Duszności – przyczyny, diagnostyka i leczenie problemów z oddychaniem
Marcin Dec

Duszności – przyczyny, diagnostyka i leczenie problemów z oddychaniem

Duszności to subiektywne uczucie braku możliwości wykonania głębokiego wdechu i trudności w oddychaniu. Duszność może się pojawić w przebiegu różnych chorób: układu oddechowego (np. astma, alergia), układu krążenia (np. zawał serca) czy układu nerwowego. Leczenie duszności zależne jest od przyczyny. Pojawienie się silnych duszności uniemożliwiających nabranie powietrza do płuc powinno być pilnie skonsultowane z lekarzem.

Duszności – podział duszności

Duszność to subiektywne wrażenie, które pacjenci opisują jako uczucie braku powietrza, braku tchu lub niemożność nabrania głębszego wdechu. Wiąże się z dużym dyskomfortem i jest objawem wymagającym pilnej diagnostyki. W zależności od przyczyn i nasilenia, duszność może się objawiać jako tachypnoe (zwiększona częstość oddechów), zaangażowanie dodatkowych mięśni oddechowych, zaburzenia świadomości (początkowe pobudzenie przechodzące w senność) czy sinica.

Większość przyczyn duszności związana jest z układem oddechowym (drogi oddechowe bądź płuca) lub sercowo-naczyniowym, ale uczucie duszności mogą też wywoływać:

  •  anemia (obniżenie stężenia hemoglobiny we krwi), 
  • zaburzenia metaboliczne (takie jak kwasica),
  • choroby układu nerwowo- mięśniowego. 

Duszność można kategoryzować na różne sposoby, w zależności od czasu trwania (ostra, przewlekła lub napadowa) czy stopnia nasilenia (wysiłkowa lub spoczynkowa). Duszność często bywa mylona z hipoksemią (obniżoną zawartością tlenu we krwi) - choć hipoksemia jest jedną z potencjalnych przyczyn duszności i stany te często współistnieją, to nie są to stwierdzenia synonimiczne. 

Duszności – przyczyny trudności z oddychaniem

Diagnostyka różnicowa duszności obejmuje olbrzymią ilość potencjalnych schorzeń, w tym wiele bardzo groźnych, wymagających szybkiej diagnostyki i leczenia.

Na właściwą diagnozę mogą naprowadzić objawy towarzyszące, takie jak zmiany osłuchowe nad polami płucnymi (świsty i/lub trzeszczenia), ból w klatce piersiowej, obecność obrzęków obwodowych, krwioplucie. Ważne jest uwzględnienie wywiadu chorób współistniejących, np. przewlekłej niewydolności serca oraz czynników ryzyka, takich jak palenie papierosów.

Duszności a alergia

Duszność może być objawem reakcji anafilaktycznej w odpowiedzi na alergeny. Dochodzi do obrzęku górnych dróg oddechowych, a w konsekwencji - do ich niedrożności. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia, który w ciągu kilku–kilkunastu minut może doprowadzić do zgonu. Podstawą leczenia wstrząsu anafilaktycznego jest adrenalina podawana domięśniowo, intensywna płynoterapia, a w razie konieczności wczesna intubacja.

Duszności a astma 

Zaostrzenie astmy objawia się jako atak duszności, kaszlu oraz nasilenie świstów słyszalnych nad klatką piersiową, co jest objawem zwężenia światła oskrzeli. Zaostrzenie może być sprowokowane kontaktem z alergenem, zimnym lub zanieczyszczonym powietrzem (na przykład dymem tytoniowym) bądź wysiłkiem fizycznym. 

Duszności a przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)  

Za większość przypadków POChP odpowiedzialne jest palenie papierosów, a sama choroba ma postępujący przebieg. Okresowo dochodzi do jej zaostrzeń, które najczęściej sprowokowane są infekcjami wirusowymi lub bakteryjnymi i objawiają się dusznością, nasileniem kaszlu i odkrztuszaniem dużej ilości wydzieliny. Wraz z progresją choroby kłopoty z oddychaniem mogą stale towarzyszyć choremu, również w spoczynku.

Duszności a choroby układu krążenia

Uczucie duszności może być objawem wielu chorób serca i naczyń. Jest charakterystyczna dla zaostrzenia przewlekłej niewydolności serca, w której - w wyniku niewydolności lewej komory serca - może dojść do zastoju krwi w krążeniu płucnym, a w końcowym stadium nawet do obrzęku płuc. Problemy z oddychaniem, są zazwyczaj najbardziej wyrażone w pozycji leżącej, na przykład w nocy.  Nad polami płucnymi słyszalne są wtedy trzeszczenia, a obecność płynu w przestrzeni śródmiąższowej płuca można stwierdzić w badaniach obrazowych, takich jak RTG bądź USG płuc. Towarzyszą temu inne objawy niewydolności serca, takie jak wypełnienie żył szyjnych i obrzęki kończyn dolnych. 

Duszność jest również objawem charakterystycznym dla zatorowości płucnej. Zator płucny to zamknięcie lub zwężenie tętnicy płucnej lub części jej rozgałęzień przez materiał zatorowy, co prowadzi do zaburzeń utlenowania krwi oraz przeciążenia prawej komory serca. Inne objawy zatorowości to kaszel, krwioplucie, ból opłucnowy (kłujący ból w klatce piersiowej, który nasila się pod wpływem kaszlu i głębokiego wdechu).

Duszność może również być objawem zawału mięśnia sercowego. Najbardziej charakterystycznym objawem niedokrwienia i niedotlenienia serca jest ból stenokardialny (o charakterze ucisku, promieniujący do szyi bądź lewej kończyny górnej, nasilający się podczas wysiłku). Typowo powstaje na skutek krytycznego zwężenia bądź całkowitego zamknięcia światła tętnic wieńcowych (zaopatrujących mięsień sercowy w krew) poprzez pęknięcie niestabilnej blaszki miażdżycowej i następowe wykrzepianie.

Duszności a stres i nerwica

Duszność może być objawem skrajnego napięcia emocjonalnego, na przykład w przebiegu zespołu lęku napadowego. Napadom paniki mogą towarzyszyć objawy somatyczne, takie jak ból w klatce piersiowej czy duszność, czasem przeważają one nad komponentą emocjonalną, co utrudnia rozpoznanie. Duszności w przypadku nerwicy Rozpoczynają się nagle i trwają od kilku minut do kilku godzin. Stopniowo rozwija się tak zwany lęk antycypacyjny, który powoduje unikanie miejsc postrzeganych jako niebezpieczne, gdzie może dojść do napadu (środki komunikacji, kina, galerie handlowe).

Duszności – inne przyczyny

Przyczyną duszności może być też anemia (obniżone stężenie hemoglobiny we krwi). Hemoglobina to białko, które jest nośnikiem tlenu, jeśli dojdzie do jej utraty bądź zmniejszenia produkcji, tkanki obwodowe, takie jak serce czy mięśnie szkieletowe otrzymują nieadekwatną w stosunku do zapotrzebowania ilość tlenu, co objawia się między innymi dusznością.

Uczucie duszności może też dawać kwasica metaboliczna, powstająca na przykład w wyniku zatrucia alkoholami niespożywczymi (metanolem, glikolem etylenowym) czy w przebiegu rozregulowanej cukrzycy (tak zwana kwasica ketonowa). Mechanizmem kompensacyjnym w przypadku kwasicy metabolicznej jest tachypnoe - przyspieszony oddech, mający na celu usunięcie z organizmu dwutlenku węgla i podniesienie pH. Szczególnie głęboki i szybki oddech, który towarzyszy ciężkiej kwasicy jest nazywany oddechem Kussmaula. 

Potencjalne przyczyny duszności są mnogie i zróżnicowane, poza wyżej wymienionymi obejmują między innymi nowotwory płuc, płyn w jamie opłucnej, choroby neurologiczne czy masywne wodobrzusze (jako efekt ucisku na przeponę). 

Powiązane produkty

Duszności u dziecka – najczęstsze przyczyny problemów z oddychaniem u dzieci

Objawy duszności u dzieci różnią się w zależności od wieku. U noworodków i niemowląt obserwuje się przyspieszenie oddechu, postękiwanie, ruchy skrzydełek nosa czy zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych. Starsze dzieci przyjmują pozycję siedzącą, wspierają się na rękach, dodatkowo pojawiają się problemy z mówieniem. 

Najczęstszą przyczyną duszności u dzieci są infekcje dróg oddechowych, takie jak zapalenie krtani, zapalenie nagłośni czy zapalenie oskrzelików. Zdecydowanie częściej niż u dorosłych dochodzi do upośledzenia drożności dróg oddechowych poprzez aspirację ciała obcego (pokarmu, zabawki), co przejawia się nagłą, silną dusznością.  

Duszności w zakażeniu koronawirusem SARS-CoV-2

Duszność to częsty objaw w przebiegu COVID-19. Występuje w około jednej trzeciej przypadków. Towarzyszą jej gorączka, kaszel, osłabienie ogólne i bóle mięśni. Należy pamiętać, że przebieg COVID-19 jest w znacznej części populacji łagodny, a zakres potencjalnych objawów bardzo szeroki. Istnieją doniesienia o utracie węchu i smaku (co może też występować przy zakażeniu innymi wirusami) czy objawach ze strony przewodu pokarmowego. 

Duszności – jak postępować. Pierwsza pomoc w przypadku problemów z oddychaniem

Pierwsza pomoc w przypadku duszności zależy od przyczyny jej wystąpienia. W przypadku trudności w oddychaniu w przebiegu astmy oskrzelowej należy podać dodatkową dawkę leku rozszerzającego oskrzela, a w razie nieskuteczności pilnie skontaktować się z lekarzem.

U dzieci częstym powodem duszności jest połknięcie ciała obcego. Charakteryzuje się nagłym wystąpieniem kaszlu i dławienia. Jeśli dziecko jest w stanie efektywnie kaszleć, to zachęcaj je do tego i uważnie obserwuj. Jeśli stan zacznie się pogarszać (cichy lub bezgłośny kaszel, niemożność oddychania i wydawania dźwięków, sinica), to należy przejść do uderzeń w okolicę międzyłopatkową na zmianę z uciskaniem nadbrzusza (u większych dzieci) lub klatki piersiowej (u niemowląt). Małe dzieci układa się głową w dół, uderza pięciokrotnie między jego łopatkami, następnie obraca się i uciska klatkę piersiową. U starszych dzieci stosuje się rękoczyn Heimlicha (uciśnięcia nadbrzusza).

Duszność jest niepokojącym objawem i wymaga pilnego kontaktu z lekarzem i diagnostyki.

Duszności – diagnostyka

Duszność to objaw wymagający pilnej diagnostyki, najczęściej w warunkach szpitalnego oddziału ratunkowego. Konieczne jest wykluczenie stanów bezpośredniego zagrożenia życia, takich jak zawał mięśnia sercowego, zatorowość płucna, tamponada worka osierdziowego czy odma opłucnowa.

Najczęściej diagnostyka obejmuje zdjęcie RTG klatki piersiowej, dwunastoodprowadzeniowe EKG oraz badania z krwi, takie jak morfologia czy gazometria krwi tętniczej. Stopniowo rośnie rola przyłóżkowego badania USG w diagnostyce duszności - ultrasonografia pozwala na ocenę płuc (miąższu, opłucnej), serca (kurczliwości, funkcji zastawek, obecności płynu w worku osierdziowym), a także żył głębokich kończyn dolnych (weryfikacja obecności zakrzepów) 

Duszności – leczenie

Jeśli duszności towarzyszy niewydolność oddechowa, to kluczowe jest ustabilizowanie stanu pacjenta poprzez tlenoterapię bądź wentylację nieinwazyjną, a w ostateczności intubację. Leczenie duszności powinno być nakierowane na odwrócenie przyczyn duszności i niewydolności oddechowej. W przypadku astmy i POChP stosuje się leki bronchodylatacyjne (rozszerzające oskrzela) oraz sterydoterapię. Leczenie odmy opłucnowej polega na chirurgicznym drenażu jamy opłucnej. Leczenie zaostrzenia niewydolności serca polega natomiast przede wszystkim na leczeniu diuretycznym (odwadniającym), co usuwa nadmiar płynu z organizmu.

Osobnym zagadnieniem jest duszność u pacjentów leczonych paliatywnie z powodu zaawansowanej  choroby nowotworowej. Tu kluczową rolę odgrywa leczenie objawowe, obejmujące stosowanie opioidów (takich jak morfina) oraz leków o działaniu uspokajającym i przeciwlękowym (np. benzodiazepiny).

  1. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika 2019, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.
  2. J. Lange, H.  Marczak, Duszność u dziecka,  “Medycyna Praktyczna” [online], https://www.mp.pl/pacjent/objawy/138938,dusznosc-u-dziecka, [dostęp:] 02.05.2020
  3. J. Anders, Wytyczne resuscytacji 2015, Polska Rada Resuscytacji, Kraków 2016.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Czym jest pokrzywka stresowa? Objawy i metody leczenia wysypki na tle nerwowym

    Pokrzywka stresowa to specyficzna odmiana reakcji skórnej, która pojawia się w odpowiedzi na czynniki psychiczne, w szczególności silny stres, lęk czy napięcie emocjonalne. W odróżnieniu od klasycznych postaci pokrzywki, które mają podłoże alergiczne lub fizykalne, pokrzywka na tle nerwowym może być związana z funkcjonowaniem układu nerwowego i reakcjami organizmu na bodźce psychiczne. W literaturze medycznej określana jest pokrzywką idiopatyczną z komponentą psychogenną lub pokrzywką psychogenną. Pokrzywka stresowa stanowi wyraźny przykład tego, jak silne emocje mogą wpływać na funkcjonowanie różnych układów organizmu i prowadzić do powstawania charakterystycznych objawów dermatologicznych.

  • Szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu. Dla kogo jest przeznaczona i kiedy najlepiej się szczepić?

    Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to poważna choroba wirusowa, której głównym wektorem są kleszcze. W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby zachorowań, co wynika zarówno ze zmian klimatycznych, jak i zwiększonej aktywności ludzi na terenach zielonych. W związku z tym coraz więcej osób poszukuje skutecznych metod ochrony przed tą groźną infekcją. Jedną z najskuteczniejszych form profilaktyki jest szczepienie, które pozwala zminimalizować ryzyko zachorowania, a tym samym uniknąć poważnych powikłań neurologicznych.

  • Rośnie zagrożenie chorobami wenerycznymi w Polsce. Wykryto ponad 30% więcej przypadków rzeżączki

    Jedna na dziesięć osób w Polsce może być nosicielem choroby przenoszonej drogą płciową, nie zdając sobie z tego sprawy. Tylko w pierwszej połowie tego roku odnotowano 30-procentowy wzrost przypadków rzeżączki w porównaniu z 2024 rokiem. Niepokojący jest również ubiegłoroczny wzrost zakażeń HIV o 20%. Rosnąca liczba zachorowań na rzeżączkę, HIV czy chlamydiozę wymaga jak najszybszej reakcji, ponieważ niewykryte i nieleczone infekcje prowadzą do powikłań zdrowotnych oraz zwiększają ryzyko transmisji patogenów, co utrudnia kontrolę epidemiologiczną.

  • Grzybica penisa – objawy, przyczyny i leczenie grzybicy prącia

    Grzybica penisa to powszechna – choć często niedostatecznie rozpoznawana – infekcja grzybicza, która dotyka męskie narządy płciowe i jest wywoływana głównie przez drożdżaki z rodzaju Candida. Schorzenie to objawia się charakterystycznymi zmianami skórnymi, zaczerwienieniem, świądem czy bólem, które mogą znacznie obniżyć komfort życia i prowadzić do powikłań, jeśli infekcja nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona. W artykule szczegółowo omówimy mechanizmy powstawania grzybicy penisa, czynniki ryzyka, typowe symptomy, metody diagnostyczne oraz skuteczne sposoby terapii, a także podpowiemy, jak zapobiegać nawrotom tej uciążliwej choroby.

  • Alergia skórna: objawy, przyczyny i metody leczenia uczulenia na skórze

    Alergia skórna to jedno z najczęstszych schorzeń dermatologicznych dotykających znaczny odsetek populacji w każdym wieku. Charakteryzuje się szerokim spektrum objawów manifestujących się na powierzchni skóry w odpowiedzi immunologicznej organizmu na kontakt z różnorodnymi alergenami. Reakcja alergiczna skóry może przybierać rozmaite formy.

  • Czerniak paznokcia – objawy, leczenie, rokowania

    Czerniak paznokcia, zwany również czerniakiem podpaznokciowym lub czerniakiem aparatu paznokciowego, to nowotwór złośliwy skóry rozwijający się w obrębie macierzy paznokcia oraz tkanek otaczających paznokieć. Może występować zarówno na palcach rąk, jak i stóp, choć częściej diagnozowany jest na kończynach dolnych. Jak wygląda diagnostyka i leczenie czerniaka paznokcia? Po czym poznać, że na paznokciu rozwija się czerniak?

  • Jakie zagrożenia zdrowotne niesie powódź? Na co uważać w razie kataklizmu

    Powódź to nie tylko dramatyczne obrazy zalanych domów i ulic. To także realne zagrożenie dla zdrowia – zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Woda powodziowa niesie ze sobą nie tylko błoto czy gruz, ale także patogeny, toksyny, skażone ścieki i chemikalia. Jak się chronić? Na co zwrócić uwagę? Czy da się przygotować na powódź?

  • Mutacje BRCA – refundowane badania dostępne bez skierowania do szpitala

    Od 1 lipca 2025 r. weszły w życie kluczowe zmiany w dostępności do diagnostyki mutacji genetycznej BRCA1 i BRCA2. Ministerstwo Zdrowia umożliwiło przeprowadzanie refundowanych badań genetycznych w trybie ambulatoryjnym, dzięki czemu dotychczasowy obowiązek hospitalizacji został zniesiony. To istotny krok w kierunku skrócenia ścieżki diagnostycznej i zwiększenia dostępności terapii celowanych dla pacjentów onkologicznych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl