie choroba Leśniowskiego-Crohna powoduje powstawanie zwężeń, przetok czy ropni okołoodbytniczych, które również przyczyniają się do pewnych odchyleń w sposobie wypróżniania. W przebiegu tych schorzeń obserwuje się także inne bardziej charakterystyczne objawy jak: bóle brzucha biegunki, zmiany stawowe i wzrost parametrów zapalnych. Co więcej, zmiany bliznowate po operacjach hemoroidów czy kłykciny kończyste, rak odbytu, rak odbytnicy, stanowią kolejny potencjalny powód powstawania płaskich stolców.

Jak diagnozować ołówkowaty kał?

Lekarzem zajmującym się diagnostyką opisywanego  schorzeniami jest gastrolog lub proktolog. Podczas pierwszej wizyty zalecane jest przeprowadzenie badania per retum (badanie palcem przed odbyt), które umożliwia wyczucie ewentualnego guza w zasięgu palca, ogólną ocenę bańki odbytnicy i wygląd stolca na rękawiczce. Następnie w zależności od wyniku badania przedmiotowego, lekarz kieruje na inne badania uzupełniające proces diagnostyczny, np. na kolonoskopię.

Ołówkowate stolece – jakie badania wykonać?

W przypadku badań dolnego odcinka przewodu pokarmowego podstawę diagnostyki stanowi endoskopia jelita. W przypadku podejrzenia raka jelita grubego lub nieswoistych zapaleń jelit kolonoskopia umożliwia ocenę ścian jelita, pobrania wycinków do badania histopatologicznego lub przeprowadzenia drobnych zabiegów w jego świetle np. elektrokoagulacji.

Prostszymi i szybszymi badaniami są rektoskopia i sigmoidoskopia, które uwidaczniają mniejszy odcinek jelita grubego, w którym najczęściej zlokalizowane są patologie – odpowiednio 25 cm i 60 cm, co sprawia, że badania te są lepiej tolerowane przez pacjenta i nie wymagają takiego przygotowania jak do kolonoskopii. Przydatne może okazać się także badanie rentgenowskie z kontrastem w celu oceny patologii okrężnicy, które może zobrazować potencjalną przeszkodę w pasażu jelitowym i np. w przypadku uwidocznienia nowotworu charakterystyczny jest obraz „ogryzki od jabłka”.

Cienki kał i badania krwi

Najpowszechniejszym badaniem patologii dolnego odcinka przewodu pokarmowego jest badanie na krew utajoną w stolcu. Jest ono łatwo dostępne i stanowi rodzaj przesiewu, jednakże daje dużo wyników fałszywie dodatnich. Stąd diagnostykę należy zawsze rozszerzyć o morfologię (może ujawnić cechy anemii) oraz marker nowotworowy CEA (aczkolwiek jest on podniesiony zaledwie w połowie przypadków raka jelita grubego, a inne patologie układu pokarmowego np. zapalenie trzustki czy choroby wątroby mogą wpływać na jego wzrost).