Kobieta cierpiąca na narkolepsję śpi na kanapie
Julia Lisowska

Narkolepsja – czym jest? Objawy, przyczyny

Narkolepsja dotyka głównie ludzi młodych w wieku 15-20 oraz 30-35 lat, a napady snu w ciągu dnia z reguły występują pod wpływem silnych emocji: radości, lęku czy stresu. Leczeniem zajmują się psychiatrzy lub neurolodzy i polega ono głównie na łagodzeniu objawów. Wielu specjalistów twierdzi, że narkolepsja często jest błędnie diagnozowana przez fakt, że w obecnych czasach duża część zdrowego społeczeństwa skarży się na nadmierną senność w ciągu dnia  stąd wielkie znaczenie ma dogłębna diagnostyka i uświadamianie społeczeństwa na temat tego, czym jest narkolepsja.

  1. Narkolepsja – co to za choroba?
  2. Narkolepsja – objawy
  3. Narkolepsja – przyczyny
  4. Narkolepsja – leczenie, jakie leki przyjmować?
  5. Narkolepsja – diagnozowanie
  6. Narkolepsja a katapleksja

Narkolepsja jest rzadkim schorzeniem układu nerwowego należącym do chorób z grupy zaburzeń snu i czuwania. Do tej pory nie wiadomo, co dokładnie powoduje jej występowanie. Patologiczna senność prowadzi do niestabilności rytmu snu i czuwania, co znacznie ogranicza funkcjonowanie osób z tą przypadłością i znacząco zmniejsza jakość życia.

Narkolepsja – co to za choroba?

Narkolepsja, czyli choroba polegająca na niekontrolowanym zasypianiu, została po raz pierwszy opisana przez francuskiego neurologa Gélineau w 1880 r. jako zespół z nawracającymi i niemożliwymi do powstrzymania epizodami snu, którym czasem towarzyszyły nagłe upadki. Obecnie zaliczana jest do hipersomnii pochodzenia ośrodkowego, które powodują nadmierną senność w ciągu dnia wraz z napadami snu REM.

Chorzy mają tendencję do zapadania w ciągu dnia w szybkie (od kilku minut do pół godziny), orzeźwiające drzemki, a gdy nie jest to możliwe, mogą doświadczać patologicznie nagłych i trudnych do powstrzymania napadów snu (najczęściej co 2-3 godziny w ciągu dnia, przy różnego rodzaju czynnościach – podczas rozmowy, w czasie prowadzenia samochodu, w czasie oglądania telewizji czy spożywania posiłku).

Badania wskazują, że w patogenezie narkolepsji dużą rolę odgrywają czynniki genetyczne. U młodszych pacjentów rozwija się miesiącami, a nawet latami, podczas gdy u osób dorosłych przebieg jest ostry, a wystąpienie choroby często jest łączone z konkretnym wydarzeniem – np. urazem głowy, przebyciem infekcji, po zabiegu operacyjnym lub po szczepieniu. Narkolepsja jest uciążliwą chorobą, ponieważ prowadzi do pogorszenia kontaktu z innymi osobami, a w efekcie do izolacji społecznej, chorzy nie są także samodzielni.

Narkolepsja – objawy

To, co charakteryzuje narkolepsję, to ataki narkoleptyczne, które nie są poprzedzone żadnymi pierwszymi objawami zwiastunowymi, ciężko przewidzieć, kiedy nastąpią, a ponadto chory nie jest w stanie im ani zapobiec, ani przeciwstawić się. Najczęściej pierwsze objawy choroby pojawiają się w okresie dojrzewania. Typowy obraz kliniczny pacjenta z narkolepsją opisuje tetrada objawów:

  • nadmierna senność w ciągu dnia (jest to podstawowy warunek rozpoznania narkolepsji i najbardziej dokuczliwy symptom);
  • katapleksja (ataki katapleksji to charakterystyczny objaw; są to krótkotrwałe epizody obustronnej utraty napięcia mięśniowego na bazie silnych wrażeń; podczas napadu zmianie ulega wyraz twarzy (twarz kataplektyczna) lub dochodzi do opadnięcia kończyn górnych bądź ugięcia kolan, co często kończy się upadkiem);
  • halucynacje hipnagogiczne i hipnopompiczne (głównie omamy wzrokowe, występują w okresie zasypiania lub przy wybudzeniu);
  • paraliż przysenny (inaczej długotrwająca atonia ruchowa, brak możliwości poruszania się, a także mówienia).

Do pozostałych objawów narkolepsji zalicza się także szereg innych dolegliwości i komplikacji związanych z utrudnionym rytmem dobowym. Występują koszmary, niespokojny, przerywany sen. Osoby chore na narkolepsję częściej doświadczają zaburzeń depresyjno-lękowych i metabolicznych, mają większą tendencję do rozwinięcia zespołu niespokojnych nóg oraz obturacyjnego bezdechu sennego.

Powiązane produkty

Narkolepsja – przyczyny

Etiopatogeneza narkolepsji jest wciąż niepewna. Zaobserwowano jednak, że osoby cierpiące na tę chorobę mają w mózgu zmniejszony poziom białka (hipokretyna-1) odpowiedzialnego za podtrzymywanie stanu czuwania, co jest wynikiem nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego po wcześniejszym zadziałaniu jakiegoś czynnika np. infekcyjnego. Wskazuje to na autoimmunologiczne podłoże tej przypadłości. Zdarzają się także przypadki rodzinne, jednak są one rzadkie i stanowią jedynie 1–2% wszystkich chorych, u bliźniąt monozygotycznych narkolepsja występuje tylko u 25% par.

Do innych przyczyn narkolepsji zalicza się także mutację w chromosomie 6 w układzie HLA (genotyp HLA-DR2 lub DQw1) lub niedobór histaminy, która należy do grupy neuroprzekaźników regulujących stan czuwania. Stąd na ten moment narkolepsja uważana jest za chorobę wieloczynnikową, która stanowi połączenie czynników środowiskowych, genetycznych i biologicznych, mających wpływ na dysfunkcję i zanik neuronów hipokretynowych/oreksynowych.

Sprawdź witaminy i minerały na DOZ.pl

Narkolepsja – leczenie, jakie leki przyjmować?

Warto zaznaczyć, że narkolepsja jest chorobą trudną do wyleczenia i chory powinien być pod stałą opieką lekarską. Na początku zaleca się podjęcie prób niefarmakologicznych leczenia narkolepsji:

  • planowanie kilkuminutowych drzemek co 4 godziny (maksymalnie do godziny 15:00-16:00);
  • ustalenie konkretnych godzin wstawania z łóżka i kładzenia się spać;
  • zadbanie o regularną aktywność fizyczną;
  • unikanie używek i napojów pobudzających;
  • stosowanie zbilansowanej diety;
  • uczęszczanie na terapię behawioralną.

W przypadku postępowania farmakologicznego skuteczne okazują się leki, takie jak modafinil, metylofenidat i ewentualnie dekstroamfetamina, które łagodzą nadmierną senność i ograniczają liczbę epizodów zasypiania w ciągu dnia. W dodatku, jeśli u pacjenta występuje katapleksja lub cierpi on na zaawansowaną narkolepsję, lekarze sięgają po substancje stymulujące mózg takie jak trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (klomipramina, imipramina) oraz inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (fluoksetyna). Kolejnym lekiem na narkolepsję jest hydroksymaślan sodu, który łagodzi omamy hipnagogiczne i paraliż przysenny.

Mężczyzna cierpiący na narkolepsję śpi za kółkiem samochodu
Objawem narkolepsji są nagłe, niekontrolowane zaśnięcia w ciągu dnia – może do tego dochodzić również podczas prowadzenia samochodu, co jest szczególnie niebezpieczne

Narkolepsja – diagnozowanie

Narkolepsja jest trudną chorobą do zdiagnozowania, ponieważ często mylona jest z innymi chorobami lub bywa nawet uznawana za wariant normy. Przez to szacuje się, że pacjent otrzymuje prawidłowe rozpoznanie dopiero po 8-10 latach choroby. Pierwszym krokiem w diagnostyce jest zebranie dokładnego wywiadu co do snu pacjenta, ponieważ w badaniu przedmiotowym z reguły nie stwierdza się szczególnych odchyleń. W tym celu używa się prostych kwestionariuszy i skal klinicznych, np. skali senności Epworth, gdzie liczba punktów >15 odpowiada senności patologicznej.

Szczególnie przydatnym badaniem jest także całonocna polisomnografia, gdzie ocenia się EEG, EKG oraz ruchy gałek ocznych podczas snu, aby określić czas występowania stanu czuwania oraz faz snu REM i NREM (narkoleptycy prezentują szybki początek snu i przedwczesną fazę REM). Pozostałe badania wspomagające proces diagnostyczny polegają na oznaczeniu genotypu HLA lub pomiarze stężenia oreksyny/hipokretyny w płynie mózgowo-rdzeniowym.

Narkolepsja a katapleksja

Warto zaznaczyć, że terminy narkolepsja i katapleksja odnoszą się do dwóch różnych zaburzeń neurologicznych, jednakże mają tendencję do współwystępowania. Narkolepsję cechuje nadmierna senność, nagłe zaśnięcia, paraliż i halucynacje przysenne oraz utrudniony sen nocny, jednak w większości przypadków pacjent może dodatkowo doświadczać katapleksji, czyli utraty napięcia we wszystkich mięśniach ciała. Takie zaburzenie rozpoznaje się wtedy jako narkolepsję z katapleksją. Dodatkowo z racji szerokiej gamy objawów występujących w narkolepsji specjaliści wyróżniają również inne podtypy patologicznej senności:

  • narkolepsja z katapleksją z niedoborem lub bez niedoboru hipokretyny;
  • autosomalna dominująca narkolepsja, otyłość i cukrzyca typu 2;
  • autosomalna dominująca ataksja móżdżkowa, głuchota i narkolepsja;
  • narkolepsja wtórna do innego stanu ogólnomedycznego.
  1. Zaburzenia snu i czuwania, red. M. Skalski, Wrocław 2015.
  2. Podstawy psychiatrii dla studentów pielęgniarstwa, red. D. Kurpas, H. Miturska, M. Kaczmarek, Wrocław 2009.
  3. T. G. Quinnell, E. Smith, Narkolepsja, samoistna nadmierna senność i pokrewne schorzenia, [online] https://podyplomie.pl/medycyna/10669,narkolepsja-samoistna-nadmierna-sennosc-i-pokrewne-schorzenia [dostęp: 21.09.2023].

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Subkliniczna niedoczynność tarczycy – objawy, leczenie

    Tarczyca jako jeden z kluczowych gruczołów układu hormonalnego pełni istotną rolę w regulacji metabolizmu, funkcji sercowo-naczyniowych, a także procesów rozwojowych organizmu. Niedoczynność tarczycy, czyli hipotyreoza, to schorzenie wynikające z niewystarczającej produkcji hormonów tarczycy. Jedną z mniej oczywistych form tej choroby jest subkliniczna niedoczynność tarczycy – stan, który często rozwija się w sposób utajony, przez co trudniej go zdiagnozować i leczyć. Czym dokładnie jest subkliniczna niedoczynność tarczycy? Jakie są jej objawy, przyczyny, sposoby diagnostyki oraz metody terapii?

  • Inhalacje dla dzieci – jak zrobić to dobrze?

    Inhalacja to jedna z podstawowych metod leczenia chorób dróg oddechowych u dzieci. Dzięki tej metodzie możliwe jest miejscowe podawanie leków, które mają za zadanie skutecznie redukować objawy i tym samym pomagać w leczeniu. Jakie korzyści może przynieść inhalacja oraz kto nie powinien być poddawany inhalacjom?

  • Niedoczynność tarczycy i Hashimoto. Objawy, leczenie, suplementacja

    W praktyce medycznej niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto są ze sobą ściśle powiązane, dlatego ich wzajemne zrozumienie jest kluczowe dla właściwego leczenia oraz skutecznej terapii. Niedoczynność tarczycy, niezależnie od przyczyny, prowadzi do zaburzenia produkcji hormonów tarczycy, co może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, ponieważ wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Choroba Hashimoto jest natomiast jedną z głównych przyczyn niedoczynności tarczycy.

  • Wirus hMPV – jakie są objawy zakażenia? Kto jest szczególnie narażony? Jak leczyć?

    Zimowe miesiące to okres wzmożonego ryzyka chorób układu oddechowego, który często nazywany jest sezonem wysokim. Ostatnio coraz częściej mówi się o wirusie hMPV, szczególnie w Chinach. Od kilkunastu godzin temat ten zyskuje na znaczeniu również w Europie – pierwsze przypadki infekcji wirusem wykryto w Portugalii.

  • Mykoplazma u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy, leczenie

    Mykoplazma to popularne określenie zakażenia wywołanego przez bakterię Mycoplasma pneumoniae, które dotyka głównie dzieci i młodzieży. Jego objawy dotyczą najczęściej górnych dróg oddechowych, ale infekcja może też mieć postać zapalenia płuc (mykoplazmatyczne zapalenie płuc).

  • Gradówka – co to jest i jak wygląda? Przyczyny, objawy, leczenie

    Gradówka jest jednym z najczęściej występujących schorzeń okulistycznych i dotyka osoby w różnym wieku. Jakie są przyczyny i objawy gradówki? Jakie mogą być konsekwencje dla zdrowia, jeśli nie jest odpowiednio leczona?

  • Grypa typu B – objawy, leczenie, możliwe powikłania

    Grypa typu B to sezonowa infekcja wirusowa, która często atakuje w miesiącach jesienno-zimowych. Charakteryzuje się nagłym początkiem, wysoką gorączką, bólem mięśni i osłabieniem, które mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie. Chociaż większość przypadków przebiega łagodnie, nieleczona grypa typu B może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zapalenie płuc czy zaostrzenie chorób przewlekłych. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy, skutecznie leczyć infekcję i minimalizować ryzyko komplikacji.

  • Ptasia grypa – przyczyny, objawy u ludzi, leczenie

    Ptasia grypa to zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez różne szczepy wirusa grypy typu A, które naturalnie występują w populacjach ptaków. Wirusy te mogą przenosić się między ptakami, a w określonych przypadkach mogą zakażać także inne gatunki, w tym ludzi.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.