
Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) – właściwości, rodzaje i źródła egzogennych kwasów tłuszczowych
Czym są niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe?
Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe – NNKT (ang. essential fatty acid) to tzw. wyższe kwasy karboksylowe. Muszą być one dostarczane wraz z pożywieniem, organizm człowieka nie ma możliwości syntetyzowania tych związków ze względu na brak odpowiednich enzymów. NNKT pełnią bardzo ważne funkcje w organizmie. Wyróżnia się jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Reprezentantem pierwszej grupy jest przede wszystkim kwas oleinowy, dwie główne grupy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych to natomiast kwasy omaga-6 (n-6) i kwasy omega-3 (n-3). Nazewnictwo pochodzi od numeru węgla w cząsteczce kwasu, w którym występuje pierwsze wiązanie podwójne.
Ważniejsze niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe to: kwas linolowy (LA), wchodzący w skład kwasów omega-6, kwas α-linolenowy (ALA), należący do kwasów omega-3 oraz kwasy eikozapentaenowy (EPA), dokozaheksaenowy (DHA) i arachidonowy (AA). Z kwasów linolowego oraz z α-linolenowego mogą powstać w organizmie trzy ostatnie wymienione kwasy tłuszczowe.
Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe – rodzaje
Kwasy tłuszczowe, ze względu na rodzaj oraz liczbę wiązań podwójnych w cząsteczce, dzielimy na kwasy tłuszczowe nasycone, czyli takie, w których wszystkie wiązania są pojedyncze oraz kwasy tłuszczowe nienasycone, w których przynajmniej jedno wiązanie jest wiązaniem podwójnym. Natomiast nienasycone kwasy tłuszczowe dzieli się na kwasy jednonienasycone oraz wielonienasycone.
Jednonienasycone kwasy tłuszczowe
Zgodnie z danymi podawanymi przez źródła fachowe jednonienasycone kwasy tłuszczowe mogą pełnić funkcję ochronną w prewencji miażdżycy i chorób kardiologicznych. Znajdują się one m.in. w oliwie z oliwek (kwas oleinowy), szczególnie wykorzystywanej w korzystnej dla zdrowia diecie śródziemnomorskiej.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe
Kwasy omega-3
Kwasy tłuszczowe wielonienasycone dzielimy również ze względu na pozycje pierwszego wiązania podwójnego na kwasy omega-3 oraz omega-6. Do kwasów omega-3 zaliczamy:
- kwas kwas α-linolenowy (ALA),
- kwas eikozapentaenowy (EPA),
- kwas dokozaheksaenowy (DHA).
Wymienione związki różnią się między sobą między innymi w aspekcie metabolizmu oraz biochemii. Literatura fachowa zwraca uwagę na kwas DHA jako najważniejszy ilościowo kwas z grupy kwasów omega-3 w mózgu oraz w procesie metabolizmu błony komórkowej neuronów. Niedobory kwasów DHA oraz EPA mogą przyczynić się do zaburzeń neurodegeneracyjnych.
Kwasy omega-6
Do kwasów omega-6 zaliczamy między innymi:
- kwas linolowy (LA),
- kwas γ-linolenowy (GLA),
- kwas arachidonowy (AA).
Kwasy omega-6, zgodnie z danymi źródłowymi, posiadają właściwości, dzięki którym wspomagają leczenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, a także otyłości oraz cukrzycy. Warto pamiętać, iż nadmierne spożywanie kwasów omega-6 w stosunku do kwasów omega-3 odbija się negatywnie na profilu lipidowym, może również prowadzić do powstania stresu oksydacyjnego, a także generować powstanie otyłości. Dlatego ważne jest zachowanie odpowiedniej równowagi w spożyciu kwasów omega-6 i omega-3.
Powiązane produkty
Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe – właściwości. Jaką rolę pełnią w organizmie? Skutki niedoboru NNKT
Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe pełnią bardzo ważne funkcje w organizmie. Są to związki konieczne do utrzymania dobrego stanu zdrowia. Dzięki NNKT syntetyzowane są w organizmie związki biologicznie czynne, między innymi prostaglandyny. Zgodnie z danymi literatury fachowej niezbędne kwasy tłuszczowe wykazują działanie:
- przeciwarytmiczne,
- przeciwzakrzepowe,
- przeciwmiażdżycowe,
- przeciwzapalne,
- poprawiające funkcję śródbłonka naczyń,
- profilaktyczne w stosunku do chorób wieku podeszłego (demencja, choroba Alzheimera),
- w rozwoju mózgu dziecka, przekładając się na zapobieganie niedorozwojowi umysłowemu.
NNKT są również zalecane osobom mającym problemy ze skórą (skóra atopowa, z objawami suchości i świądu skóry). Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe wpływają pozytywnie na stan skóry, między innymi na jej nawilżenie, elastyczność i odporność na zmęczenie. Publikacje naukowe podają również ciekawe informacje dotyczące wpływu NNKT na choroby nowotworowe. W szczególności zwraca się uwagę na kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA oraz DHA).
Niedobór wielonienasyconych wyższych kwasów tłuszczowych może prowadzić do:
- obniżenia odporności organizmu,
- bezpłodności,
- nadciśnienia,
- niedoboru płytek krwi,
- występowania zmian skórnych,
- zaburzeń i występowania nieprawidłowości, między innymi w pracy serca, wątroby oraz nerek.
Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe – źródła
Do dobrych źródeł kwasu linolowego (LA) należącego do kwasów z rodziny omega-6 zalicza się oleje roślinne, np.:
- olej słonecznikowy,
- olej sojowy,
- olej krokoszowy,
- olej z pestek winogron,
- olej z kiełków pszenicy,
- olej kukurydziany,
- olej sezamowy,
- olej arachidowy.
Kwas GLA, czyli kwas γ-linolenowy, również należący do kwasów omega-6, znajduje się w nasionach ogórecznika lekarskiego, czarnej porzeczki, wiesiołka oraz w oleju konopnym. Natomiast kwas α-linolenowy (ALA) należący do kwasów omega-3 występuje w niewielkich ilościach w nasionach lnu i oleju lnianym, soi, rzepaku, w orzechach włoskich oraz kiełkach pszenicy. Kwasy EPA oraz DHA znajdują się głównie w tłuszczu ryb, między innymi: dorszu, makreli, śledziu i łososiu.
Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe – kiedy warto je suplementować?
Jeśli z jakichś względów nasza dieta jest uboga w zdrowe tłuszcze zawierające niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, należy przyjmować suplementy diety.
Szczególnie istotna jest suplementacja omega-3 w przypadku kobiet ciężarnych, karmiących piersią oraz niemowląt i małych dzieci – minimalne zapotrzebowanie na DHA w ciąży i w trakcie laktacji wynosi 200 mg/dobę. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów dla kobiet w ciąży, które zawierają odpowiednią dobraną dawkę.