Kobieta cierpiąca na narkolepsję śpi na kanapie
Julia Lisowska

Narkolepsja – czym jest? Objawy, przyczyny

Narkolepsja dotyka głównie ludzi młodych w wieku 15-20 oraz 30-35 lat, a napady snu w ciągu dnia z reguły występują pod wpływem silnych emocji: radości, lęku czy stresu. Leczeniem zajmują się psychiatrzy lub neurolodzy i polega ono głównie na łagodzeniu objawów. Wielu specjalistów twierdzi, że narkolepsja często jest błędnie diagnozowana przez fakt, że w obecnych czasach duża część zdrowego społeczeństwa skarży się na nadmierną senność w ciągu dnia  stąd wielkie znaczenie ma dogłębna diagnostyka i uświadamianie społeczeństwa na temat tego, czym jest narkolepsja.

  1. Narkolepsja – co to za choroba?
  2. Narkolepsja – objawy
  3. Narkolepsja – przyczyny
  4. Narkolepsja – leczenie, jakie leki przyjmować?
  5. Narkolepsja – diagnozowanie
  6. Narkolepsja a katapleksja

Narkolepsja jest rzadkim schorzeniem układu nerwowego należącym do chorób z grupy zaburzeń snu i czuwania. Do tej pory nie wiadomo, co dokładnie powoduje jej występowanie. Patologiczna senność prowadzi do niestabilności rytmu snu i czuwania, co znacznie ogranicza funkcjonowanie osób z tą przypadłością i znacząco zmniejsza jakość życia.

Narkolepsja – co to za choroba?

Narkolepsja, czyli choroba polegająca na niekontrolowanym zasypianiu, została po raz pierwszy opisana przez francuskiego neurologa Gélineau w 1880 r. jako zespół z nawracającymi i niemożliwymi do powstrzymania epizodami snu, którym czasem towarzyszyły nagłe upadki. Obecnie zaliczana jest do hipersomnii pochodzenia ośrodkowego, które powodują nadmierną senność w ciągu dnia wraz z napadami snu REM.

Chorzy mają tendencję do zapadania w ciągu dnia w szybkie (od kilku minut do pół godziny), orzeźwiające drzemki, a gdy nie jest to możliwe, mogą doświadczać patologicznie nagłych i trudnych do powstrzymania napadów snu (najczęściej co 2-3 godziny w ciągu dnia, przy różnego rodzaju czynnościach – podczas rozmowy, w czasie prowadzenia samochodu, w czasie oglądania telewizji czy spożywania posiłku).

Badania wskazują, że w patogenezie narkolepsji dużą rolę odgrywają czynniki genetyczne. U młodszych pacjentów rozwija się miesiącami, a nawet latami, podczas gdy u osób dorosłych przebieg jest ostry, a wystąpienie choroby często jest łączone z konkretnym wydarzeniem – np. urazem głowy, przebyciem infekcji, po zabiegu operacyjnym lub po szczepieniu. Narkolepsja jest uciążliwą chorobą, ponieważ prowadzi do pogorszenia kontaktu z innymi osobami, a w efekcie do izolacji społecznej, chorzy nie są także samodzielni.

Narkolepsja – objawy

To, co charakteryzuje narkolepsję, to ataki narkoleptyczne, które nie są poprzedzone żadnymi pierwszymi objawami zwiastunowymi, ciężko przewidzieć, kiedy nastąpią, a ponadto chory nie jest w stanie im ani zapobiec, ani przeciwstawić się. Najczęściej pierwsze objawy choroby pojawiają się w okresie dojrzewania. Typowy obraz kliniczny pacjenta z narkolepsją opisuje tetrada objawów:

  • nadmierna senność w ciągu dnia (jest to podstawowy warunek rozpoznania narkolepsji i najbardziej dokuczliwy symptom);
  • katapleksja (ataki katapleksji to charakterystyczny objaw; są to krótkotrwałe epizody obustronnej utraty napięcia mięśniowego na bazie silnych wrażeń; podczas napadu zmianie ulega wyraz twarzy (twarz kataplektyczna) lub dochodzi do opadnięcia kończyn górnych bądź ugięcia kolan, co często kończy się upadkiem);
  • halucynacje hipnagogiczne i hipnopompiczne (głównie omamy wzrokowe, występują w okresie zasypiania lub przy wybudzeniu);
  • paraliż przysenny (inaczej długotrwająca atonia ruchowa, brak możliwości poruszania się, a także mówienia).

Do pozostałych objawów narkolepsji zalicza się także szereg innych dolegliwości i komplikacji związanych z utrudnionym rytmem dobowym. Występują koszmary, niespokojny, przerywany sen. Osoby chore na narkolepsję częściej doświadczają zaburzeń depresyjno-lękowych i metabolicznych, mają większą tendencję do rozwinięcia zespołu niespokojnych nóg oraz obturacyjnego bezdechu sennego.

Powiązane produkty

Narkolepsja – przyczyny

Etiopatogeneza narkolepsji jest wciąż niepewna. Zaobserwowano jednak, że osoby cierpiące na tę chorobę mają w mózgu zmniejszony poziom białka (hipokretyna-1) odpowiedzialnego za podtrzymywanie stanu czuwania, co jest wynikiem nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego po wcześniejszym zadziałaniu jakiegoś czynnika np. infekcyjnego. Wskazuje to na autoimmunologiczne podłoże tej przypadłości. Zdarzają się także przypadki rodzinne, jednak są one rzadkie i stanowią jedynie 1–2% wszystkich chorych, u bliźniąt monozygotycznych narkolepsja występuje tylko u 25% par.

Do innych przyczyn narkolepsji zalicza się także mutację w chromosomie 6 w układzie HLA (genotyp HLA-DR2 lub DQw1) lub niedobór histaminy, która należy do grupy neuroprzekaźników regulujących stan czuwania. Stąd na ten moment narkolepsja uważana jest za chorobę wieloczynnikową, która stanowi połączenie czynników środowiskowych, genetycznych i biologicznych, mających wpływ na dysfunkcję i zanik neuronów hipokretynowych/oreksynowych.

Sprawdź witaminy i minerały na DOZ.pl

Narkolepsja – leczenie, jakie leki przyjmować?

Warto zaznaczyć, że narkolepsja jest chorobą trudną do wyleczenia i chory powinien być pod stałą opieką lekarską. Na początku zaleca się podjęcie prób niefarmakologicznych leczenia narkolepsji:

  • planowanie kilkuminutowych drzemek co 4 godziny (maksymalnie do godziny 15:00-16:00);
  • ustalenie konkretnych godzin wstawania z łóżka i kładzenia się spać;
  • zadbanie o regularną aktywność fizyczną;
  • unikanie używek i napojów pobudzających;
  • stosowanie zbilansowanej diety;
  • uczęszczanie na terapię behawioralną.

W przypadku postępowania farmakologicznego skuteczne okazują się leki, takie jak modafinil, metylofenidat i ewentualnie dekstroamfetamina, które łagodzą nadmierną senność i ograniczają liczbę epizodów zasypiania w ciągu dnia. W dodatku, jeśli u pacjenta występuje katapleksja lub cierpi on na zaawansowaną narkolepsję, lekarze sięgają po substancje stymulujące mózg takie jak trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (klomipramina, imipramina) oraz inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (fluoksetyna). Kolejnym lekiem na narkolepsję jest hydroksymaślan sodu, który łagodzi omamy hipnagogiczne i paraliż przysenny.

Mężczyzna cierpiący na narkolepsję śpi za kółkiem samochodu
Objawem narkolepsji są nagłe, niekontrolowane zaśnięcia w ciągu dnia – może do tego dochodzić również podczas prowadzenia samochodu, co jest szczególnie niebezpieczne

Narkolepsja – diagnozowanie

Narkolepsja jest trudną chorobą do zdiagnozowania, ponieważ często mylona jest z innymi chorobami lub bywa nawet uznawana za wariant normy. Przez to szacuje się, że pacjent otrzymuje prawidłowe rozpoznanie dopiero po 8-10 latach choroby. Pierwszym krokiem w diagnostyce jest zebranie dokładnego wywiadu co do snu pacjenta, ponieważ w badaniu przedmiotowym z reguły nie stwierdza się szczególnych odchyleń. W tym celu używa się prostych kwestionariuszy i skal klinicznych, np. skali senności Epworth, gdzie liczba punktów >15 odpowiada senności patologicznej.

Szczególnie przydatnym badaniem jest także całonocna polisomnografia, gdzie ocenia się EEG, EKG oraz ruchy gałek ocznych podczas snu, aby określić czas występowania stanu czuwania oraz faz snu REM i NREM (narkoleptycy prezentują szybki początek snu i przedwczesną fazę REM). Pozostałe badania wspomagające proces diagnostyczny polegają na oznaczeniu genotypu HLA lub pomiarze stężenia oreksyny/hipokretyny w płynie mózgowo-rdzeniowym.

Narkolepsja a katapleksja

Warto zaznaczyć, że terminy narkolepsja i katapleksja odnoszą się do dwóch różnych zaburzeń neurologicznych, jednakże mają tendencję do współwystępowania. Narkolepsję cechuje nadmierna senność, nagłe zaśnięcia, paraliż i halucynacje przysenne oraz utrudniony sen nocny, jednak w większości przypadków pacjent może dodatkowo doświadczać katapleksji, czyli utraty napięcia we wszystkich mięśniach ciała. Takie zaburzenie rozpoznaje się wtedy jako narkolepsję z katapleksją. Dodatkowo z racji szerokiej gamy objawów występujących w narkolepsji specjaliści wyróżniają również inne podtypy patologicznej senności:

  • narkolepsja z katapleksją z niedoborem lub bez niedoboru hipokretyny;
  • autosomalna dominująca narkolepsja, otyłość i cukrzyca typu 2;
  • autosomalna dominująca ataksja móżdżkowa, głuchota i narkolepsja;
  • narkolepsja wtórna do innego stanu ogólnomedycznego.
  1. Zaburzenia snu i czuwania, red. M. Skalski, Wrocław 2015.
  2. Podstawy psychiatrii dla studentów pielęgniarstwa, red. D. Kurpas, H. Miturska, M. Kaczmarek, Wrocław 2009.
  3. T. G. Quinnell, E. Smith, Narkolepsja, samoistna nadmierna senność i pokrewne schorzenia, [online] https://podyplomie.pl/medycyna/10669,narkolepsja-samoistna-nadmierna-sennosc-i-pokrewne-schorzenia [dostęp: 21.09.2023].

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy i leczenie

    Alergia kontaktowa jest rodzajem nadwrażliwości, która występuje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami wywołującymi reakcję alergiczną. Zjawisko to może powodować szereg nieprzyjemnych objawów – od łagodnych po ciężkie – i jest powszechnie spotykane wśród ludzi w różnym wieku.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Zespół Dravet – objawy, diagnostyka, leczenie

    Zespół Dravet to rzadkie genetyczne schorzenie neurologiczne, które manifestuje się już we wczesnym dzieciństwie i znacząco wpływa na funkcjonowanie pacjentów przez całe życie. Charakteryzuje się opornymi na leczenie napadami padaczkowymi, które mogą prowadzić do licznych komplikacji, w tym do opóźnienia rozwoju i deficytów poznawczych.

  • Czy Tajlandia jest bezpieczna? Zagrożenia zdrowotne i najczęstsze choroby

    Tajlandia to kraj o egzotycznym uroku, przyciągający turystów z całego świata. Przed podróżą warto zapoznać się z potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w Azji Południowo-Wschodniej, żeby odpowiednio się przygotować i potrafić na nie reagować. Na co powinniśmy się zaszczepić przed wizytą w Tajlandii? Jakie choroby nam zagrażają? Co zrobić, jeśli ugryzie nas małpa?

  • Ośmiokrotny wzrost zachorowań na odrę w Polsce. Co jest powodem powrotu tej groźnej choroby?

    Liczba przypadków odry zarejestrowanych w 2024 roku w Polsce w systemie nadzoru epidemiologicznego wzrosła w porównaniu z rokiem 2023 ponad ośmiokrotnie – poinformował redakcję DOZ.pl Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB. Odra wraca do Polski i staje się realnym zagrożeniem zdrowotnym, szczególnie dla dzieci i osób nieszczepionych. Choć przez lata choroba ta była praktycznie wyeliminowana, dziś – w wyniku malejącej liczby szczepień – znów pojawiają się nowe ogniska. Czym jest odra, jak się przed nią chronić i kto jest najbardziej narażony?

  • Ból nerek – objawy, leczenie i przyczyny. Jak złagodzić ból nerek?

    Ból nerek jest dolegliwością, która może być spowodowana różnymi czynnikami – od infekcji po choroby przewlekłe. Jeśli wystąpi, warto skonsultować się z lekarzem, aby zdiagnozować przyczynę i podjąć odpowiednie leczenie. Jakie badania wykonać, gdy bolą nerki? Co przyniesie ulgę w bólu?

  • Odleżyny – rodzaje i stopnie odleżyn oraz ich klasyfikacja

    Odleżyny to jedno z najpoważniejszych powikłań długotrwałego unieruchomienia, stanowiące istotne wyzwanie w opiece medycznej. Ich powstawanie związane jest z długotrwałym uciskiem na tkanki, które prowadzi do niedokrwienia i martwicy. Czym są odleżyny i jak powstają? Jakie plastry należy stosować w leczeniu odleżyn?

  • Uczulenie na komary. Jakie są objawy i przyczyny alergii na komary?

    Komary mają zdolność do przenoszenia niebezpiecznych chorób, takich jak malaria, wirus Zachodniego Nilu, wirus chikungunya czy wirus dengi. Stanowią więc zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, jednak złą sławę zyskały głównie z powodu nieprzyjemnych ukąszeń. Kąsają wyłącznie samice komarów, wabione do skóry człowieka przez ciepło ciała, pot, zapachy oraz dwutlenek węgla. Podczas ukłucia samica wprowadza ślinę do krwiobiegu, aby zapobiec krzepnięciu krwi i umożliwić pobranie pokarmu. Kontakt trwający minimum sześć sekund może wywołać reakcję miejscową — zaczerwienienie, świąd i obrzęk.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl