Dieta miażdżycowa – zasady, produkty, jadłospis, przepisy

Choroby układu krążenia, w tym m.in. miażdżyca, wciąż stanowią jedną z głównych przyczyn zgonów w naszych kraju. Wśród czynników ryzyka ich rozwoju wymienia się m.in. niską aktywność fizyczną oraz niewłaściwą dietę. Jak powinno wyglądać żywienie w profilaktyce i leczeniu miażdżycy? Co jeść, a czego unikać? 

Dieta w miażdżycy – jaka jest jej rola?  

Miażdżyca należy do grupy chorób układu krążenia. Stanowi chorobę dużych oraz średnich tętnic wywołaną odkładaniem się w ich ścianach cholesterolu, co prowadzi do zwężenia tętnicy oraz utrudnień w przepływie przez nią krwi. Za dominujące czynniki ryzyka rozwoju miażdżycy uważa się te związane z prowadzonym stylem życia jak np. niską aktywność fizyczną, niewłaściwe odżywianie się, palenie papierosów i nadużywanie alkoholu. 

Wśród najważniejszych czynników żywieniowych występowania chorób sercowo-naczyniowych wymienia się nadmierne spożycie m.in. nasyconych kwasów tłuszczowych (obecnych zwłaszcza w wysoko przetworzonej żywności, np. typu fast-food, instant, w słodyczach i słonych przekąskach) oraz nadmiar energii (kilokalorii) ogółem, który prowadzi do pojawienia się otyłości. Właściwie skomponowana dieta, skierowana na unikanie poszczególnych grup produktów spożywczych oraz wspierająca zachowanie prawidłowej masy ciała, będzie stanowić więc profilaktykę rozwoju miażdżycy, a w sytuacji jej zdiagnozowania – ułatwi nad nią kontrolę. 

Najważniejsze zasady w diecie miażdżycowej 

Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy w diecie mającej za zadanie obniżyć ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego albo ułatwić ich leczenie rekomenduje się zastosowanie elementów śródziemnomorskiego modelu żywienia tj.: 

• zwiększenie spożycia warzyw i owoców,
• ograniczenie mięsa oraz jego przetworów, zwłaszcza mięsa czerwonego, 
• zwiększenie spożycia roślinnego źródła białka, tj. nasion roślin strączkowych i ich przetworów (np. soja, ciecierzyca, tofu, hummus), 
• codzienne spożywanie orzechów (zwłaszcza włoskich, laskowych, migdałów), ok. 30 g na dzień,  
• zwiększenie spożycia ryb i olejów rybich dostarczających wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 (przynajmniej 2 porcje ryb tygodniowo, z czego 1 porcja to ryba tłusta),
• unikanie nadmiaru cukru, obecnego zwłaszcza w słodyczach i deserach, a także w słodkich napojach,
• nieprzekraczanie spożycia 5 g soli kuchennej dziennie (1 płaska łyżeczka) – poprzez zaprzestanie dosalania gotowych potraw, unikanie przetworów konserwowych, jak również zwracanie uwagi na skład wybranych produktów przetworzonych takich jak sery, wędlina czy pieczywo. 

Polskie Towarzystwo Dietetyki, formułując zasady żywienia w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych pod postacią Standardów, wymienia także: 

• spożycie 1 ząbku lub 2 ząbków czosnku każdego dnia,
• codzienne spożywanie minimum 25 g białka sojowego, 
• wprowadzenie do diety stanoli i steroli roślinnych (2 g na dzień), 
• podaż błonnika pokarmowego na poziomie przynajmniej 14 g włókna na każde 1000 kcal spożywanej diety (w błonnik bogate są przede wszystkim produkty zbożowe z pełnego ziarna, warzywa, owoce, nasiona roślin strączkowych). 

Co jeść przy miażdżycy – produkty dozwolone

Opierając się o wcześniej omówione założenia diety śródziemnomorskiej, wśród produktów zalecanych i dozwolonych w diecie przy miażdżycy można wymienić: 

• produkty zbożowe z pełnego ziarna,
• surowe i gotowane warzywa, 
• nasiona roślin strączkowych (soczewica, fasola, groch, bób, soja, ciecierzyca), 
• świeże lub mrożone owoce, 
• chude i tłuste ryby morskie, 
• odtłuszczone mleko, jogurt naturalny, naturalny kefir i maślanka, 
• chude gatunki mięsa (np. indyk, kurczak), 
• dressingi bez dodatku majonezu, śmietany, 
• dania gotowane we wodzie, na parze. 

Czego unikać w miażdżycy?  

W diecie przy miażdżycy zaleca się natomiast unikać bądź ograniczyć spożycie: 

• ciast, ciastek, lodów, 
• słodkiego pieczywa, białego chleba, bułek, 
• słodzonych napojów gazowanych,
• tłustych przetworów mięsnych (np. kiełbasy, salami, bekonu),
• tłustych gatunków mięs, 
• tłustych serów, śmietany, tłustego mleka, 
• tłuszczy trans, twardych margaryn, oleju palmowego, masła, smalcu, słoniny, oleju kokosowego,
• dań smażonych, zwłaszcza na głębokim oleju. 

Przykładowy jadłospis dla osób chorych na miażdżycę 

Śniadanie – Kanapki z pieczywa razowego, z hummusem, awokado i rukolą 

Pieczywo razowe obłóż naturalną, domową pastą hummus (patrz przepis poniżej). Dodaj plastry świeżego awokado, skrop całość sokiem z limonki, odrobiną oliwy extra vergine, posyp świeżą rukolą. 

Obiad – Makaron z łososiem, cukinią i suszonymi pomidorami 

Ugotuj al dente makaron tagliatelle z pełnego ziarna. Łososia (filet) podziel na kawałki, skrop sokiem z cytryny, oprósz pieprzem i razem z plasterkami cukinii (nie obieraj jej ze skórki), zgrilluj wszystko na patelni grillowej. Na patelnię (wyłącz ogień), dorzuć paseczki pomidorów odsączonych z zalewy, dodaj odrobinę świeżej oliwy, sosu sojowego o obniżonej ilości sodu, posiekaną, świeżą natkę pietruszki, wymieszaj, dopraw pieprzem. Tak przygotowanym sosem polewaj makaron, możesz dodać jeszcze kilka kropel octu balsamicznego. 

Podwieczorek – Zielony koktajl malinowy 

Kefir zmiksuj z garścią świeżego szpinaku oraz szklanką świeżych lub mrożonych malin. Dosłodź odrobiną miodu, ew. ksylitolu bądź erytrolu. Podawaj posypany świeżo zmielonym siemieniem lnianym. 

Kolacja – Sałatka z ciecierzycą 

Do miski wrzuć ulubiony mix sałat, dodaj pokrojoną w cieniutkie paseczki chwilę zblanszowaną we wodzie marchewkę (tj. wrzuconą na ok. 2 minuty na gotującą się wodę). Dodaj wiórka czerwonej cebuli oraz plasterki zielonego ogórka. Na wierzch wyłóż odsączoną z zalewy (lub świeżo ugotowaną) ciecierzycę. Sałatkę polej dressingiem na bazie świeżej oliwy, odrobiny musztardy, soku z cytryny, miodu, szczypty soli oraz pieprzu. Podawaj z grzanką z pełnoziarnistego pieczywa. 

Dieta przy miażdżycy – przepisy 

Domowy hummus 

1 szklankę suchych nasion ciecierzycy zalej na noc zimną wodą, rano ugotuj w świeżej z dodatkiem 1 łyżeczki sody oczyszczonej, gotuj do miękkości (ok. 40–60 minut). Ziarna zmiksuj z ¾ szklanki pasty tahina, 2–3 łyżkami soku z cytryny, 2 ząbkami czosnku i odrobiną soli. Dodaj 1/3 szklanki lodowatej wody i ucieraj, aż hummus będzie idealnie aksamitny i jasny. Gotową pastę skrop oliwą, posyp np. natką pietruszki albo słodką paprykę. Zamknięta (najlepiej w szklanym pojemniku) może być przechowywana w lodówce przez ok. 5 dni. 

Warzywa pieczone w piekarniku z dipem jogurtowym 

Na blasze wyłożonej papierem do pieczenia rozłóż rozmaite, ulubione warzywa pokrojone w paski, plastry, kawałki (np. kolorowe papryki, frytki z marchewek, batatów, krążki cebuli). Całość skrop oliwą, odrobiną sosu sojowego o obniżonej zawartości sodu, oprósz pieprzem, dokładnie obtocz rękoma tak, aby każdy kawałek był dobrze nasmarowany. Piecz w ok. 180℃ aż wszystkie warzywa zmiękną, a skórka apetycznie się pomarszczy. W międzyczasie, na bazie gęstego jogurtu naturalnego, przygotuj dip – z przeciśniętym przez praskę czosnkiem, posiekanym koperkiem (lub inną zieleniną), pieprzem. Podawaj wszystko razem.